Ολοκληρώθηκε ο εκτοπισμός του αρμενικού λαού από τη de facto αυτόνομη δημοκρατία του Αρτσάχ (Ναγκόρνο Καραμπάχ). Οι Αρμένιοι φεύγοντας μέσω του χερσαίου διαδρόμου Λατσίν προς την Αρμενία καίγανε το βιος τους, τα σπίτια, τη γη τους. Η Πομπηία του φλεγόμενου Αρτσάχ επικύρωσε για άλλη μια φορά μια επώδυνη παραδοχή: ότι η διεθνής δικαιοπολιτική κοινωνία παραμένει αδρανής, καθιστώντας τελικά αναπότρεπτη την εθνοκάθαρση λαών από ισχυρούς (κρατικούς) δρώντες.
Στις 28/9 ο πρόεδρος του Αρτσάχ, Σάμβελ Σαραμανιάν, υπέγραψε το διάταγμα διάλυσης των κρατικών δομών, οργανισμών και υπουργείων της δημοκρατίας. Στην Αρμενία, πλέον, έξω από το Γραφείο Μόνιμων Αντιπροσώπων της χώρας του περικυκλώθηκε από τους πρόσφυγες. Το μέλλον τους προβλέπεται δυσοίωνο, καθώς οι επίσημες αρχές της Αρμενίας αδυνατούν να τους στεγάσουν και να αναλάβουν το βάρος της συντήρησης τους.
Ο Σ. Σαραμανιάν απευθυνόμενος στους συμπολίτες του δήλωσε: «[…] όσον αφορά το πολιτικό μέλλον μας σας ζητώ συγγνώμη, αλλά δεν θέλω να απαντήσω σε ερωτήσεις που μπορεί να εμπεριέχουν κινδύνους για εμάς».
Η Αρμενία στο ισοζύγιο εξισορρόπησης ισχύος με το Αζερμπαϊτζάν βρίσκεται συνεχώς σε μειονεκτική θέση, καλούμενη να ενδώσει στις αλυτρωτικές διεκδικήσεις των Αζέρων. Η πρόσφατη δήλωση του Τ. Ερντογάν είναι απόλυτα ενδεικτική: «Η Αρμενία ονειρεύτηκε τα εδάφη(μας) εδώ και πολλά χρόνια. Πήρε το μάθημα της στον πόλεμο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και έγινε σοφότερη».
Ο αρμένιος πρωθυπουργός, Ν. Πασινιάν, δήλωσε πρόσφατα σε συνεδρίαση της Εθνικής Συνέλευσης ότι «η υπόθεση του Ναγκόρνο Καραμπάχ έπαψε να υπάρχει τουλάχιστον από το 1996». Την μέρα του μονοήμερου πολέμου-αστραπή(19/9) μιλώντας τηλεφωνικά με τον Σ. Σαραμανιάν, του εξήγησε ότι ο αρμενικός στρατός δεν θα συνέτρεχε προς βοήθεια. Ο αρμενικός λαός άοπλος, εγκαταλελειμμένος από όλους, περικυκλωμένος από τις δυνάμεις εισβολής, διέφυγε προς τη μητροπολιτική ενδοχώρα.
Τελικά, μήπως η λέξη «Αρτσάχ» απαγορευτεί στην Αρμενία; Δύναται να επιβιώσουν στη χώρα οι πολιτειακοί μηχανισμοί της αυτόνομης Δημοκρατίας και να παραμείνει ζωντανή η εξόριστη κυβέρνηση;
Η «Εποχή» συνομίλησε με την Μετακσέ Χακοπιάν, την εξόριστη, πρώην, βουλεύτρια του συνασπισμού πολιτικών κομμάτων «Δικαιοσύνη» στην Εθνοσυνέλευση της Δημοκρατίας του Αρτσάχ.
Ποιοι είναι οι υπαίτιοι για την κατάρρευση της κυβέρνησης σας και τον εκτοπισμό τουλάχιστον 120.000 Αρμενίων από τον θύλακα; Από 1/1/2024 το Αρτσάχ πλέον δεν θα υφίσταται;
Κανένα διάταγμα, κανένα πρόσωπο και καμία πολιτική δύναμη δεν μπορεί να διαλύσει τη δημοκρατία μας, που ιδρύθηκε σύμφωνα με την αρχή της αυτοδιάθεσης και την ελεύθερη έκφραση του λαού. Η Δημοκρατία του Αρτσάχ εδραιώθηκε σύμφωνα με αυτές τις αρχές. Όλη αυτή η ιστορία, ό,τι έγινε, έχει έναν ένοχο και αυτός είναι η πολιτική του Νικόλ Πασινιάν. Όλες οι υπόλοιπες τοποθετήσεις που λαμβάνουν χώρα στοχεύουν να αποσπάσουν την προσοχή του λαού από αυτό το θέμα.
