Το πολύνεκρο ναυάγιο στην Πύλο δεν απασχολεί -εδώ και μήνες- την πολιτική και ειδησεογραφική ατζέντα. Ήταν τραγωδία «λίγων ημερών» στις 14 Ιουνίου. Ακολούθησαν εκλογές. Ακολούθησε και ο Αύγουστος των φασιστικών πογκρόμ και των σερίφηδων στον Έβρο. Ξεχάστηκε το μεγαλύτερο ναυάγιο στην Ευρώπη, η επαναλαμβανόμενη φρίκη στη Μεσόγειο, οι δεκάδες εκθέσεις από ερευνητικά Μέσα που αναδεικνύουν πολιτική επαναπροωθήσεων, εξευτελισμού της ανθρώπινης ύπαρξης. Ωστόσο, υπάρχουν μερικές μικρές αλλά σημαντικές εξελίξεις στην υπόθεση που δείχνουν και τον τρόπο που «εξετάζει» η ελληνική πλευρά τη συγκεκριμένη υπόθεση.
Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας Καθημερινή, στις 29 Σεπτεμβρίου κλήθηκαν, κατόπιν εντολής του εισαγγελέα του Ναυτοδικείου, 13 στελέχη του λιμενικού που την 14η Ιουνίου επέβαιναν στο πλοίο των ελληνικών αρχών. Τους ζητήθηκε να παραδώσουν τα κινητά τους τηλέφωνα, στο πλαίσιο της εν εξελίξει έρευνας για το ναυάγιο. Χρειάστηκε να περάσουν 116 ημέρες από το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου για να παραδοθούν στις αρχές τα κινητά τηλέφωνα των λιμενικών που ήταν μπροστά σε όσα συνέβησαν.
Υπενθυμίζεται πως όλο το προηγούμενο διάστημα έχουν υπάρξει καταγγελίες για πιθανό οπτικοακουστικό υλικό από το πλοίο του λιμενικού που δεν έχει αξιοποιηθεί και δεν έχει δοθεί στη δημοσιότητα, αλλά και οι καταγγελίες των διασωθέντων προσφύγων, τα κινητά τηλέφωνα των οποίων είχαν κατασχεθεί αμέσως από τις αρχές. Ακόμα, υπενθυμίζεται πως τη στιγμή του ναυαγίου, στο σημείο βρισκόταν μόνο το σκάφος «920» του λιμενικού, καθώς είχε δοθεί εντολή στα παραπλέοντα πλοία να αποχωρήσουν. Επίσης, σημειώνεται πως οι καταθέσεις των επιζώντων και οι διεθνείς δημοσιογραφικές έρευνες (BBC, Washington Post, Forensis κ.α.) έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τα πολλά και διαφορετικά αφηγήματα του λιμενικού.
Ερευνητικό ρεπορτάζ για τα pushback
Η εφημερίδα New York Times εστίασε την περασμένη εβδομάδα στον μαρτυρικό θάνατο 18 αιτούντων άσυλο στις πυρκαγιές του Έβρου. «Καθώς διέσχιζαν το δύσβατο, δασώδες έδαφος στη βορειοανατολική Ελλάδα, οι 18 αιτούντες άσυλο βρέθηκαν μπροστά σε ένα αγωνιώδες δίλημμα: να ακολουθήσουν την ασφαλέστερη διαδρομή μέσω χωριών και αυτοκινητοδρόμων, πέφτοντας στα χέρια των ελληνικών αρχών, ή να περάσουν μέσα από τα δάση και τα χωράφια που καταστρέφονται από τη μεγαλύτερη καταγεγραμμένη πυρκαγιά της Ευρώπης», αναφέρει εισαγωγικά το άρθρο. Η έρευνα των NYT φανερώνει πως επρόκειτο για 18 σύρους πρόσφυγες.
