Ένα νέο επεισόδιο στο λεγόμενο Παλαιστινιακό Ζήτημα άνοιξε πρόσφατα, με την επίθεση της παλαιστινιακής ισλαμιστικής οργάνωσης Χαμάς εντός της ισραηλινής επικράτειας, η οποία συνοδεύτηκε από τη δολοφονία και την απαγωγή στρατιωτών και πολιτών του Ισραήλ (αλλά και υπηκόων τρίτων χωρών) ως ομήρων. Η απάντηση του Ισραήλ μετά τον πρώτο πολύωρο αιφνιδιασμό ήταν ακραία, με τον αποκλεισμό της Λωρίδας της Γάζας, το διαρκές σφυροκόπημα από αέρος που έχει προκαλέσει εκατόμβη νεκρών, τη διακοπή παροχής νερού και ηλεκτρικού, αλλά και την άρνηση στη δυνατότητα αποστολής ανθρωπιστικής βοήθειας από διεθνείς οργανισμούς και τρίτες χώρες.
Το γεωπολιτικό πλαίσιο
Μία σημαντική εξέλιξη συνέβη με την εξομάλυνση –σε μεγάλο βαθμό– των σχέσεων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν, με τη διαμεσολάβηση της Κίνας (τόπος συνεύρεσης το Πεκίνο). Οι διπλωματικές τους επαφές είχαν διακοπεί από το 2016, λόγω του πολέμου δι’ αντιπροσώπων (proxy war), ο οποίος διεξάγεται στην Υεμένη. Πρόσφατα δε, οι δύο χώρες έγιναν ισότιμα μέλη των BRICS. Μετά από αυτές τις εξελίξεις και ως απάντηση, ο πρόεδρος Μπάιντεν εκπόνησε ένα άμεσο σχέδιο για τη σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ με την εγγύηση –από την πλευρά των ΗΠΑ– μιας συμφωνίας για την παροχή στρατηγικής ασφάλειας στη Σαουδική Αραβία. Η εξέλιξη του σχεδίου Μπάιντεν θα έπρεπε να συμπεριλάβει αναγκαστικά και την επανέναρξη των συνομιλιών μεταξύ της Παλαιστινιακής Αρχής και του Ισραήλ –με τη διαμεσολάβηση της Σαουδικής Αραβίας– ώστε να νομιμοποιηθεί, αλλά και να δικαιολογηθεί τρόπον τινά η σύσφιξη των σχέσεων Σ. Αραβίας και Ισραήλ, στα μάτια της αραβικής κοινής γνώμης. Αλλιώς οι Σαουδάραβες δεν θα μπορούσαν να προχωρήσουν σε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση για ένταξή τους στις «Συμφωνίες του Αβραάμ» με το Ισραήλ. Ένα δεύτερο σημείο είναι ότι η συμφωνία για ανακήρυξη ΑΟΖ μεταξύ Λιβανού και Ισραήλ συνέβη, αφού έλαβε πρώτα την έγκριση από τη Χεζμπολάχ –δηλαδή από το Ιράν. Τι σηματοδοτεί αυτό για το Ιράν, αφού παρασάγγας απέχει από το «ούτε κουβέντα με τους Σιωνιστές»; Είναι μία πρόθεση της Τεχεράνης να κανονικοποιήσει τις περιφερειακές της σχέσεις και να ενταχθεί στο διεθνές σύστημα. Θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη ότι το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, η Τουρκία, αλλά και η Αίγυπτος, ερίζουν για το ποιος θα είναι η «προστάτιδα δύναμη» των Παλαιστινίων. Αν συνυπολογίσουμε και τα συμφέροντα των ΗΑΕ, των Κρατών του Κόλπου και του Κατάρ, έχουμε ένα περίπλοκο σχήμα ανταγωνισμού στην περιφέρεια, όπου τα πάντα είναι δυνατά να συμβούν στο προσεχές διάστημα.
