Συνέντευξη με την καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες, Γκαμπριέλα Ροφινέλι
Με τις δημοσκοπήσεις να επιβεβαιώνουν τη δυναμική του ακροδεξιού Χαβιέρ Μιλέι, γίνεται στις 19 Νοεμβρίου ο δεύτερος γύρος των εκλογών στην Αργεντινή. Μέσα σε αυτό το τοπίο, και με την δεξιά να στηρίζει τον Μιλέι, ίσως ο παράγοντας που θα κρίνει το εκλογικό αποτέλεσμα υπέρ του κεντροαριστερού περονιστή Σέρχιο Μάσα να είναι η στάση των κομμάτων και των οργανώσεων της αριστεράς, που μέχρι σήμερα σε μεγάλο βαθμό δεν έχουν αποφασίσει τι θα κάνουν.
(5).jpg)
Ποια είναι τα διακυβεύματα αυτών των εκλογών;
Διακυβεύονται όλες οι δημοκρατικές κατακτήσεις που επιτεύχθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες από τους αγώνες των εργαζομένων, των οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των γυναικών, των ΛΟΑΤΚΙ συλλογικοτήτων και των αυτόχθονων πληθυσμών. Βρισκόμαστε μπροστά στο ενδεχόμενο η ακροδεξιά να βρεθεί στη διακυβέρνηση της χώρας μέσω εκλογών. Ο Χαβιέρ Μιλέι είναι ένας ακραίος φιλελεύθερος, δηλώνει αναρχοκαπιταλιστής, μαθητής της αυστριακής οικονομικής σχολής και ένθερμος αντικομουνιστής, και λέει ότι οι φόροι και η κοινωνική πολιτική του κράτους είναι κλοπή και ότι οι λαθρέμποροι είναι «ήρωες». Καταδικάζει τις κυβερνήσεις, την πολιτική «κάστα» των 40 χρόνων δημοκρατικού πολιτεύματος, αλλά όχι την πολιτικοστρατιωτική δικτατορία (1976-1983). Ουσιαστικά, ένας θρίαμβος της ακροδεξιάς οργάνωσης La Libertad Avanza συνεπάγεται μια ισχυρή οπισθοδρόμηση όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς αρνείται το συστηματικό σχέδιο εξαφάνισης ανθρώπων, αναγνωρισμένο από τα δικαστήρια της Αργεντινής, που εφαρμόστηκε από τη δικτατορία. Προχωρούν όμως ακόμη παραπέρα, δεν αρνούνται απλώς, αλλά αναπαράγουν τα επιχειρήματα της δικτατορίας ότι τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας (απαγωγές, εξαφανίσεις, βασανιστήρια, κλοπές βρεφών, κλπ) ήταν «υπερβολές» εν μέσω πολέμου και ζητούν την ατιμωρησία για τους 1.117 δολοφόνους της γενοκτονίας που εκτίουν ποινές σε φυλακές. Η υποψήφια για αντιπρόεδρος, η δικηγόρος Βικτόρια Βιγιαρουέλ, συμμετέχει σε οργανώσεις που επιδιώκουν την ατιμωρησία των δραστών της γενοκτονίας, με τους οποίους έχει και οικογενειακούς δεσμούς. Πρόσφατα, σε μια σύνοδο κορυφής με τους ηγέτες της ακροδεξιάς που διοργάνωσε το Vox, επιτέθηκε στην πολιτική των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και, ιδιαίτερα, στις γιαγιάδες και τις μητέρες της Πλατείας του Μαΐου, λέγοντας «ούτε η Αργεντινή βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ούτε οι μητέρες και οι γιαγιάδες είναι λευκά περιστέρια».