Ποιες είναι οι συνέπειες από την κοινή δήλωση των Τ. Μισέλ, Ο. Σολτζ, Ε. Μακρόν και Ν. Πασινιάν μετά την ολοκλήρωση της σύσκεψης για Αρμενία και Αρτσάχ στο πλαίσιο των εργασιών της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας στη Γρανάδα της Ισπανίας;
Η πιο σημαντική συνέπεια είναι ότι στη Γρανάδα ο Ν. Πασινιάν υπέγραψε τη δήλωση μονομερώς, χωρίς το Αζερμπαϊτζάν. Ο πρωθυπουργός αναγνώρισε την εδαφική ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν με βάση τον χάρτη της ΕΣΣΔ, δίνοντας του ένα νόμιμο δικαίωμα να διεκδικήσει και να λάβει θύλακες εντός του αρμενικού εδάφους. Να τονίσω ξανά ότι το Αζερμπαϊτζάν δεν υπέγραψε αυτή τη δήλωση. Με άλλα λόγια, σύμφωνα με την ίδια λογική, ούτε το Αρτσβασέν, ούτε τα υπόλοιπα εδάφη που ανήκαν στην Αρμενία έχουν αναγνωριστεί από το Αζερμπαϊτζάν ως τμήματα της Αρμενίας και δεν πρόκειται να επιστραφούν. Συνεπώς είναι σαφές σε κάθε νοήμων άνθρωπο που έχει νηφάλια κρίση ότι το Αζερμπαϊτζάν, μιλώντας από θέση ισχύος, όχι μόνο δεν θα παραχωρήσει τίποτα στην Αρμενία, αλλά με νέο πόλεμο θα πάρει και τα εδάφη που ο Ν. Πασινιάν αναγνωρίζει ως δικά του, επικαλούμενο ως νόμιμο λόγο την υπογραφή της Γρανάδας.
Υπάρχουν νομικά ερείσματα προσφυγής σε διεθνείς δικαιοδοτικούς οργανισμούς για την ανάκτηση της κυριαρχίας του Αρτσάχ από το Αζερμπαϊτζάν; Ο λαός σας θα γυρίσει πίσω στη γη του ή εκτοπίστηκε οριστικά από την πατρίδα του;
Σε ολόκληρη την ιστορία μας, η πραγματοποίηση του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης του λαού μας με την ανακήρυξη της Δημοκρατίας του Αρτσάχ είναι απόλυτα δικαιολογημένη όσον αφορά το διεθνές δίκαιο. Δυστυχώς, όμως, γινόμαστε μάρτυρες μιας πραγματικότητας, σύμφωνα με την οποία η διεθνής κοινότητα εφαρμόζει το διεθνές δίκαιο επιλεκτικά, κάτι το οποίο ο ίδιος ο λαός μας βίωσε. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να γίνουν προσπάθειες προς αυτήν την κατεύθυνση και ότι δεν πρέπει να ενισχυθεί με περαιτέρω επιχειρήματα η επίκληση στη διεθνή έννομη τάξη. Όσο για την επιστροφή στο Αρτσάχ, η λαχτάρα για ένα ελεύθερο, ασφαλές και αρμενικό Αρτσάχ, που θα αναπτύσσεται συνεχώς, υπάρχει στην καρδιά κάθε πολίτη του, αν όχι και κάθε Αρμένιου. Είναι άλλο ζήτημα, όμως, τι πρέπει να κάνουμε ως προς αυτήν την κατεύθυνση και αν τελικά θα τα καταφέρουμε.
Μπορεί το φόρουμ χωρών «3+3», που αποτελείται από την Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία, Ιράν, Ρωσία, Τουρκία, να συμβάλλει στην επίτευξη ειρήνης στην περιοχή, δεδομένου ότι το Αζερμπαϊτζάν διατυπώνει νέες απειλές εις βάρος της Αρμενίας;
Κανένα τέτοιο σχήμα με τη σύγκληση της περιφερειακής συνόδου των συγκεκριμένων χωρών δεν θα μπορούσε να επιφέρει οποιουδήποτε είδους θετική έκβαση για το Αρτσάχ και τη διαρκή ειρήνη, όσο η χώρα μου δεν είναι πάνω στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Η κυβέρνηση του Αρτσάχ θα έπρεπε να συμμετέχει στο τραπέζι των διαπραγματευτών. Σήμερα δεν διαπραγματευόμαστε, αλλά εκλιπαρούμε για την ειρήνη. Είναι μάταιο να ελπίζουμε για οποιοδήποτε αίσιο αποτέλεσμα υιοθετώντας μια τέτοια στάση με τη συμμετοχή μας σε αντίστοιχα φόρουμ.
