Μετά τη Σύνοδο κορυφής οκτώ χωρών της Λατινικής Αμερικής - Καραϊβικής για τη σωτηρία του Αμαζόνιου και του τροπικού του δάσους που τις διασχίζει (7- 8/9/23 στη Μπελέμ Βραζιλίας, αναλυτικά στην Εποχή 30/9/2), διεξάχθηκε στον Παναμά (23-30 Οκτωβρίου) η «εβδομάδα του κλίματος», προπαρασκευαστική της Παγκόσμιας Συνόδου του ΟΗΕ για το κλίμα (COP28) που θα διεξαχθεί στο Ντουμπάι (Αραβικά Εμιράτα) στις 30/11 - 12/12/23.
Στόχος τόσο της COP28 όσο και της «εβδομάδας του κλίματος» είναι ο απολογισμός - ισολογισμός σχετικά με τους στόχους που είχαν τεθεί στη συμφωνία του 2015 στο Παρίσι (περιορισμός αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας τουλάχιστον κατά 1,5 βαθμούς Κελσίου) και χάραξη νέων δεσμευτικών δράσεων - στόχων που απαιτούν τα νέα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής. Όπως δηλώνει ο εκτελεστικός γραμματέας του ΟΗΕ για την κλιματική κρίση «είναι η στιγμή να εξετάσουμε την κατάσταση που βρίσκεται ο πλανήτης μας και να χαράξουμε μια καλύτερη διαδρομή για το μέλλον».
Όμως, αντινομίες λόγων και πράξεων που ήδη έχουν αναδειχθεί περιορίζουν τις ελπίδες για «μια καλύτερη διαδρομή στο μέλλον». Πρόεδρος της COP28 ορίστηκε ο επικεφαλής του κρατικού πετρελαϊκού γίγαντα και υπουργός βιομηχανίας των Εμιράτων (ιδρυτικό μέλος του ΟΠΕΚ), γεγονός που δημιούργησε έντονες και πολλαπλές αντιδράσεις που δεν έχουν κοπάσει. Επίσης, κατά τη διάρκεια της «εβδομάδας» καθημερινά υπήρχαν μαζικές, μαχητικές και διευρυνόμενες κοινωνικά διαδηλώσεις απαιτώντας την ανάκληση πρόσφατου νόμου που κυρώνει σύμβαση 20 χρόνων με θυγατρική καναδικής εταιρείας για εξόρυξη χαλκού με ιδιαίτερα επιβαρυντική για το περιβάλλον τεχνολογία σε δασική ζώνη. Να σημειωθεί ότι πρόκειται για το μεγαλύτερο ορυχείο στη Κεντρική Αμερική. Ας θυμίσουμε και το επιβατικό τρένο στο Μεξικό που διασχίζει τμήμα του δάσους Μάγια (8/22) και τις έρευνες για εξόρυξη πετρελαίου στις εκβολές του Αμαζονίου (Βραζιλία, 9/23, Εποχή 30/9/2023).
Οι ξεχασμένοι πέντε γείτονες της Αμαζονίας
Η επιλογή να πραγματοποιηθεί η «εβδομάδα για το κλίμα» στη Κεντρική Αμερική και ειδικότερα στον Παναμά δεν ήταν τυχαία: Εκτός από το γνωστό τροπικό δάσος της Αμαζονίας στη διάσωση του οποίου επικεντρώνεται το λατινοαμερικάνικο και διεθνές ενδιαφέρον, δεν αναδεικνύεται η επιτακτική ανάγκη διάσωσης των μικρότερων τροπικών δασών– οικοσυστημάτων της Λατινικής Αμερικής και ειδικότερα τα σημαντικά της Κεντρικής Αμερικής. Συγκεκριμένα, πέντε μεγάλα τροπικά δάση με μικρότερη ή μεγαλύτερη βιοποικιλότητα ξεκινούν από το Μεξικό (Μάγια) συνεχίζουν διασχίζοντας οκτώ χώρες και καταλήγουν στον Παναμά (Νταριέν) που είναι το μεγαλύτερο (579.000 εκτάρια). Στην εισήγησή του στην «εβδομάδα» ο Όσκαρ Νούνιες, διευθυντής του προγράμματος συντήρησης και ανάκτησης αποψιλωμένων εκτάσεων των πέντε οικοσυστημάτων (WCS) τόνισε ότι αν και σε έκταση τα δάση αυτά αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 5% του πλανήτη φιλοξενούν το 8% της βιοποικιλότητας, ανέδειξε τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν, μόνιμους (παράνομη κτηνοτροφία που προκαλεί το 90% της αποψίλωσής τους) ή συγκυριακούς (ανομβρία των τελευταίων χρόνων, μείωση βροχής από 5% – 23%), ενώ εξήρε τη συμβολή των ιθαγενών λαών που τα κατοικούν στη διατήρηση τους, παρά τις βλάβες που υφίστανται. Τέλος, έκανε έκκληση στις κυβερνήσεις και οργανισμούς όλου του πλανήτη να συμβάλλουν στη διάσωσή τους «πρέπει να σωθούν, πρέπει να παρέμβουμε πριν τα καταστρέψουν».
