«Πορεία προς τη Ρώμη»
Τον Οκτώβριο του 1922, ο Μπενίτο Μουσολίνι καταλαμβάνει την εξουσία στην Ιταλία. Με αφετηρία τη Νάπολι ξεκίνησε την πορεία προς τη Ρώμη, όπου χιλιάδες μέλη του φασιστικού κόμματος βάδισαν προς την ιταλική πρωτεύουσα εξαναγκάζοντας τον βασιλιά Βιτόριο Εμανουέλε να καθαιρέσει τον νόμιμο πρωθυπουργό Λουίτζι Φάκτα και να την παραδώσει στον Μουσολίνι.
Ποιος όμως ήταν ο Μουσολίνι; Πώς κέρδισαν την εξουσία οι φασίστες; Τι ακολούθησε την άνοδο των φασιστών στην Ιταλία; Πώς επηρεάστηκαν άλλες χώρες; Πόσο βαθιές ρίζες έχει ο φασισμός; Πόσο έχουν επηρεαστεί από τις ιδέες του Μουσολίνι κάποιοι σύγχρονοι πολιτικοί;
Το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ του Μαρκ Κάζινς «Πορεία προς τη Ρώμη» (Marcia su Roma), προσπαθεί να δώσει απαντήσεις και να φωτίσει κάποιες σκοτεινές γωνίες της Ιστορίας. Συνδέει τον Μουσολίνι με τη σύγχρονη ακροδεξιά και χρησιμοποιεί ως αρωγό στη συναρπαστική του αφήγηση το ίδιο το σινεμά μέσα από εικόνες κινηματογραφικών ταινιών. Μάλιστα στην αρχή, θέλοντας να αναδείξει τη δύναμη της κινηματογραφικής εικόνας, μας δείχνει ένα σύνθημα - τσιτάτο του Μουσολίνι που λέει «Ο κινηματογράφος είναι το πιο δυνατό όπλο» (La cinematografie e l’ arma piu forte). Οι πρώτες κινηματογραφικές εικόνες είναι από μια ταινία του 1922 της Ελβίρα Νοτάρι στη Νάπολι. Ακολουθούν αποσπάσματα από την προπαγανδιστική φασιστική ταινία του Ουμπέρτο Παραντίζι «Σ’ εμάς». Γίνεται αναφορά και σε άλλες ταινίες όπως «Το θωρηκτό Ποτέμκιν» (1925, Σεργκέι Αϊζενστάιν), «Ο θρίαμβος της θέλησης» (1934, Λένι Ρίφενσταλ), «Μια ξεχωριστή μέρα» (1978, Ετόρε Σκόλα), «Ο κονφορμίστας» (1970, Μπερνάντο Μπερτολούτσι), «Σαλό» (1976, Πιέρ Πάολο Παζολίνι), «Αγαπάτε αλλήλους» (1921, Καρλ Ντράγιερ), «Ο Νανούκ του Βορά» (1922, Ρόμπερτ Φλάερτι) κ.ά.
Ο σκηνοθέτης ξεκινά την ταινία με τον Ντόναλντ Τραμπ (τυχαίο;) που του τίθεται το ερώτημα γιατί χρησιμοποίησε τη διάσημη φράση του Μουσολίνι «Καλύτερα να ζήσεις μια μέρα σαν λιοντάρι παρά 100 χρόνια σαν πρόβατο». Στη συνέχεια ξεκινά μια αποδόμηση του ιταλού δικτάτορα και της «ηρωικής» πορείας προς τη Ρώμη αποκαλύπτοντας κάποια προπαγανδιστικά κινηματογραφικά κόλπα που χρησιμοποίησε ο Παραντίζι. Κι όμως ο άνθρωπος αυτός ο οποίος υφάρπαξε την εξουσία, κατάφερε να γοητεύσει μια σειρά από προσωπικότητες ανάμεσα στις οποίες και τον Σίγκμουντ Φρόιντ! Και βέβαια βρήκε μιμητές και συμμάχους όπως ο Σαλαζάρ στην Πορτογαλία, ο Φράνκο στην Ισπανία, ο Χίτλερ στη Γερμανία κ.ά. Αλλά έχει εμπνεύσει και σύγχρονους πολιτικούς όπως η Λε Πέν, η Μελόνι, ο Όρμπαν, ο Μπολσονάρου, ο Τραμπ κ.ά. Όλα αυτά και άλλα πολλά μαθαίνουμε βλέποντας το υπέροχο αυτό ντοκιμαντέρ του Κάζινς. Η αφήγηση του οποίου ξεφεύγει από την κλασική φόρμα, είναι απολαυστική και αποτελεί ένα υψηλής ποιότητας καλλιτεχνικό έργο.