Ποιες κατακτήσεις απειλούνται από την ακροδεξιά;
Η Libertad Avanza θα προσπαθήσει να εμπορευματοποιήσει και να ιδιωτικοποιήσει όσα εξακολουθούν να επιβιώνουν στα χέρια του δημόσιου τομέα, όπως η εκπαίδευση, η υγεία, η επιστημονική έρευνα, η δημόσια τηλεόραση, το συνταξιοδοτικό σύστημα, οι δημόσιες υπηρεσίες, η διανομή πόσιμου νερού, κλπ. Προτείνουν ακόμη και την ιδιωτικοποίηση των θαλασσών, των ποταμών και των δρόμων. Προσπαθούν επίσης να δημιουργήσουν μια «ελεύθερη» αγορά ανθρώπινων οργάνων, όταν στη χώρα κάθε άτομο πάνω των 18 ετών που έχει εκφράσει την θετική του βούληση ή που δεν έχει δηλώσει ρητά την αντίθεσή του είναι δωρητής οργάνων. Παραδόξως, δεν πιστεύουν ότι είναι λάθος η πώληση παιδιών. Θέλουν να ανακαλέσουν το πρόσφατα κερδισμένο δικαίωμα για εκούσια, νόμιμη, ασφαλή και δωρεάν διακοπή της εγκυμοσύνης, και αντιτίθενται στην ισότητα του γάμου και στην ολοκληρωμένη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία. Οι «ελευθεριακοί» του Μιλέι επιδιώκουν να περιορίσουν τα δικαιώματα των εργαζομένων και των ανέργων, όπως το δικαίωμα στην απεργία και στην ελεύθερη διαδήλωση σε δημόσιους χώρους. Απειλούν με φυλάκιση τους συνδικαλιστικούς και κοινωνικούς ηγέτες, και υπόσχονται να προχωρήσουν σε μια εργατική αντιμεταρρύθμιση προσαρμοσμένη στις αξιώσεις των μεγάλων οικονομικών ομίλων. Λένε ότι θέλουν να εξαλείψουν την Κεντρική Τράπεζα και το εθνικό νόμισμα, δηλαδή σκοπεύουν να εξαλείψουν εκείνα τα κρατικά μέσα (νομισματική πολιτική, συναλλαγματικός έλεγχος, κλπ.) που εμποδίζουν την ελεύθερη κυκλοφορία του υπερεθνικού κεφαλαίου. Σαν να μην έφτανε αυτό, ο Μιλέι αρνείται την κλιματική αλλαγή και αναγνωρίζει το «δικαίωμα» των εταιρειών να ρυπαίνουν. Όπως έχει πει, «μια εταιρεία μπορεί να μολύνει ένα ποτάμι όσο θέλει, που είναι η ζημιά; Που είναι το πρόβλημα;». Συνοψίζοντας, o Μιλέι προτείνει την «απελευθέρωση της αγοράς» ως απάντηση σε όλα τα κοινωνικά προβλήματα. Έχει μάλιστα δηλώσει ότι δεν προτείνει πολιτικές για να ανταποκριθεί στα προβλήματα της Αργεντινής, αλλά ότι η κύρια πρόθεσή του είναι να μεταμορφώσει την κοινωνία στις ρίζες της. Για να επιτύχει τον στόχο του πρέπει να καταστρέψει την, μικρή ή μεγάλη, πρόοδο στα περιβαλλοντικά θέματα, στο φύλο, στην αναγνώριση των αυτόχθονων πληθυσμών και της πολυμορφίας, στις θετικές διακρίσεις και την ένταξη, και στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Πώς είναι το πολιτικό σκηνικό μια εβδομάδα πριν τις εκλογές;