Μπορούν οι ΗΠΑ-ΕΕ να εγγυηθούν την εδαφική ακεραιότητα της Αρμενίας, δεδομένου ότι η αρχιτεκτονική ασφάλειας της ολοένα και περισσότερο στρέφεται προς τη Δύση, εις βάρος της παραδοσιακής συμμαχίας της με τη Ρωσία;
Δυστυχώς δεν έχουμε πληθώρα συμμάχων σε περιφερειακό επίπεδο. Ειδικά σε ό,τι αφορά τη Δύση, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι θα εκπροσωπείται στη χώρα μας μέσω των θέσεων της Τουρκίας. Νομίζω ότι ακόμα και ο πρωθυπουργός της Αρμενίας το έχει καταλάβει, γιατί παράλληλα με την κριτική του προς το Κρεμλίνο, ο πρωθυπουργός της Αρμενίας συνέχισε να λέει ότι το Ερεβάν δεν εξετάζει το θέμα της απομάκρυνσης των ρωσικών στρατιωτικών βάσεων από το έδαφος της χώρας.
Τι κίνδυνοι υπάρχουν όσον αφορά το άνοιγμα του «Διάδρομου Ζανγκεζούρ», που θα συνδέει την ενδοχώρα του Αζερμπαϊτζάν με το Ναχιτζεβάν, τον θύλακα που βρίσκεται εντός της αρμενικής επικράτειας, που ζητούσαν επιτακτικά οι Τ. Ερντογάν και Ι. Αλίγιεφ;
Στην Τουρκία, το θέμα του «Διάδρομου Ζανγκεζούρ» γίνεται σταδιακά σημαντικό μέρος της δημόσιας ατζέντας, χάρη στις προσπάθειες που καταβάλλουν οι τουρκικές αρχές. Μια άμεση και απρόσκοπτη σύνδεση μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Τουρκίας, με το άνοιγμα του «Διαδρόμου Ζανγκεζούρ», θα ήταν μια ιστορική ευκαιρία για την ενοποίηση του τουρκικού κόσμου. Ο «Διάδρομος Ζανγκεζούρ» είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα ολόκληρης της Μέσης Ανατολής αυτή τη στιγμή και η οποιαδήποτε λύση του θα επηρεάσει ολόκληρη την περιοχή. Και για την Τουρκία, αυτή είναι μια ιστορική ευκαιρία να πραγματοποιήσει την «ενοποίηση του τουρκικού κόσμου», τον παντουρκισμό. Αυτός είναι και ο λόγος που όλο το τουρκικό πολιτικό φάσμα, συνολικά, κάνει λόγο για το άνοιγμα του διαδρόμου. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι εάν η Αρμενία χάσει τον έλεγχο αυτής της περιοχής, θα χάσει επίσης το τελευταίο στρατηγικό της πλεονέκτημα, όπως επίσης και την ευκαιρία να συμμετάσχει ουσιαστικά σε πολύ σημαντικές πρωτοβουλίες σε περιφερειακό επίπεδο.
Για ποιους λόγους οι αρχές ασφαλείας του Αζερμπαϊτζάν αμέσως μετά την εισβολή στο Αρτσάχ συνέλαβαν τους ηγέτες Αραϊκ Χαρουτουνιάν, Μπακό Σαχακιά, Αρκάτι Γουκασιάν και Νταβίτ Ισχανιάν; Ποιες είναι οι κατηγορίες;
Το Αζερμπαϊτζάν καταλαβαίνει πολύ καλά ότι το θέμα του Αρτσάχ δεν έχει κλείσει, ακόμα και αν δεν έχουν μείνει, ίσως μόνο ελάχιστοι, κάτοικοι στον αρμενικό θύλακα. Η διάλυση της αυτόνομης δημοκρατίας του Αρτσάχ αποτελούσε διαχρονικό στόχο άρρηκτα συνδεδεμένο με την ίδια την ύπαρξη του Αζερμπαϊτζάν. Όσον αφορά τους αιχμάλωτους ηγέτες μας, θα επιδιώξει να τους αποσπάσει «μαρτυρίες» και στη συνέχεια να τις προσκομίσει στα διεθνή δικαστήρια για να επιτευχθεί ο σημαντικότερος στόχος του: να παρουσιάσει τον 30ετή αγώνα για επιβίωση του Αρτσάχ ως αποσχιστικό κίνημα. Περαιτέρω θα επιδιώξει να δικαστούν για εγκλήματα πολέμου και για άλλες παρόμοιες κατηγορίες.