«Arcadia 1900»
Η άνοδος και η πτώση
Στη δύση του 19ου αιώνα και την ανατολή του 20ού, ο Σπυρίδων Παπανικολάου, που εκτός από χρυσοχόος είναι και οινοποιός, ονειρεύεται να κατακτήσει τον κόσμο και να μετατρέψει την περιοχή της Τεγέας σε Καμπανία της Ελλάδος, με την παρασκευή τοπικού αφρώδους οίνου. Παράξενος και εγωιστής ο γερο-Σπυρίδων θα παραδώσει τη σκυτάλη της οινοπαραγωγής στους γιους του Βασίλη και Νίκο και ο ίδιος θα επιστρέψει στη χρυσοχοΐα. Ο Βασίλης θα αρχίσει να πειραματίζεται και τα βραβεία θα αρχίσουν να έρχονται το ένα μετά το άλλο καθώς η ποιότητα του κρασιού τους αναγνωρίζεται διεθνώς. Εν τω μεταξύ ο πατέρας τους έχει πεθάνει, ο Βασίλης δουλεύει με αγάπη και πάθος στα αμπέλια, ενώ ο Νίκος στην Αθήνα έχει υπό την επίβλεψή του το κατάστημα που άνοιξαν εκεί και ως δικηγόρος φροντίζει τα διάφορα θέματα της επιχείρησης. Όμως ο Νίκος έχει κι άλλα επιχειρηματικά σχέδια. Με αφορμή κάποιες γνωριμίες που έχει αποκτήσει στον πολιτικό κόσμο, ρισκάρει να ανοιχτεί και σε άλλες δραστηριότητες, όπως η αποξήρανση της λίμνης Τάκα στην Αρκαδία, κάτι που θα του αποφέρει μεγάλα κέρδη. Όμως η πολιτική κατάσταση είναι ασταθής και τα πράγματα δεν θα πάνε όπως τα είχε υπολογίσει, με αποτέλεσμα να βάλει σε κίνδυνο το οινοποιείο.
Η υπόθεση της ταινίας είναι η άνοδος και η πτώση της οικογενειακής οινοποιίας των Αδελφών Παπανικολάου στην Αρκαδία. Είναι μια αληθινή ιστορία που ο σκηνοθέτης Κώστας Σπυρόπουλος επέλεξε να μην είναι ούτε μυθοπλασία ούτε ντοκιμαντέρ. Έτσι το «Arcadia 1900 Champagne d’ Orient» θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μυθοπλαστικό ντοκιμαντέρ, καθώς υπάρχουν ηθοποιοί οι οποίοι ερμηνεύουν τους ρόλους των πρωταγωνιστών αλλά συνοδεύονται από ένα πλήθος κινηματογραφημένων ντοκουμέντων, τα περισσότερα από τα οποία είναι άγνωστα. Με ένα πολύ πλούσιο και πρωτότυπο αρχειακό υλικό και μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ιστορία, ο Σπυρόπουλος σκηνοθετεί μια ταινία που προσωπικά με εξέπληξε θετικά! Γιατί είναι πρωτότυπη ως σύλληψη και ως παρουσίαση, σκηνοθετημένη με τόλμη και σιγουριά, με πολύ καλή δουλειά στα σκηνικά και τα κουστούμια. Στα υπέρ της ταινίας μπορώ να προσθέσω την εξαιρετική φωτογραφία του Στάθη Γαλαζούλα, την πρωτότυπη, μελαγχολική και γλυκύτατη μουσική της Ευανθίας Ρεμπούτσικα και τις στιβαρές ερμηνείες των Γιώργου Μιχαλακόπουλου, Σοφίας Σεϊρλή, Ισίδωρου Σταμούλη και Οδυσσέα Σταμούλη.
