Με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν προβάδισμα για τον συντηρητικό Ντανιέλ Νομπόα, έναντι της προοδευτικής Λουίσα Γκονσάλες συνεχίζεται η προεκλογική περίοδος στο Εκουαδόρ ενόψει του δεύτερου γύρου στις 15 Οκτωβρίου. Ο Μιγκέλ Ρουίζ Ακόστα, καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Κεντρικό Πανεπιστήμιο του Εκουαδόρ, μιλάει στην «Εποχή» για τα διακυβεύματα των εκλογών, το σχέδιο της Λουίσα Γκονσάλες και την επόμενη ημέρα.
.jpg)
Τι σημαίνουν αυτές οι εκλογές για το μέλλον του Εκουαδόρ;
Διακυβεύονται πολλά. Το Εκουαδόρ διέρχεται σήμερα μια κρίση πολλαπλών διαστάσεων: οικονομική, πολιτική, εκπαιδευτική, υγειονομική και ασφάλειας, η οποία επιδεινώθηκε σοβαρά τα τελευταία τρία χρόνια λόγω της επέκτασης του οργανωμένου εγκλήματος και της διακίνησης ναρκωτικών σε μεγάλο μέρος του πολιτικού και κοινωνικού ιστού. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τη δυνατότητα επιλογής ανάμεσα σε δύο σχέδια που όχι μόνο είναι διαφορετικά, αλλά είναι σαφώς αντίθετα. Από τη μια πλευρά η υποψηφιότητα του Ντανιέλ Νομπόα, γιος του μεγιστάνα της μπανάνας Αλβάρο Νομπόα, αντιπροσωπεύει με πολλούς τρόπους τη συνέχεια και την εμβάθυνση της νεοφιλελεύθερης και ολιγαρχικής πολιτικής των δύο τελευταίων κυβερνήσεων, του Λένιν Μορένο και του τραπεζίτη Γκιγιέρμο Λάσο. Εάν αυτή η επιλογή πετύχει, η πολλαπλή κρίση θα επιδεινωθεί σίγουρα και οι δυνατότητες να ξαναχτίσουμε ένα κοινωνικό σύμφωνο στο μέλλον θα είναι όλο και μικρότερες. Από την άλλη πλευρά, έχουμε το σχέδιο της Επανάστασης των Πολιτών, η οποία εκπροσωπείται από την υποψηφιότητα της Λουίσα Γκονσάλες και του Αντρές Αράουθ (σημ: υποψήφιος αντιπρόεδρος), που ενσαρκώνει τη δυνατότητα ανάκαμψης και ενίσχυσης του κοινωνικού μετασχηματισμού σε ένα δρόμο εκδημοκρατισμού και σε έναν μετα-νεοφιλελεύθερο ορίζοντα που είχαν ήδη αναπτυχθεί κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης του Ραφαέλ Κορέα.
Τι σηματοδοτεί η υποψηφιότητα της Λουίσα Γκονσάλες;
Η υποψηφιότητά της ενσαρκώνει ένα κοινωνικοπολιτικό σχέδιο του οποίου ο ορίζοντας είναι, αν όχι επαναστατικός, προοδευτικός και αντι-ολιγαρχικός. Η νίκη της θα μπορούσε να είναι το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση ορισμένων από τις πιο επείγουσες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα. Συγκεκριμένα, η Γκονσάλες επέμεινε στην προτεραιότητα της κήρυξης κατάστασης έκτακτης ανάγκης στην υγεία και την εκπαίδευση. Το Εκουαδόρ υπέστη μια πραγματική κοινωνική καταστροφή όταν εν μέσω της πανδημίας του COVID η κυβέρνηση Μορένο μείωσε τις κοινωνικές δαπάνες σε αυτούς τους τομείς, απολύοντας ακόμη και προσωπικό υγείας. Ο Γκιγιέρμο Λάσο συνέχισε με τις πολιτικές λιτότητας που κατέληξαν να καταστρέψουν αυτούς τους δύο θεμελιώδεις τομείς. Σήμερα τα δημόσια νοσοκομεία δεν έχουν φάρμακα, και τα σχολεία είναι ερειπωμένα. Και ακόμα χειρότερα, ο συνδυασμός της οικονομικής κρίσης και της ανασφάλειας είχε ως αποτέλεσμα εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά να σταματήσουν να παρακολουθούν τα μαθήματα. Αν και υπάρχουν πολλά άλλα μέτωπα που πρέπει να αντιμετωπιστούν, αυτά τα δύο, μαζί με την ασφάλεια, είναι σίγουρα τα πρώτα στα οποία θα πρέπει να επικεντρωθεί η Γκονσάλες αν κερδίσει.