Αποφάσεις για προτάσεις στην COP28
Καταρχάς, στα πολλά φόρα που λειτούργησαν στο πλαίσιο της «εβδομάδας» συμμετείχαν περίπου 3.000 άτομα: κυβερνήσεις, ιδιωτικός επιχειρηματικός τομέας, ιθαγενείς λαοί, κοινωνικές οργανώσεις/συλλογικότητες.
Το τελικό κείμενο των προτάσεων – διαπραγματεύσεων στη COP28, συμφωνημένο και ενιαίο όλων των κρατών της Λατινικής Αμερικής-Καραϊβικής, θα συνταχθεί από τους υπουργούς/ίνες περιβάλλοντος σε ένα μήνα. Το κείμενο θα έχει έξι ενότητες: κλιματική αλλαγή, βιοποικιλότητα, μόλυνση, φύλο, φυλή και περιβάλλον, περιβαλλοντική εκπαίδευση, βιώσιμη παραγωγή, κυκλική οικονομία.
«Η συνάντηση βοήθησε στη συγκρότηση της περιοχής μας ως ενιαίο σύνολο στις διαπραγματεύσεις για το κλίμα στην COP28. Συμφωνήσαμε ότι η Λατινική Αμερική θα έχει σταθερά ως προτεραιότητα στις πολιτικές της την προσαρμογή της σε ένα κόσμο του 1.5 βαθμού Κελσίου. Είναι μια πρόκληση και θέλουμε να γίνει καθαρό ότι στο παγκόσμιο Ισοζύγιο πρέπει να αναγνωριστούν οι λειτουργίες και οι υπηρεσίες που παρέχουν τα οικοσυστήματα της Λατινικής Αμερικής μαζί με τις τοπικές κοινότητες και τις κοινότητες ιθαγενών. Μέχρι σήμερα δεν αναγνωρίζεται ο σημαντικός ρόλος τους στη σταθεροποίηση του κλίματος» (υπουργίνα περιβάλλοντος Εμιράτων, Susana Muhamad). Η παλιά πρόταση του προέδρου του Εκουαδόρ Ραφαέλ Κορέα και η νεότερη του προέδρου της Κολομβίας Γκουστάβο Πέτρο για ανταλλαγή χρέους με δράσεις ανάσχεσης της κλιματικής αλλαγής επανέρχονται σθεναρά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Οι εξορύξεις συνεχίζονται, το κίνημα διευρύνεται
Οι διαδηλώσεις που γράψαμε στην αρχή του κειμένου, είχαν μια πρώτη νίκη. Η μαζικότητα και η επιμονή των διαδηλωτών/τριών που δεν περιορίζονταν στη συγκεκριμένη εξόρυξη αλλά απαιτούσαν «όχι στις εξορύξεις ανάγκασε την κυβέρνηση να κάνει ένα βήμα πίσω (μεγάλο αν δεν αλλάξει μελλοντικά): Ο πρόεδρος του Παναμά υπέγραψε νέο νόμο που απαγορεύει στο μέλλον να δοθούν άδειες εξόρυξης μετάλλων. Οι διαδηλώσεις, ωστόσο, δεν σταμάτησαν.
Το κίνημα κατά των εξορύξεων στη Λατινική Αμερική δεν είναι πια υπόθεση μόνο ή κυρίως των ιθαγενών και κάποιων διανοούμενων συνοδοιπόρων, αλλά διευρύνεται κοινωνικά σε αρκετές χώρες της περιοχής, ενώ η συμμετοχή της νεολαίας είναι σημαντική.
Τα ερωτήματα παραμένουν, προς το παρόν ελπίζω, αναπάντητα. Είναι η αλλαγή των κλιματικών συνθηκών που ήδη βιώνουν έντονα στην περιοχή που αρκετές κυβερνήσεις της περιοχής δεν υπερασπίζονται πια τις εξορύξεις -λεκτικά τουλάχιστον- αλλά τις θεωρούν αναγκαίο για την επιβίωση κακό και επιδιώκουν τη σταδιακή απεξάρτησης από αυτές; Είναι οι πρωτοφανείς φωτιές στη Χιλή, η ξηρασία της γης που κάνει τη σπορά δύσκολη αν όχι αδύνατη, οι αβάσταχτες υψηλές θερμοκρασίες στη Καραϊβική, οι πλημμύρες στο Περού και την Κολομβία και τόσα άλλα που συμβαίνουν που κυβερνήσεις και λαοί συνειδητοποίησαν την κατάσταση και υπερασπίζονται τα δάση, τη γη, το ευ ζην;
* Σύνθημα διαδηλώσεων κατά των εξορύξεων στον Παναμά, 23-28 Οκτωβρίου.