Ο σκηνοθέτης λέει για την ταινία: «Είναι προϊόν πρωτογενούς έρευνας σε αρχεία και πηγές για μια ιστορία που ήταν άγνωστη. Στις περισσότερες τέτοιες περιπτώσεις, η αφορμή είναι τυχαία. Έτσι συνέβη κι εδώ, όταν έπεσε μπροστά μου ένα φύλλο εφημερίδας από την εποχή εκείνη, μετά μία ξεχασμένη φιάλη, το ένα έφερε το άλλο και το νήμα άρχισε να ξεδιπλώνεται. Η συνύπαρξη των αρχειακών εικόνων με τη δραματοποίηση ήταν ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα αλλά πιστεύω ότι με αυτό τον τρόπο μεταφέρεται με τον πιο ρεαλιστικό τρόπο η ατμόσφαιρα της εποχής αλλά και η ιστορία των αδελφών Παπανικολάου».
Μια αναπάντεχη, ευχάριστη, κινηματογραφική έκπληξη που αξίζει να προσεχτεί.
Το απόλυτο σινεμά
Το 1972, ο Φράνσις Φορντ Κόπολα σκηνοθέτησε μια από τις πιο σημαντικές ταινίες στην ιστορία του σινεμά. Ήταν «Ο Νονός», που, εκτός από τις διθυραμβικές κριτικές και την αποδοχή του κοινού, κέρδισε τα Όσκαρ καλύτερης ταινίας, α’ ανδρικού ρόλου για τη συγκλονιστική ερμηνεία του Μάρλον Μπράντο και διασκευασμένου σεναρίου.
Η υπόθεση μας μεταφέρει στο 1945, στη Νέα Υόρκη, τη μέρα που ο γηραιός αρχιμαφιόζος Δον Βίτο Κορλεόνε γιορτάζει τους γάμους της κόρης του Κόνι με το νεαρό Κάρλο Ρίτσι. Από ένα τέτοιο χαρμόσυνο γεγονός δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν οι γιοι του, Μάικλ, Σόνι και Φρέντο καθώς και ο Τομ Χάγκεν, ο πιστός δικηγόρος του. Ο Σόνι, που είναι ο μεγαλύτερος γιος, είναι ένας πολύ βίαιος τύπος και αυτός πρόκειται να αναλάβει τα ηνία της Οικογένειας όταν πεθάνει ο Δον Βίτο. Αμέσως μετά το τέλος της γαμήλιας τελετής οι Κορλεόνε συναντιούνται με τους Τατάλια, μια άλλη ισχυρή Οικογένεια της μαφίας, που ζητούν από τον Δον Βίτο να τους στηρίξει στο εμπόριο ναρκωτικών. Εκείνος όμως αρνείται να εμπλακεί σε αυτό. Κι όταν λίγο αργότερα θα δεχτεί πυροβολισμούς από δύο άνδρες αλλά θα καταφέρει να επιζήσει, έχει ανοίξει πλέον ο ασκός του Αιόλου και θα ξεκινήσει ανελέητος πόλεμος ανάμεσα στις δύο Οικογένειες.
Στο τρίωρης περίπου διάρκειας αυτό αριστούργημα, ο Κόπολα δίνει τα ρέστα του. Με μια σκηνοθεσία στημένη στην εντέλεια, με κάθε λήψη απόλυτα μελετημένη, με μοντάζ που σπάει κόκαλα και φυσικά με τη μαγευτική φωτογραφία του Γκόρντον Γουίλις, αγγίζει την τελειότητα! Κοντά σ’ αυτά έρχεται να προστεθεί και η εξαιρετική μουσική του Νίνο Ρότα. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε πως ο Ρότα δεν ήταν υποψήφιος για το αντίστοιχο Όσκαρ επειδή η μουσική που έγραψε ήταν εν μέρει διασκευή παλαιότερου δικού του μουσικού θέματος. Βέβαια ο ίδιος δεν το είχε αρνηθεί αλλά, αντίθετα, ήταν κάτι που έκανε εσκεμμένα!
Όσο για τους ηθοποιούς, κοντά στον γίγαντα Μάρλον Μπράντο, έχουμε κορυφαίες ερμηνείες από τους Αλ Πατσίνο, Τζέιμς Κάαν, Ρόμπερτ Ντιβάλ, Ντάιαν Κίτον, Τζον Καζάλ κ.ά. Να σημειώσουμε ακόμη πως η ιστορία του Νονού συνεχίστηκε με το «Νονό 2» (1974) και το «Νονό 3» (1990).