Φωτογραφία: Νικόλας Κοκοβλής
Αχίμσα ονομάζουν το αξίωμα, την υποχρέωση της μη βίας απέναντι σε κάθε ζωντανό πλάσμα στον βουδισμό, τον ινδουισμό, τον τζαϊνισμό. Η ιδέα και πρακτική αυτή, των χιλιάδων ετών στον κόσμο της πιο πέρα Ανατολής, ο τρόπος του Γκάντι, δεν αφορά μόνο τη μυρμηγκιασμένη από κόσμο Βομβάη, ούτε είναι εκτός της ορθολογικής και ριζοσπαστικής επικράτειας των ιδεών που παρήγαγε η Δύση. Στις διάφορες εκδοχές των προσπαθειών για ελευθερία, για ισότητα και αλληλεγγύη, στο σοσιαλιστικό παλίμψηστο, η ιδέα των Κοινών Αγαθών μοιάζει με την αχίσμα, γιατί είναι τόσο σημαντικές οι ποιότητες που φέρουν αυτά, που απαγορεύεται να ορίζονται από το χάος που συγκροτεί η αγορά. Αυτός ας είναι ο ανακαινισμένος, ευρετικός τόπος εκκίνησης μιας επίθεσης που άργησε πολύ.
Θάλασσες, ποτάμια, πουλιά, ζωντανά και ψάρια. Δέντρα και νερό, ρεύμα και χοροί, δημόσιοι χώροι και υποδομές, παιδεία, ίντερνετ κι αέρας. Μια συλλογική κληρονομία ημών των ζωντανών, και όσων αργότερα θα υπάρξουν, που απαιτεί αφενός προστασία κι ευρυχωρία για να διασωθεί και να ανασάνει, αφετέρου την επιδίωξη μιας νέας συναντίληψης, που θα καταστήσει τόσο ακαταμάχητη την ιδέα/πρακτική των Κοινών, ώστε να φαντάζει αδύνατον να μην επικρατήσει. Για όσα ανεξίτηλα συνέβησαν τους τελευταίους μήνες αναλογεί, με απόλυτη παρρησία, να ειπωθούν όσα πρέπει.
Η Θεσσαλία, ο Έβρος, η Πύλος, τα Τέμπη δεν ήταν της μοίρας γραφτό να γίνουν όπως έγιναν. Η διαχρονική σμίκρυνση του κράτους και η λειτουργία του ως τιμαρίου προς πώληση σε φίλους. Το σπάσιμο του κοινωνικού δεσμού και η προϊούσα εξατομίκευση στο βαθμό ενός αρρωστημένου ναρκισσισμού. Η άνοδος του ανορθολογισμού και η φανατική, σχεδόν χιλιαστική, πίστη σε συνωμοσιολογίες και «καταστροφές που μας κρύβουν». Ο καπιταλισμός, αυτή η βαρβαρότητα. Αν ζωγραφίζαμε σε έναν καμβά τα παραπάνω θα μετατρέπαμε σε χρώματα και σχήματα τις πραγματικές αιτίες των συντριβών μας.
Όμως αυτά ακόμα δεν είναι κοινός τόπος. Και τούτο γιατί η συντηρητική σκέψη ανασυντίθεται ηγεμονικά στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στον κόσμο με απτά αποτελέσματα στις αντιλήψεις, τους νόμους και τις εκλογές. Πρόκειται για εμπρόθετη, συστηματική, πολύπλευρη και, όπως φαίνεται, τελεσφόρα προσπάθεια όσων κυριαρχούν, έτσι ώστε να καταλάβουν ακόμα περισσότερο χώρο στις αναπαραστάσεις της κοινωνικής πλειοψηφίας, στη διαμόρφωση του κόσμου μας.
Με αυτήν την έννοια, η λεηλασία, η περίφραξη και η υφαρπαγή των συλλογικών αγαθών καθιστούν την δική μας, πολιτικά πράσινη, μετάβαση όχι απλώς επιτακτική, αλλά ήδη αργοπορημένη. Μετάβαση που θα συντίθεται, θα βρίσκεται σε συνάφεια με μια θετική επαναξιοδότηση του κράτους χωρίς φόβο, ως εγγυητή που λογοδοτεί στην κοινωνία για όσα οφείλουμε μαζί να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές.