Η ρεπόρτερ των NYT Matina Stevis-Gridneff ταξίδεψε στον Έβρο και συνομίλησε με συγγενείς των θυμάτων. Γράφει πως τουλάχιστον 12 από τα 18 θύματα ήταν θύματα pushback από τις ελληνικές αρχές στο παρελθόν. Πρόσωπα δηλαδή που είχαν επαναπροωθηθεί στη Τουρκία και που προσπαθούσαν, μία ακόμα φορά, να διασχίσουν τον Έβρο δίχως να γίνουν αντιληπτά από τις ελληνικές αρχές. Το δημοσίευμα των Times τονίζει ακόμα πως τουλάχιστον 5 από τα 18 θύματα ήταν παιδιά και έφηβοι. «Μια από τις πιο εχθρικές χώρες στην ΕΕ απέναντι στους μετανάστες». Έτσι περιγράφει το ερευνητικό ρεπορτάζ την Ελλάδα.
Νομιμοποίηση με όρους κέρδους
Εδώ και μήνες, η ΕΕ αναζητά κοινή πολιτική στα ζητήματα μετανάστευσης και προσφύγων, πεδίο που φέρνει όλο και πιο κοντά την ευρωομάδα του ΕΛΚ με την ακροδεξιά. Η ακροδεξιά θέτει την ατζέντα, χαράσσει πολιτική που υποστηρίζεται από όλο και περισσότερα κράτη με συντηρητικές κυβερνήσεις. Φάνηκε και στη Σύνοδο Med-9 των μεσογειακών χωρών.
«Ενεργητική αποτροπή» χαρακτήρισε τις επαναπροωθήσεις ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. «Πρέπει να είμαστε πολύ αποτελεσματικότεροι, διασφαλίζοντας ότι μη αξιόπλοα σκάφη δεν θα αποπλέουν από τις ακτές των γειτονικών χωρών και δεν θα θέτουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές, σε ένα πολύ επικίνδυνο ταξίδι [...] Πρέπει να επικεντρωθούμε στους επαναπατρισμούς και να διασφαλίσουμε ότι οι άνθρωποι που δεν δικαιούνται άσυλο θα επιστρέφουν στη χώρα καταγωγής τους. Φυσικά, πρέπει να εστιάσουμε στις νόμιμες οδούς για μετανάστευση. Από τη στιγμή που επιδεικνύουμε μεγαλύτερη επαγρύπνηση για την προστασία των συνόρων μας, πρέπει ως αντίβαρο να προσφέρουμε ευκαιρίες στους ανθρώπους που μπορούν να έρθουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και να μας βοηθήσουν να στηρίξουμε την οικονομική μας ανάπτυξη, αλλά με ασφαλή τρόπο και -το ξαναλέω- με τους δικούς μας όρους», σχολίασε ο πρωθυπουργός στη συνέντευξη Τύπου της Συνόδου Med-9.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης αντιμετωπίζει τη μετανάστευση «με τους δικούς του όρους» που έχουν ως κριτήριο την «οικονομική ανάπτυξη». Η σύνδεση μετανάστευσης- ασύλου- παραμονής στη χώρα με κριτήρια αμιγώς οικονομικά/ αγοράς/ κάλυψης κενών με φθηνά εργατικά χέρια είναι τρομακτικά κυνική και σε σύγκρουση με βασικούς πυλώνες κοινωνικής πολιτικής. Η παραμονή ενός πρόσφυγα/ μετανάστη σε ένα ασφαλέστερο περιβάλλον κρίνεται από την ανάγκη ή όχι φθηνών εργατικών χεριών; Κρίνεται από την αξιολόγηση ενός προσώπου στο αν μπορεί να ανταποκριθεί στα κενά της αγροτικής/βιομηχανικής/τουριστικής αγοράς εργασίας; Υποθέτουμε, λοιπόν, πως ο ηλικιωμένος πρόσφυγας ή η προσφύγισσα με προβλήματα υγείας μάλλον δεν θα πληροί τους «όρους οικονομικής ανάπτυξης» που θέλει να θέσει ο πρωθυπουργός και θα απορρίπτεται; Είναι αυτή σοβαρή προσφυγική πολιτική της «Ελλάδας 2.0»; Εκφράζεται από τα πλέον επίσημα χείλη και δεν προκαλεί καμία αντίδραση.