Ποια είναι η περιρρεόυσα ατμόσφαιρα παγαίνοντας προς τις εκλογές;
Οι εκλογές αυτές γίνονται σε ένα περιβάλλον που είναι πολύ ιδιαίτερο και διαφορετικό από τις προηγούμενες λόγω ενός παράγοντα που δεν είχαμε πριν: την κοινωνική βία γενικά και την πολιτική βία ειδικότερα. Τον τελευταίο χρόνο έγιναν απόπειρες κατά της ζωής περισσότερων από δώδεκα υποψηφίων και εκλεγμένων αξιωματούχων. Η τελευταία επίθεση στοίχισε τη ζωή σε έναν υποψήφιο για την προεδρία, τον Φερνάντο Βιγιανισένσιο. Αυτό είναι η έκφραση μιας πολύ πιο περίπλοκης και βαθιάς διαδικασίας ανάπτυξης της δύναμης του οργανωμένου εγκλήματος, ιδιαίτερα του διακίνησης ναρκωτικών, στην κοινωνία του Εκουαδόρ. Πρέπει να πούμε ότι αυτή η ανάπτυξη, αν και έχει πολλαπλές ρίζες, είναι επίσης αποτέλεσμα της ανοχής που είχε η πολιτική εξουσία στην στρατηγική των εγκληματικών συμμοριών να επεκτείνουν τα πλοκάμια τους στους κρατικούς θεσμούς: αστυνομία, ένοπλες δυνάμεις, δικαστικό σύστημα, κλπ. Επιπλέον, σύμφωνα με δημοσιογραφικές έρευνες υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι το οικογενειακό περιβάλλον του προέδρου Λάσο ως μέρος εγκληματικής ομάδας συνδεόταν με την εξαγωγή ναρκωτικών ουσιών στην Ευρώπη, ιδιαίτερα κοκαΐνης κολομβιανής προέλευσης, μέσω διαφόρων διαύλων σε συνεργασία με την αλβανική μαφία. Η ατμόσφαιρα στη χώρα είναι σοκαριστική, και όχι μόνο λόγω των πολιτικών δολοφονιών, αλλά επειδή το οργανωμένο έγκλημα έχει αυξηθεί τόσο πολύ που σήμερα τα θύματα δεν είναι μόνο εκείνοι που εμπλέκονται σε εγκληματικές δραστηριότητες. Στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές λιτότητας που έχουν φέρει τη συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού σε μια εξαιρετικά επισφαλή κατάσταση, έχει προστεθεί το πρόσφατο κύμα εγκληματικότητας, που έχει ως πρωταγωνιστές τις εγκληματικές συμμορίες αλλά και κοινούς εγκληματίες. Ο αριθμός των επιθέσεων, των ληστειών, των απαγωγών και των δολοφονιών έχει εκτοξευθεί σε πολλές περιοχές. Και όπως είναι φυσιολογικό, οι άνθρωποι φοβούνται. Για αυτό, τα δύο ζητήματα που απασχολούν περισσότερο τον πληθυσμό σήμερα είναι η ασφάλεια και η ανεργία.
