Η Λατινική Αμερική βιώνει ανήσυχη ένα χειμώνα με καύσωνα καλοκαιριού, ενώ η αποψίλωση της Αμαζονίας συνεχίζεται και μεγάλες εκτάσεις της καταλαμβάνονται από εμπορικές καλλιέργειες και μονάδες εκτροφής ζώων (μόνο στη Βραζιλία και Κολομβία έχουν μειωθεί οι ρυθμοί της). Ταυτόχρονα, οι εξορύξεις υδρογονανθράκων και άλλων ορυκτών συνεχίζονται και μάλιστα προγραμματίζεται νέα έρευνα για ύπαρξη πετρελαίου στις εκβολές του Αμαζόνιου στον Ατλαντικό ωκεανό (Βραζιλία), η υφαρπαγή της προγονικής γης των ιθαγενών κατοίκων της Αμαζονίας (5 εκατ.) που εκδιώκονται βίαια ή δολοφονούνται δεν κοπάζει, το ναρκεμπόριο αναπτύσσεται στο τροπικό δάσος και τόσα άλλα δυσβάσταχτα για τους λαούς της.
Παράλληλα, το συντονιστικό όργανο των ιθαγενών λαών της Αμαζονίας (COACA), περιβαλλοντολογικές οργανώσεις και η διεθνής επιστημονική κοινότητα για το κλίμα καλούν επιτακτικά -και στους δρόμους- τις κυβερνήσεις να πάρουν ουσιαστικά μέτρα για τη σωτηρία της Αμαζονίας και του Αμαζόνιου. Στο πλαίσιο αυτό, η πρωτοβουλία του προέδρου της Βραζιλίας Λούλα να βγάλει από το λήθαργο 14 χρόνων τον Οργανισμού της Συνθήκης Συνεργασίας για τον Αμαζόνιο (ΑCTO) και να συγκαλέσει διήμερη Σύνοδο κορυφής των οκτώ χωρών - μελών του για τη σωτηρία του Αμαζόνιου και του τροπικού δάσους του στην πόλη Μπελέμ της Βραζιλίας (βόρεια πύλη εισόδου στο Αμαζόνιο) δημιούργησε κάποιες προσδοκίες.
«Διακήρυξη της Μπελέμ» χωρίς δεσμεύσεις
Η αδυναμία συμφωνίας των οκτώ χωρών της Συνόδου (7-8/9/23) είχε ως αποτέλεσμα μια γενικόλογη τελική διακήρυξη («..με στόχο την ενίσχυση της ανάπτυξης με σεβασμό στο τροπικό δάσος») χωρίς ουσιαστικές δεσμεύσεις για συγκεκριμένες δράσεις σωτηρίας της Αμαζονίας, ούτε καν χρονοδιάγραμμα για την κατάργηση της αποψίλωσης ή καταπολέμησης των παράνομων -ένοπλων πολλές φορές- ομάδων εξόρυξης ορυκτών που λεηλατούν μεγάλης έκτασης περιοχές του τροπικού δάσους. «Συνονθύλευμα καλών προθέσεων χωρίς συγκεκριμένους στόχους και χρονοδιάγραμμα» την αποκαλούν περιβαλλοντικές οργανώσεις. Απογοήτευση εκφράζει η επιστημονική κοινότητα. Η βραζιλιάνα περιβαλλοντική ερευνήτρια Α. Αλενκάρ δηλώνει ότι «Αμαζονία και πετρέλαιο δεν συνδυάζονται» και καλεί τον Λούλα να στραφεί προς την απεξάρτηση της οικονομίας από τον άνθρακα.
