Την Τετάρτη το απόγευμα, στο Σαν Φραντζίσκο της Καλιφόρνια, ο αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν στήθηκε για την καθιερωμένη οικογενειακή φωτογραφία ως οικοδεσπότης των ηγετών που συμμετείχαν στη Σύνοδο Κορυφής της Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας – Ειρηνικού. Ανάμεσα τους και ο κινέζος πρόεδρος Σι Ζιπίνγκ, στην πρώτη του επίσκεψη στις ΗΠΑ από το 2017.
Οι σχέσεις ΗΠΑ–Κίνας δεν υπήρξαν ποτέ εξαιρετικά θερμές, όχι τουλάχιστον από την εποχή που ο Μάο Τσε Τούνγκ έφερε στην εξουσία της αχανούς χώρας το Κομμουνιστικό Κόμμα. Και μπορεί στις μέρες μας να είναι πλέον σαφέστατη η στροφή της κινεζικής ηγεσίας σε ένα οικονομικό μοντέλο που ελάχιστα θυμίζει το Μεγάλο Τιμονιέρη ή την Πολιτιστική Επανάσταση, για τον κ. Μπάιντεν όμως ο Σι Ζιπίνγκ παραμένει δικτάτορας, όπως φρόντισε να κάνει σαφές, τέσσερεις μόλις ώρες μετά τη συνάντηση τους.
Οι δύο ηγέτες συναντήθηκαν στο περιθώριο της Συνόδου και οι εντεταλμένοι τους είχαν ήδη αποσαφηνίσει πως δεν θα υπήρχε κοινό ανακοινωθέν. Δεν υπήρξε. Εξάλλου ήταν κοινό μυστικό πως το βασικό επίδικο ήταν αυτή καθεαυτή η συνάντηση, λόγω της ψυχροπολεμικής ατμόσφαιρας που επικράτησε στις σινοαμερικανικές σχέσεις, ιδιαίτερα μετά το περσινό ταξίδι της τότε προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων Νάνσυ Πελόζι στην Ταϊβάν.
Έκτοτε η κατάσταση εκτραχύνθηκε, με τους Αμερικανούς να προσπαθούν να προσεταιριστούν ως συμμάχους χώρες που είναι γειτονικές της Κίνας και τους Κινέζους να εξαπολύουν υπερσύγχρονα κατασκοπευτικά αερόστατα κοντά σε αμερικανικές βάσεις. Το θέμα ήταν, λοιπόν, να αποκλιμακωθεί κάπως η κατάσταση. Θετικό για το προφίλ και των δύο ηγετών. Και του Μπάιντεν που αντιμετωπίζει την κριτική του άνευρου, ειδικά σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, και νιώθει την απειλή του τραμπισμού και του Σι που μπορεί να μην τον σκοτίζουν εκλογικοί αντίπαλοι, αλλά οφείλει κατεπειγόντως να τονώσει την εύθραυστη εσωκομματική επιρροή του.
Ας μιλήσουμε για λεφτά, όπλα και ναρκωτικά
Φυσικά, οι ιδεολογικές αποκλίσεις των δύο χωρών λίγο θα ενδιέφεραν αν δεν υπήρχε ο τεράστιος οικονομικός–εμπορικός ανταγωνισμός. Η πανδημία μπορεί να αρρώστησε την κινεζική οικονομία, στοίχησε όμως και στην αμερικανική . Ίσως γι’ αυτό οι δύο πρόεδροι συμφώνησαν πως δεν έχει νόημα να αλληλοαγνοούνται πλέον.
Δύο είναι τα κινεζικά αγκάθια στα πλευρά των Αμερικανών και δεν πρόκειται για τα προϊόντα–μαϊμού, παρά τις τεράστιες απώλειες που επιφέρουν στις αμερικανικές αγορές. Το ένα είναι οι μαζικές εξαγωγές πρώτων υλών από την Κίνα προς τη Λατινική Αμερική για την κατασκευή φενταλύνης, ναρκωτικής ουσίας που κατακλύζει πλέον τις ΗΠΑ. Το άλλο, η ύπαρξη παράνομων εργαστηρίων κινεζικών συμφερόντων που παράγουν φαρμακευτικά σκευάσματα, αντιγράφοντας αμερικανικές ευρεσιτεχνίες και στερώντας από τις αντίστοιχες εταιρείες δεκάδες εκατομμύρια από πνευματικά δικαιώματα. Ένας ιδιοκτήτης τέτοιου εργαστηρίου συνελήφθη πριν ένα μόλις μήνα και παραπέμπεται στο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο, ενώ φαίνεται να χρηματοδοτήθηκε με μεγάλα ποσά από κινεζικές τράπεζες, χωρίς μέχρι στιγμής όμως να είναι φανερή η ανάμειξη της κυβέρνησης του Πεκίνου.