Οι κρίσεις που ήρθαν και κυρίως αυτές που με σφοδρότητα και πολύ γρήγορα θα μας πλήξουν όλους και όλες, και πιο πολύ τους από κάτω, απαιτούν δημόσιες δομές με πόρους, προσωπικό, υψηλή σχεδιαστική επάρκεια και διαβουλευτικές πρόνοιες. Στους καιρούς των permacrisis όποιος πιστεύει πως λύσεις θα γεννήσει η αγορά, δεν βλέπει τον όλεθρο που μπροστά του συντελείται, είτε γιατί έχει ίδιον συμφέρον ή επειδή έχει την κουταμάρα να μην τον βλέπει.
Έχοντας κατά νου τα παραπάνω, ισχυρίζομαι πως η οφειλόμενη επίθεση έχει αργήσει τραγικά. Από την καταστροφική ανθρωπόκαινο εποχή πρέπει να περάσουμε σύντομα σε στη συμπερίληψη θέσεων που δεν ορίζουν την ανάπτυξη ως διαρκή μεγέθυνση, αλλά εγκαθιδρύουν τις ροές που χρειάζεται η κυκλική οικονομία. Ενάντια στον «πολυδύναμο εκσυγχρονισμό» της κυβέρνησης και των αγορών, ας προτάξουμε την οικοκεντρική προσέγγιση στην έννομη τάξη, όπως μας προτρέπει, ανάμεσα σε άλλους, ο Σπύρος Βλαχόπουλος. Κοινά, κράτος, οικολογική διάσταση των νοοτροπιών και των θεσμών είναι αλυσίδα με κρίκους που δεν μπορεί να υπάρξει, αν λείψει έστω ένας από αυτούς.
Το μεγάλο βάρος τέτοιων αλλαγών δεν μπορούν ορμέμφυτα ή ασυντόνιστα να το κουβαλήσουν οι πολίτες. Χρειαζόμαστε μόνιμες, λειτουργικές και ευρείες δομές που θα οργανώσουν όσα πρέπει. Απαιτείται συλλογικός φορέας που συνθέτει, που έχει την βούληση να αλλάξει το υπάρχον, που συνδέει κινήματα, ιδέες, ανθρώπους, τόπους. Είναι αναγκαίο – πέρα από επιθυμητό- το Κόμμα που θέλει να σπάει τις ρίζες του κακού με τρόπους και λόγια που άλλοι δεν μπορούν, που ενώνει τις διαθέσεις όσων αντιτίθενται έστω κι από ένστικτο στη βρωμιά που πνίγει τον κόσμο. Συλλογικότητα σύνδεσης και επέκτασης των καλών πρακτικών, με ματιά στον κομμουνισμό ως επέκεινα θελκτικό, με πόδια γειωμένα στις αλλαγές, και τώρα και πολύ σύντομα. Μέλη σαν «Απόστολοι της Ιδέας», όπως όριζαν τους εαυτούς τους οι πρώτοι αναρχικοί στην ανδαλουσιανή Ισπανία.
Αυτήν την προσπάθεια δεν θα την κάνουμε για την ψυχή της μάνας μας. Ούτε επειδή είμαστε καλά παιδιά. Γνωρίζουμε πως δεν πρόκειται να μας χαριστεί τίποτα, δεν λειτουργεί καθόλου έτσι ο κόσμος. Στην αδυνατότητα αυτοπραγμάτωσης, στον χαμηλών προσδοκιών καιρό μας, εμείς μπορούμε να αντιτάξουμε συλλογικά το βαριά βολονταριστικό και εμμενές: «επειδή δύναμαι, δικαιούμαι, δεν δύναμαι επειδή δικαιούμαι».
Αναλαμβάνουμε την ευθύνη της αξιοπρέπειάς μας, γιατί τότε τίποτα δε θα μπορεί να μας κόψει το δρόμο. Γινόμαστε αυτό που θέλουμε να είμαστε, γιατί αυτό δεν μπορεί να το νικήσει κανείς. Στο «κόμμα που μας έλαχε» και πρέπει να το αλλάξουμε συθέμελα, τα παραπάνω τα υπηρετούν με ενάργεια, με ταπεινότητα, με στιβαρή σοβαρότητα όσοι και όσες στηρίζουν από καρδιάς τον Ευκλείδη Τσακαλώτο. Την Κυριακή, καλό βόλι.