Πέρασε μισός αιώνας από την ανολοκλήρωτη εξέγερση του Νοέμβρη του 1973. Το Πολυτεχνείο όχι μόνο άντεξε στον χρόνο, αλλά διαμόρφωσε και διαμορφώνει με τους συμβολισμούς του, το αξιακό του φορτίο, την ανιδιοτέλεια της διακινδύνευσης, τις συλλογικές εμπειρίες και τη λειτουργία του ως συμβόλου των δυνατοτήτων του ανθρώπου να αλλάζει τον εαυτό του και τον κόσμο. Μια τεράστια και αστείρευτη δεξαμενή ουτοπίας και ρεαλισμού, ονείρων και πραγματικότητας.
Αποτελεί καταστατικό μύθο της μεταπολίτευσης; Η απάντηση είναι θετική. Αναγνωρίζεται ως ορόσημο για την αρχή του τέλους της στρατιωτικής δικτατορίας και ιδρυτικός τόπος της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας; Και εδώ η απάντηση είναι θετική. Διαμόρφωσε ταυτότητες στο πέρασμα των χρόνων; Αναδύθηκε ως σύμβολο Αντίστασης; Έφερε στην επιφάνεια, και μάλιστα σε δύσκολο καιρό, τη δύναμη της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης; Ήταν το Πολυτεχνείο ένας πολύχρωμος αστερισμός πρωτοφανούς και ανεπανάληπτης λάμψης, όπου συνυπήρξαν και συνέβαλαν σε αυτή διαφορετικά –πολιτικά και ιδεολογικά– χρώματα; Θετική είναι η απάντηση και σε αυτά.
Πώς φτάσαμε, όμως, στο Πολυτεχνείο; Μέσα από ποιες συνθήκες έγινε αυτό. Τι είχε προηγηθεί στην Ελλάδα από το πραξικόπημα της χούντας μέχρι τότε; Ποια γεγονότα στην Ευρώπη και στον κόσμο είχαν προκαλέσει συζητήσεις, κυρίως στους νέους, και τι αντίκτυπο είχαν στη χώρα μας; Θα ήταν τεράστιο λάθος να υποβαθμισθεί η δράση των παράνομων αντιδικτατορικών οργανώσεων. Οι αντιδικτατορικές ενέργειες του ΠΑΜ, του Ρήγα Φεραίου, της Δημοκρατικής Άμυνας και άλλων οργανώσεων είχαν κρατήσει ζωντανή τη φλόγα της αντίστασης στη δικτατορία. Τα μέλη τους είχαν συλληφθεί, καταδικάσθηκαν από τα Στρατοδικεία και πολλοί και πολλές φυλακίσθηκαν και βασανίσθηκαν άγρια. Η χούντα είχε αποδεκατίσει την Αντίσταση, όπως είχε εκδηλωθεί μέχρι τα τέλη του 1970 – αρχές του 1971, και είχε επιβάλλει με τους μηχανισμούς της τη σταθερότητα του δικού της καθεστώτος.
Μέσα σε εκείνες τις συνθήκες ισχυροποίησης και ολοκληρωτικής επιβολής της χούντας, τέλη του 1971, άρχισε η λεγόμενη επιχείρηση «φιλελευθεροποίησης» από την ίδια, με στόχο την παραμονή του καθεστώτος με νέο προσωπείο σε βάθος δεκαετίας. Τότε εμφανίζονται και οι πρώτες ενδείξεις, μέσα από τις χαραμάδες που ανοίχθηκαν, δημιουργίας και εξέλιξης του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος, το οποίο, μέσα από διαδικασίες που δεν είναι του παρόντος, κατόρθωσε να διαμορφώσει συνθήκες μαζικοποίησης και μαζικής δράσης μέσα και έξω από τις σχολές. Έτσι φτάσαμε στην κατάληψη της Νομικής τον Φλεβάρη του 1973 και εννιά μήνες αργότερα στην κατάληψη του Πολυτεχνείου και στην εξέγερση του Νοέμβρη του 1973, που σημάδεψε τη μεταπολεμική ιστορία της χώρας.
Από μια άποψη, το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα μπόρεσε και αναδείχθηκε στον βασικό πολιτικό αντίπαλο του καθεστώτος και με το Πολυτεχνείο κατεδάφισε τα σχέδια της χούντας να μείνει στην εξουσία μέσα και από το «πείραμα» Μαρκεζίνη για την επόμενη δεκαετία. Το Πολυτεχνείο είχε καταλυτικό ρόλο στην πορεία μαζικής αμφισβήτησης, απαξίωσης και πτώσης της δικτατορίας. Τελικά, το τέλος ήρθε εννιά μήνες αργότερα με το πραξικόπημα της χούντας Ιωαννίδη στην Κύπρο, στις 15 Ιουλίου 1974, και τα όσα ακολούθησαν με την εισβολή της Τουρκίας και την κατοχή.
Το Πολυτεχνείο και η εξέγερση του Νοέμβρη το 1973 σηματοδοτούν την ιστορική συμβολή που είχαν για την αρχή του τέλους της δικτατορίας. Σηματοδοτούν, όμως, και ένα διαχρονικό σύμβολο αξιών και αρχών, της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της λαϊκής κυριαρχίας και της εθνικής ανεξαρτησίας –αλλά και ένα σύμβολο Αντίστασης, με ό,τι σημαίνει αυτό κυρίως για τους νέους από τότε μέχρι και σήμερα. Μην ξεχνάμε ότι η εξέγερση ήταν άοπλη και αυτό είναι σπάνιο στην ιστορία των εξεγέρσεων. Μην ξεχνάμε την αμφισβήτηση και το πώς αυτή εκφράσθηκε τότε, και όχι μόνο, απέναντι στον αυταρχισμό του καθεστώτος. Μην ξεχνάμε τον ρόλο του σινεμά, των βιβλίων, του θεάτρου και του τραγουδιού. Μην ξεχνάμε, όμως, και την επίδραση γεγονότων στον κόσμο που είχαν αντίκτυπο και σε μας, παρά το σκοτάδι της χούντας. Πέντε χρόνια είχαν περάσει από το Μάη του 1968, την άνοιξη της Πράγας και την εισβολή στην Τσεχοσλοβακία. Μην ξεχνάμε τον πόλεμο στο Βιετνάμ και τον Αλιέντε στη Χιλή... Τα δύο χρόνια 1972 και 1973 είχαν μια τεράστια πυκνότητα παραστάσεων, διαδικασιών και γεγονότων ίσως μικρών με τα σημερινά δεδομένα, αλλά σημαντικών εκείνη την εποχή που είχαμε δικτατορία.
50 χρόνια μετά, το Πολυτεχνείο διδάσκει, εμπνέει, συγκινεί και τροφοδοτεί με αξίες και αρχές , η υπεράσπιση των οποίων πρέπει να είναι διαρκής. Η νέα γενιά μπορεί να στοχαστεί ελεύθερα για το νόημα της εξέγερσης και να νιώσει τη φλόγα του Πολυτεχνείου.