Αντιστρόφως, η Κίνα χάνει όλο και περισσότερα ζωτικά κεφάλαια που διαρρέουν προς τις ΗΠΑ, γεγονός που οδηγεί στην κατάθεση νόμου, με στόχο τον έλεγχο της κατάστασης.
Το τρίπτυχο χρήμα–ναρκωτικά–όπλα συμπληρώνει η στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ προς την Ταϊβάν, αλλά και άλλες χώρες της περιοχής και οι επεκτατικές βλέψεις του ΝΑΤΟ στη Νότια Σινική θάλασσα. Αν και οι Ρεπουμπλικάνοι απέρριψαν το σχέδιο Μπάιντεν για βοήθεια ύψους 74 δισ. δολαρίων, η Ουάσιγκτον εγκαλεί την κινεζική ηγεσία για την αυξανόμενη επιθετικότητα της απέναντι στην Ταϊβάν και το Πεκίνο τις ΗΠΑ για προσπάθεια διεμβολισμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων του.
Τουλάχιστον, θα έχουμε τα πάντα
Ακόμα και η πλέον σαφής πρόθεση χρειάζεται μια διακόσμηση. Εφόσον η επιχείρηση «στρατιωτική συνεννόηση» είναι πρόωρο να θεωρηθεί επιτυχημένη, προστέθηκε στην ατζέντα η δυνατότητα συνεργασίας στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και κάποια ασαφή μηνύματα περί συμφωνιών σχετικά με την κλιματική κρίση, αφήνοντας ωστόσο απ’ έξω τη συζήτηση για τον περιορισμό των ορυκτών καυσίμων και του άνθρακα. Οι δύο υπερδυνάμεις συνεχίζουν να παραμένουν από τους βασικούς ρυπαντές του πλανήτη, με την Κίνα να παίρνει πλέον το προβάδισμα.
Η λοιπή επικαιρότητα είναι μάλλον ναρκοθετημένο έδαφος διαλόγου, αν και η ειρηνευτική διπλωματία της Κίνας εμφανίστηκε στο προσκήνιο, τόσο για την Ουκρανία όσο και για τη Μέση Ανατολή, με σαφώς προσεκτικότερες αντι-δυτικές διατυπώσεις από αυτές του Πούτιν. Εξάλλου, οι Θιβετιανοί και οι Ουζγκούροι δεν επιτρέπουν καυχησιολογίες από την κινεζική πλευρά, όπως πάμπολλοι άλλοι κονιορτοποιούν την αμερικανική ρητορική περί σεβασμού της ανεξαρτησίας των λαών και των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Τι μένει από μια επίσκεψη που κατά τους πολιτικούς αντιπάλους του Τζο Μπάιντεν κόστισε αναιτίως ακριβά, με τα προπαρασκευαστικά ταξίδια του υπουργού Εξωτερικών Άντονυ Μπλίνκεν και της υπουργού Εμπορίου Τζίνας Ρέιμοντο; Ευγενικά χαμόγελα, φροντισμένες διατυπώσεις, η κυβερνοεπίθεση στο τμήμα αμερικανικών συναλλαγών της Βιομηχανικής και Εμπορικής Τράπεζας της Κίνας, που τάραξε κάπως τα διεθνή χρηματιστήρια, και η μετανάστευση των άτυχων πάντα, που ο Σι Ζιπίνγκ έφερε δώρο μέσα σε διπλωματικούς σάκους. Ως γνωστόν, τα πάντα κοστίζουν πανάκριβα. Και θα ζήσουν πολυτελώς αιχμάλωτα. Όσο ζήσουν.