Το ποσοστό στο πρώτο γύρο του σημερινού υπουργού Οικονομίας Σέρχιο Μάσα, η κακή απόδοση του Μιλέι που έχασε με 7 μονάδες όταν περίμενε να κερδίσει, και η ηχηρή ήττα της Πατρίσια Μπούλριτς του δεξιού συνασπισμού Juntos por el Cambio, καθησύχασαν την καθοδική πορεία των συναλλαγματικών ισοτιμιών που συνεχιζόταν τις εβδομάδες πριν από τις εκλογές της 22ης Οκτωβρίου. Ωστόσο, αντιμετωπίζουμε ένα εξαιρετικά αβέβαιο και ασταθές σενάριο μια εβδομάδα πριν από τον δεύτερο γύρο. Έχει ήδη γίνει σαφές ότι για τον Μάσα η πορεία προς τον δεύτερο γύρο δεν θα είναι ομαλή, όπως αποδεικνύεται από τις ελλείψεις καυσίμων των τελευταίων ημερών. Ένας συνδυασμός κρατικής αδεξιότητας, επιχειρηματικής κερδοσκοπίας και πανικού που τροφοδοτείται από τη δεξιά και την ακροδεξιά και φέρνει άγχος, τουλάχιστον για λίγες μέρες, στον πληθυσμό. Ακόμη, ακολουθώντας τη συνταγή της παγκόσμιας ακροδεξιάς, η La Libertad Avanza προσπαθεί να εγείρει υποψίες για τη διαφάνεια του εκλογικού συστήματος της Αργεντινής. Έχουν αναφέρει μέσω των δικτύων και των μέσων ενημέρωσης, όμως δεν υπάρχει καταγγελία στα δικαστήρια, ότι υπέστησαν εκλογική νοθεία. Καλούν τους οπαδούς τους να κινητοποιηθούν στους δρόμους σε ένδειξη διαμαρτυρίας για αυτήν την υποτιθέμενη απάτη, με μικρή επιτυχία μέχρι στιγμής, και προειδοποιούν ότι αν χάσουν στις 19 Νοεμβρίου θα οφείλεται σε νοθεία. Η αλήθεια είναι ότι οι μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις δίνουν παρόμοιο εκλογικό αποτέλεσμα για το δεύτερο γύρο. Είναι πολύ πιθανό αν ο Μιλέι χάσει με μικρή διαφορά να αγνοήσει τα αποτελέσματα και να προσπαθήσει, όπως ο Μπολσονάρο και ο Τραμπ, να ξεκινήσει κινητοποιήσεις και αποσταθεροποιητικές ενέργειες.
Πώς βλέπεις την στήριξη που του έχουν δώσει ο πρώην πρόεδρος Μαουρίτσιο Μάκρι και η Μπούλριτς;
Η αμηχανία του Μιλέι όταν έχασε στον πρώτο γύρο τον οδήγησε να αγκαλιάσει την Μπούλριτς και τον Μάκρι. Κατά συνέπεια, έπρεπε να μετριάσει τον λόγο του, για παράδειγμα, δήλωσε ότι θα συνεχίσει την δημόσια εκπαίδευση και τη δημόσια υγεία και εμφανίζεται πολύ πιο ήρεμος στις δημόσιες εμφανίσεις του. Αυτό προκάλεσε κάποιες εσωτερικές συγκρούσεις, και μια μικρή ομάδα πρόσφατα εκλεγμένων βουλευτών και γερουσιαστών απείλησε να αποχωρήσει από το κοινοβουλευτικό μπλοκ της La Libertad Avanza. Θεωρούν ότι ο Μιλέι «άλλαξε τις ιδέες της ελευθερίας» συμφωνώντας σε μια συμμαχία με «την κάστα» που εκπροσωπείται από τον Μάκρι και την Μπούλριτς. Αλλά δεν νομίζω πως αυτή η συμμαχία θα δημιουργήσει πολλά περισσότερα προβλήματα για τον Μιλέι. Για να κερδίσει χρειάζεται ένα μεγάλο μέρος αυτού του 23% των ψηφοφόρων που υποστήριξαν την Μπούλριτς στον πρώτο γύρο και, αν κερδίσει, την κομματική δομή του μακρισμού για να μπορέσει να κυβερνήσει: κυβερνήτες, δήμαρχοι, βουλευτές, γερουσιαστές, στελέχη για κρατικές θέσεις, κλπ.