Οι στόχοι και τα αποτελέσματα της επίθεσης της Χαμάς
Τα παραπάνω ίσχυαν μέχρι την ημέρα της επίθεσης της Χαμάς. Από εκεί και πέρα λόγω της αντίδρασης του Ισραήλ, κάθε συνομιλία έχει σταματήσει. Μια συμφωνία της Σαουδικής Αραβίας με το Ισραήλ θα έφερνε πίσω τις επιδιώξεις του Ιράν, αλλά επίσης –και αυτό θα πρέπει να το λάβουμε υπόψιν– θα αδυνάτιζε την όλο και αυξανόμενη επιρροή του Πεκίνου, αλλά και της Μόσχας στη Μέση Ανατολή. Το ότι η επίθεση της Χαμάς σταμάτησε τις συνομιλίες Ριάντ–Ιερουσαλήμ, είναι μια θετική εξέλιξη για τις επιδιώξεις της Τεχεράνης, του Κατάρ, αλλά και της Χαμάς. Εδώ νομίζω θα πρέπει να αναζητηθούν και οι απαντήσεις στο ερώτημα «γιατί τώρα αυτή η επίθεση και με τέτοια πρωτοφανή ένταση». Επιπλέον, αν θεωρήσουμε δεδομένη την de facto έγκριση της επιχείρησης από τον πρόεδρο Πούτιν, θα πρέπει να αναρωτηθούμε το γιατί. Νομίζω η απάντηση είναι η προφανής, πέραν από τη συμμετοχή της Μόσχας στο όλο περιφερειακό παίγνιο. Με την προσοχή της Δύσης σε δύο μέτωπα, αλλά και λόγω των αναγκαίων πόρων που πρέπει να διοχετευτούν προς δύο διενέξεις ταυτόχρονα, θα αδυνατίσει η βοήθεια της Δύσης προς το Κίεβο και θα φέρει σε εξαιρετικά δύσκολη θέση τον πρόεδρο Ζελένσκι. Η επίθεση, όμως, της Χαμάς εμπερικλείει και ένα μήνυμα: να φέρει προ τετελεσμένων την Παλαιστινιακή Αρχή και τον πρόεδρο Αμπάς. Το ισλαμιστικό κομμάτι της παλαιστινιακής αντίστασης θεωρεί τους κυβερνώντες στη Δυτική Όχθη τουλάχιστον κατώτερους των περιστάσεων. Εξάλλου, δεν πιστεύω ότι έκλεισαν ποτέ οι πληγές του εμφυλίου μεταξύ Φατάχ και Χαμάς, όσον αφορά την ιδεολογική και πολιτική ηγεμονία στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη.
Το Ισραήλ
Δεν χωρά αμφιβολία ότι οι δολοφονίες και οι απαγωγές πολιτών είναι ανήθικες και εκτός πλαισίου του Διεθνούς Δικαίου, ακόμα και στα πλαίσια μιας πολεμικής αναμέτρησης ή ενός εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Η συγκεκριμένη ενέργεια όμως δεν συνέβη σε «κενό γήπεδο». Θέλοντας να υπενθυμίσω και τις σχετικές δηλώσεις του γ.γ. του ΟΗΕ Γκουτιέρες, οι καταδικαστέες ενέργειες της Χαμάς είναι το αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας αποικιοκρατικής πολιτικής του Ισραήλ στα κατεχόμενα, αλλά και της άρνησης ουσιαστικά του δικαιώματος των Παλαιστίνιων για μια πατρίδα. Επιπλέον, τους τελευταίους μήνες, οι προκλήσεις των εποίκων στη Δυτική Όχθη, οι οποίες συνοδεύτηκαν από δολοφονίες Παλαιστίνιων και καταστροφές περιουσιών, έμειναν ατιμώρητες από το Ισραήλ και πολύ περισσότερο δόθηκε η εντύπωση ότι ενθαρρύνθηκαν από τη συγκυβέρνηση Νετανιάχου και υπερ-ορθόδοξων Χαρεντίμ. Η ακραία λογική μιας κυβέρνησης στην οποία συμμετέχουν φονταμενταλιστές, το μόνο που μπορεί να πετύχει είναι την ενδυνάμωση της Χαμάς ως αντίβαρο. Ταυτόχρονα, μην μας διαφεύγει και ο πρωτοφανής διχασμός της ισραηλινής κοινωνίας από το «πραξικόπημα» –όπως έχει χαρακτηριστεί στο ίδιο το Ισραήλ– της κυβέρνησης, με στόχο τη διάλυση της Δικαιοσύνης, ως πυλώνα στη διάκριση των εξουσιών. Ένας διχασμός που επεκτάθηκε και στην ελίτ της χώρας.