Διαπραγματεύσεις για αυστηροποίηση
Την Τετάρτη 4/10 επετεύχθη συμφωνία στη συνάντηση των μονίμων αντιπροσώπων της ΕΕ στις Βρυξέλλες για τον λεγόμενο κανονισμό διαχείρισης κρίσεων, φέρνοντας ακόμα πιο κοντά μία ενιαία, σκληρή ευρωπαϊκή πολιτική. Το κείμενο προβλέπει την εφαρμογή νέου καθεστώτος, λιγότερο προστατευτικού για τους αιτούντες άσυλο. Ακόμα, αυξάνεται η διάρκεια κράτησης των μεταναστών στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ μέχρι και τις 40 εβδομάδες και προβλέπει fast track διαδικασίες εξέτασης των αιτήσεων ασύλου, ανοίγοντας δρόμο ταχύτερης επιστροφής όσων δεν «εγκρίνονται». Η συμφωνία αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο οικονομικής ενίσχυσης των κρατών που υποδέχονται μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων- μεταναστών.
Οι διαπραγματεύσεις θα συνεχιστούν στη Σύνοδο Κορυφής την Παρασκευή 6/10 στη Γρανάδα. Να σημειωθεί πάντως πως διαφωνίες μεταξύ των κυβερνήσεων παραμένουν, αλλά η κατεύθυνση των συζητήσεων κινείται ξεκάθαρα σε γραμμή αυστηροποίησης του νομικού καθεστώτος. Η Ιταλία κατηγορεί τη Γερμανία ότι χρηματοδοτεί ΜΚΟ που διασώζουν ανθρώπους στα νερά της Μεσογείου. Σε αυτό το επίπεδο κυμαίνονται οι συζητήσεις. Η διάσωση «ποινικοποιείται» και η ακροδεξιά θέτει βέτο, βάζει όρους, χαράσσει πολιτική.
Τα κλειστά σύνορα με φράχτες και τα pushbacks των ελληνικών, ιταλικών, τουρκικών, ισπανικών αρχών -υπό το βλέμμα της Frontex- προκαλούν θύματα, νεκρούς. Οι νεκροί αυξάνονται όσο οι χώρες σκληραίνουν την αντιπροσφυγική στάση τους. Τα επαναλαμβανόμενα γεγονότα των τελευταίων χρόνων δείχνουν πως η «ενεργητική αποτροπή» προκαλεί χιλιάδες ναυάγια στα νερά της Μεσογείου και καταπατήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ευρωπαϊκά εδάφη. Οι φράχτες του Όρμπαν και του Τραμπ το 2016 που έμοιαζαν ξενοφοβικές εξαιρέσεις είναι πλέον κοινή ευρωπαϊκή πολιτική. Τα πολύνεκρα ναυάγια είναι «ειδήσεις δευτερεύουσας σημασίας» και οι αρχηγοί κρατών μιλούν ευθέως για πολιτική που θα «νομιμοποιεί» μόνο όσους χρειάζονται για γαλέρα στην αγορά εργασίας, φέρνοντας στην κορυφή της ευρωπαϊκής πολιτικής έναν βαθιά ρατσιστικό τρόπο «αξιολόγησης» της ζωής των ανθρώπων.
Οι ευρωεκλογές του 2024 και η νέα σύνθεση του ευρωκοινοβουλίου θα καθορίσουν και την επόμενη ημέρα στην ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική, με εξαιρετικά πιθανό πλέον το σενάριο πλήρους ταύτισης των Συντηρητικών και της βάρβαρης ακροδεξιάς πολιτικής.