Μπορεί να δημιουργηθεί σήμερα στην Αργεντινή ένα ευρύ δημοκρατικό μέτωπο απέναντι στον Μιλέι όπως έγινε στη Βραζιλία απέναντι στον Μπολσονάρο και στη Γαλλία απέναντι στην Λεπέν;
Αν και πολλοί από εμάς καταλαβαίνουμε ότι η ήττα της ατζέντας του Μιλέι και της Βιγιαρουέλ είναι το σημείο εκκίνησης για να έχουμε πιθανότητες για μια προοπτική καλύτερων συνθηκών για τους κοινωνικούς αγώνες, τα δικαιώματα των γυναικών, των αυτόχθονων πληθυσμών, των εργαζομένων, του φοιτητικού κινήματος, των περιβαλλοντολόγων, κλπ, δεν βλέπω ότι μπορεί να δημιουργηθεί ένα ευρύ δημοκρατικό μέτωπο ενάντια στην ακροδεξιά. Από την μια πλευρά ένα μεγάλο μέρος των κομμάτων του πρώην συνασπισμού Juntos por el Cambio, που έσπασε με την υποστήριξη της Μπούλριτς και του Μάκρι στον Μιλέι και δήλωσαν ότι δεν τον υποστηρίζουν, είπαν ότι δεν θα πάρουν θέση στο δεύτερο γύρο. Και παρόλο που ορισμένοι ηγέτες του UCR (Ριζοσπαστικό Κόμμα) υποστηρίζουν ανοιχτά τον Μάσα, το κόμμα σε εθνικό επίπεδο δεν έχει ακόμη δηλώσει την επίσημη θέση του. Από την άλλη πλευρά, τα τέσσερα κόμματα που απαρτίζουν το Frente de Izquierda y de los Trabajadores - Unidad, FIT-U (Εργατικό Αριστερό Μέτωπο - Ενότητα) δεν έχουν καταφέρει να καταλήξουν σε συμφωνία. Το PTS, ένα από αυτά τα κόμματα, κάλεσε να ψηφιστεί το λευκό επειδή η ψήφος για τον Μάσα θα συμβάλει στην ενίσχυση μιας επιλογής αντίθετης προς τα συμφέροντα των εργαζομένων και τη συνέχεια της υποταγής στην ΔΝΤ. Όπως είπαν, από τα αριστερά δεν μπορούμε να δώσουμε κανενός είδους πολιτική ή εκλογική στήριξη στον Μάσα. H Izquierda Socialista και μερικά μικρά αριστερά κόμματα και ομάδες ζητούν κριτική ψήφο υπέρ του Μάσα. Όμως αυτές οι κομματικές θέσεις δεν εκφράζουν γραμμικά την απόφαση που θα πάρουν οι ψηφοφόροι στην εκλογική αναμέτρηση. Την Κυριακή 12 Νοεμβρίου θα διεξαχθεί το προεδρικό ντιμπέιτ των δύο υποψηφίων που, αν και δεν θα είναι καθοριστικό, θα στρέψει ένα μεγάλο μέρος των αναποφάσιστων υπέρ του ενός ή του άλλου.
Γιατί οι προσδοκίες του κόσμου από τον Σέρχιο Μάσα φαίνεται να είναι μικρές;
Η σημερινή προοδευτική κυβέρνηση του Frente de Todos αφήνει το 40% στη φτώχεια, 140% ετήσιο πληθωρισμό, 30% επισφαλείς εργαζόμενους, 22,2% μείωση μισθών, 44% άτυπους εργαζόμενους, και αρνητικά αποθεματικά στην Κεντρική Τράπεζα. Αυτό εξηγεί το γιατί οι προσδοκίες των λαϊκών στρωμάτων με μια μελλοντική κυβέρνηση της Unión por la Patria έχουν μειωθεί πολύ. Ο Μάσα πήρε 9.127.071 ψήφους και έπεσε σε σύγκριση με τους 12.946.037 ψήφους που είχαν πάρει στις εκλογές του 2019 ο Αλμπέρτο Φερνάντες και η Κριστίνα Φερνάντες ντε Κίρχνερ. Ομοίως, η αποχή του 30% είναι η υψηλότερη σε εκλογές από το 1983 και το 5% ψήφισε λευκό.