Ενδεικτική των προθέσεων, ωστόσο, αρκετών συμμετεχόντων ήταν η δυσφορία τους σχετικά με τη σταδιακή κατάργηση των εξορύξεων ορυκτών καυσίμων και ειδικότερα πετρελαίου στην Αμαζονία – Αμαζόνιο και σταδιακή μετάβαση σε πράσινα και κοινωνικά δίκαια συστήματα παραγωγής ενέργειας που υποστήριξε ένθερμα ο πρόεδρος της Κολομβίας Γκ. Πέτρο (ήδη έχει ξεκινήσει η διαδικασία μετάβασης στην κολομβιανή Αμαζονία). Ενδεχομένως να ήταν αυτό το κλίμα που τον οδήγησε να παρομοιάσει τη θέληση της αριστεράς να συνεχίσει τις γεωτρήσεις για πετρέλαιο με την άρνηση της δεξιάς να αποδεχτεί την επιστήμη για το κλίμα. Η υπουργίνα Περιβάλλοντος της Βραζιλίας Μαρίνα Σίλβα δήλωσε μεταξύ άλλων «η Αμαζονία απειλείται και δεν μπορούμε να την αφήσουμε να φτάσει σε σημείο όπου δεν υπάρχει επιστροφή». Όσο για τον πρόεδρο της Βραζιλίας και αμφιτρύωνα της συνάντησης Λούλα, έχοντας στο «ενεργητικό» του το υψηλό ποσοστό μείωσης της αποψίλωσης στο 7μηνο προεδρίας του (60%) και την εξασφάλιση 45 δισ. από την ΕΕ για τη σωτηρία του Αμαζόνιου (;) προσπέρασε αμήχανα την τωρινή αντίφασή του, κατάγγειλε τη Δύση για «τον εμπορικό προστατευτισμό της μεταμφιεσμένο σε περιβαλλοντική ανησυχία» και κάλεσε τα κράτη της να πληρώσουν «όσα τους αναλογούν για την αποκατάσταση των καταστροφών που προξένησαν στη φύση τα τελευταία 200 χρόνια». Να επισημανθεί ότι η απουσία του καλεσμένου Μ. Μακρόν από τη Σύνοδο και η εκπροσώπησή του από την πρέσβειρα στη Βραζιλία σχολιάστηκαν αρνητικά και ποικιλοτρόπως.
Παρόλα αυτά, υπάρχει και ένα πολύ καλό νέο: μετά από πολύχρονους αγώνες, το σχετικό δικαστήριο της Βραζιλίας αναγνώρισε τα νόμιμα δικαιώματα των ιθαγενών στη γη που καλλιεργούν και τους αναγνώρισε επίσης ως διακριτή οντότητα που δικαιούται να συμμετέχει σε συλλογικά εθνικά ή περιφερειακά όργανα.
Νέα κατάσταση, μεταμφιεσμένες παλιές πολιτικές;
Τους δύο τελευταίους μήνες με αφορμή την προεδρία της Ισπανίας στην ΕΕ και την παγκόσμια κλιματική κρίση έχουν πληθύνει τα εμπορικού, οικονομικού και επενδυτικού χαρακτήρα φόρα που διεξάγονται μεταξύ Ισπανίας – ΕΕ- Λατινικής Αμερικής. Με πρόσχημα τη σωτηρία του Αμαζονίου ή απροσχημάτιστα έχει ήδη αναδειχθεί ότι στόχος αυτής της ευαισθητοποίησης/κινητικότητας είναι η ανάσχεση της ισχυρής πλέον εμπορικής-επενδυτικής παρουσίας της Κίνας στη Λατινική Αμερική-Καραϊβική και η αύξηση της παρουσίας της Ε.Ε. Οι συζητήσεις συνεχίζονται και μάλλον σύντομα θα είναι πιο συγκεκριμένα και διαυγή τα δεδομένα και των δύο πλευρών.
Αμαζονία - Αμαζόνιος
.jpg)
Η Αμαζονία είναι το μεγαλύτερο τροπικό δάσος του πλανήτη τόσο σε έκταση (6 εκατ. τετραγωνικά χλμ) όσο και σε βιοποικιλότητα και περιβάλει τον επίσης μεγαλύτερο ποταμό της Γης σε μήκος (6.992 εκατ. χιλιόμετρα) και ποσότητα νερού, τον Αμαζόνιο (το 20% των υδάτινων πόρων γλυκού νερού του πλανήτη προέρχεται από αυτόν). Τόσο ο ποταμός όσο και το δάσος διασχίζουν οκτώ χώρες της Λατινικής Αμερικής με τη μεγαλύτερη έκτασή του (60%) να βρίσκεται στη Βραζιλία, στο Περού 13% και στην Κολομβία (10%). Οι υπόλοιπες χώρες με μικρότερα ποσοστά είναι η Βενεζουέλα, Βολιβία, Γουιάνα (γαλλική αποικία!), Εκουαδόρ Σουρινάμ.
Στην Αμαζονία ή τον πνεύμονα του πλανήτη Γη όπως αποκαλείται παράγεται το 20-25% του οξυγόνου της Γης και εκτιμάται, μεταξύ άλλων, ότι δεσμεύει πολύ σημαντικές ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Κατοικούν περίπου 5 εκατ. ιθαγενείς με το υψηλότερο ποσοστό να ζουν στο τμήμα της Βραζιλίας.
Η Αμαζονία ως ενιαίο δάσος έχει κηρυχτεί από την Ουνέσκο Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς αλλά δεν είναι συνολικά προστατευόμενη περιοχή. Έτσι, η κάθε χώρα ορίζει ουσιαστικά τη δική της προστατευόμενη περιοχή και τους όρους προστασίας της. Εκτιμάται ότι το 26% έχει ήδη υποστεί ανθρωπογενείς ανεπανόρθωτες καταστροφές και κατεπείγει η αυστηρή προστασία του.