Πώς ερμηνεύεις το δημοσκοπικό προβάδισμα που φαίνεται ότι έχει ο Ντανιέλ Νομπόα;
Ο Νομπόα προηγείται αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα κερδίσει. Υπάρχουν ακόμη πιθανότητες αυτές τις δύο τελευταίες εβδομάδες η ψαλίδα να μειωθεί. Μου φαίνεται ότι ένα ορόσημο που θα μπορούσε να τροποποιήσει ή να επιβεβαιώσει την τρέχουσα τάση είναι η δημόσια συζήτηση και των δύο υποψηφίων αυτό το Σάββατο 30 Σεπτεμβρίου. Γιατί είναι μπροστά ο Νομπόα; Δεν είναι μια ερώτηση με εύκολη ή σύντομη απάντηση, αλλά θα περιγράψω ορισμένα στοιχεία που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Η Επανάσταση των Πολιτών, μετά την αποχώρηση του Κορέα από την προεδρία, εδραίωσε τη σκληρή ψήφο της περίπου στο 30% των έγκυρων ψήφων. Ο Κορέα, παρόλο που βρίσκεται εκτός χώρας, παραμένει ο πιο δημοφιλής πολιτικός στο Εκουαδόρ. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που τον αγαπούν και τον σέβονται, αλλά είναι επίσης ένα πρόσωπο με αρκετά υψηλό ποσοστό απόρριψης, που συναντάται όχι μόνο στα πιο εύπορα ττμήματα αλλά και σε σημαντικές ομάδες των μεσαίων τάξεων, ακόμη και σε ορισμένους λαϊκούς τομείς με τους οποίους ο κορεϊσμός είχε σημαντικές διαφορές, όπως με το κίνημα των ιθαγενών. Για διάφορους λόγους που δεν μπορούμε να αναπτύξουμε σε βάθος εδώ, η Επανάσταση των Πολιτών δυσκολεύτηκε πολύ να αναπτυχθεί πάνω από την σκληρή ψήφο της. Δεν λέω ότι δεν το κάνει, αλλά τα τελευταία χρόνια είναι όλο και πιο δύσκολο για αυτούς να προσελκύσουν ψηφοφόρους έξω από τον πυρήνα των πιστών υποστηρικτών τους. Αλλά αυτό είναι μόνο ένα μέρος της εξήγησης για το προβάδισμα του Νομπόα.
Τι εννοείς;
Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι οι παράγοντες της πραγματικής εξουσίας (η ολιγαρχία, τα ΜΜΕ, η δεξιά που ελέγχει ένα σημαντικό μέρος του δικαστικού συστήματος) έχουν αναπτύξει έντονη δραστηριότητα τα τελευταία χρόνια για να διώξουν και να δυσφημήσουν την Επανάσταση των Πολιτών και τους ηγέτες της. Η προσπάθειά τους δεν ήταν μάταιη, έχουν καταφέρει να εμβολιάσουν ιδεολογικά ένα μέρος του πληθυσμού εναντίον αυτού που θεωρούν ως έναν επικίνδυνο ιό: το αντινεοφιλελεύθερο και αντιολιγαρχικό σχέδιο της Επανάστασης των Πολιτών. Από την άλλη πλευρά, το πλεονέκτημα που έχει ο Νομπόα είναι ότι, παρά το γεγονός ότι είναι μέλος των ελίτ, καθώς είναι νέος και έφτασε πολύ πρόσφατα στην πολιτική αρένα μπορεί να πουλήσει τον εαυτό του ως έναν φρέσκο υποψήφιο που ενσαρκώνει πολλές από τις κοινωνικές αξίες που διαδίδει ο νεοφιλελευθερισμός, όπως η αξία του να είσαι επιχειρηματίας, κλπ. Αυτό που η πλειονότητα των κατοίκων του Εκουαδόρ δεν αντιλαμβάνεται ακόμη επειδή υπάρχει μια πολύ ισχυρή πολιορκία από τα ΜΜΕ, όπως σε πολλές από τις χώρες όπου τα μεγάλα εταιρικά μέσα ενημέρωσης είναι μέρος ενός ολιγαρχικού πλαισίου, είναι ότι πίσω από αυτή την εικόνα του νέου κρύβεται