Αν εκλεγεί ο Μάσα τι δυνατότητες τι δυνατότητες έχει για να ακολουθήσει μια προοδευτική πολιτική; Ποια είναι σήμερα τα όρια του προοδευτισμού στην Αργεντινή;
Ο Μάσα υπόσχεται ότι επί διακυβέρνησής του θα μπορέσει να συγκρατήσει το πληθωριστικό φαινόμενο και ταυτόχρονα να πληρώσει το εξωτερικό χρέος, το οποίο πήρε ο Μάκρι το 2018 και επαναδιαπραγματεύτηκε αν και δεν ερεύνησε η κυβέρνηση του Αλμπέρτο Φερνάντες το 2022, χωρίς προσαρμογή των δημοσίων δαπανών, αλλά αυξάνοντας τα αποθέματα μέσω εξαγωγών βασικών προϊόντων, όπως η σόγια, το λίθιο και οι υδρογονάνθρακες, μεταξύ άλλων. Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως υπουργός Οικονομίας, όπως δείχνει έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κογκρέσου (CPO), συμφώνησε με το ΔΝΤ για μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος, μειώνοντας μισθούς, συντάξεις και κοινωνικές δαπάνες, και τα αποθεματικά εξαφανίστηκαν στην πληρωμή του ιδιωτικού χρέους και στις επιδοτήσεις στο μεγάλο κεφάλαιο. Ο Μάσα πιστεύει ότι ως πρόεδρος θα έχει μεγαλύτερο έλεγχο των αποθεματικών και του πληθωρισμού και θα είναι σε θέση να πληρώσει αυτό το ψεύτικο εξωτερικό χρέος. Όμως η συμφωνία με το ΔΝΤ είναι ένας από τους επιταχυνόμενους παράγοντες του πληθωρισμού και ένας μηχανισμός οπισθοδρομικής αναδιανομής εισοδήματος και πλούτου, καθώς οι προϋποθέσεις του ταμείου επιβάλλουν τη μείωση των δημοσίων δαπανών: δημόσια έργα, μισθοί στο τομέα δημόσιο, συντάξεις. και κοινωνικές πολιτικές. Συγκεκριμένα, το ΔΝΤ συνδιευθύνει την οικονομική διαχείριση της κυβέρνησης με τις επιβολές υποτιμήσεων και δημοσιονομικής προσαρμογής. Το 2024 η κυβέρνηση Μάσα αναμένει ότι θα έχει μεγαλύτερο εισόδημα ξένου συναλλάγματος από τις αγροτικές εξαγωγές, χαμηλότερα έξοδα για εισαγωγές καυσίμων, και πρόσβαση σε άλλους μηχανισμούς χρηματοδότησης. Τι θα συμβεί όμως όταν φτάσουν οι λήξεις του εξωτερικού χρέους; Πως θα μπορέσει να αντιμετωπίσει αυτές τις ωριμότητες χωρίς να αναπροσαρμόσει το εισόδημα των εργαζομένων και των συνταξιούχων; Με μέρος των εσόδων από τις εξαγωγές εμπορευμάτων; Γνωρίζουμε όμως ότι είναι οι μεγάλοι πολυεθνικοί οικονομικοί όμιλοι, που συνδέονται με τις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων, οι τραπεζίτες και οι γαιοκτήμονες αυτοί που έχουν τη δύναμη να αποφασίσουν τι και πως θα παράγουν και που θα προορίζεται το οικονομικό πλεόνασμα. Αυτά είναι τα σιδερένια όρια που θα αντιμετωπίσει μια κυβέρνηση Μάσα, όταν προσπαθήσει να εφαρμόσει κοινωνικές πολιτικές που θα συνεπάγονται μια μικρή ανακατανομή του εισοδήματος υπέρ των λαϊκών στρωμάτων. Αν συνεχίσει να είναι δεμένη με τις απαιτήσεις του ΔΝΤ και των μεγάλων επιχειρήσεων, δεν θα έχει σχεδόν κανένα περιθώριο ελιγμών για την εφαρμογή μέτρων που θα επιτρέψουν να σταματήσει η οικονομική επιδείνωση του πληθυσμού, παρά μόνο μερικά ανακουφιστικά. Όλα δείχνουν ότι τα επόμενα χρόνια η συνεχιζόμενη κρίση θα βαθύνει, και το κόστος θα πέσει ακόμη περισσότερο στα πιο ευάλωτα τμήματα του πληθυσμού. Ως εκ τούτου, οι δυνάμεις της αριστεράς και οι λαϊκές οργανώσεις καλούνται να προωθήσουν ένα είδος ενιαίου μετώπου, για να πολεμήσουν ενάντια στην ακροδεξιά και να δημιουργήσουν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης για τις μεγάλες λαϊκές πλειοψηφίες που κατοικούν σε αυτή τη χώρα.