ένα παλιό σχέδιο αποκατάστασης της ταξικής εξουσίας, όπως θα έλεγε ο Ντέιβιντ Χάρβεϊ. Ένα σχέδιο για να συνεχιστεί η επίθεση ενάντια στα κοινωνικά δικαιώματα και σε κάθε δυνατότητα οικοδόμησης ενός κοινωνικού κράτους που τα προστατεύει. Για να το θέσω εν συντομία, οι κύριες συμμαχίες του Νομπόα βρίσκονται στην κορυφή, με κάποιους άλλους ολιγάρχες και ισχυρούς ανθρώπους όπως ο ίδιος ο Λάσο, με τον οποίο σίγουρα έχει ήδη συνάψει συμφωνία προστασίας και σιωπής. Αλλά επίσης, δυστυχώς, ο Νομπόα έχει κερδίσει και την υποστήριξη ορισμένων πολιτικών προσωπικοτήτων που έχουν δεσμούς με ορισμένες λαϊκές οργανώσεις. Δεν είναι μυστικό για κανέναν ότι ορισμένοι τοπικοί και περιφερειακοί ηγέτες του ιθαγενούς κινήματος, όπως ο Λουρντέ Τιμπάν, τον βοηθούν λίγο - πολύ σιωπηλά αλλά αποτελεσματικά στην εκστρατεία του σε ορισμένες περιοχές με έντονη την παρουσία του ιθαγενικού κινήματος. Όμως κατά τη γνώμη μου, το προβάδισμα του Νομπόα δεν εξηγείται τόσο από αυτού του είδους τις συμμαχίες, αλλά κυρίως επειδή έχει υπέρ του το μεγαλύτερο μέρος του μηχανισμού των ΜΜΕ και επίσης από τις δυσκολίες της Επανάστασης των Πολιτών να προχωρήσει πέρα από την σκληρή ψήφο της.
Τι προοπτικές υπάρχουν για να ξεπεράσει το Εκουαδόρ αυτή την πολύπλευρη κρίση που αντιμετωπίζει;
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα είναι τεράστιες. Δεν είναι μόνο τα ζητήματα της ανασφάλειας, της ανεργίας και της ποινικοποίησης ολοένα και μεγαλύτερων τμημάτων της κοινωνίας και του ίδιου του κρατικού μηχανισμού. Ο Μορένο και ο Λάσο μας άφησαν επίσης μια βαριά κληρονομιά εξωτερικού χρέους και νεοφιλελεύθερων νόμων που καθιστούν δύσκολο για το κράτος να χρησιμοποιήσει τους πόρους που διαθέτει. Οι δύο τελευταίες κυβερνήσεις ήταν πολύ επιδέξιες στην οικοδόμηση ενός νομικού και θεσμικού ιστού που προστατεύει τις ελίτ της χώρας, και μας αναγκάζει να δίνουμε προτεραιότητα στην πληρωμή του εξωτερικού χρέους έναντι των κοινωνικών δαπανών. Αυτό το πλαίσιο πρέπει να καταργηθεί, αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει βραχυπρόθεσμα. Είναι απαραίτητο να επιτύχουμε τώρα και να το κάνουμε ξανά το 2025 (σημ: επειδή οι εκλογές της 15ης Οκτωβρίου είναι πρόωρες η τρέχουσα προεδρική περίοδος λήγει το 2025). Θα ήταν επίσης προτεραιότητα μεσοπρόθεσμα η εφαρμογή μιας πολύ έξυπνης στρατηγικής για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, η οποία συνεπάγεται την σε βάθος αναδιάρθρωση της αστυνομίας και των συστημάτων πληροφοριών. Είναι αναγκαίο να ανοικοδομηθούν όλες οι υποδομές που έχουν υποβαθμιστεί τα τελευταία χρόνια και, τέλος, αυτό που είναι ίσως πιο σημαντικό: είναι επείγουσα η ενίσχυση του κοινωνικού ιστού, των λαϊκών τάξεων και των κοινοτικών οργανώσεων, ώστε μαζί με το κράτος να ξεκινήσουν την ανοικοδόμηση μιας κατεστραμμένης χώρας που μας άφησαν οι δύο τελευταίες κυβερνήσει.