Τα παλιά αμερικανικά αυτοκίνητα στους δρόμους της Αβάνας με τα φτερά και τους μεγάλους όγκους τους, σήμα κατατεθέν, χάζι για τουρίστες και λάτρεις ταξιδιωτικών εκπομπών, αλλά και η παροιμιώδης ικανότητα των ανθρώπων να επιδιορθώνουν τα πάντα με απίθανες πατέντες, ενώ σκαρφίζονται μύρια όσα για να βγάλουν μερικά πέσος παραπάνω, αποτελούν εικόνα ιδιαίτερη στα μάτια των ξένων. Για τους άλλους, όλα αυτά είναι κάπως μποέμ. Για τους Κουβανούς είναι θηλιά στο λαιμό.
Ο αποκλεισμός της Κούβας από τις ΗΠΑ ξεκίνησε επί προεδρίας Τζον Κένεντι. Εξήντα χρόνια μετά τη δολοφονία του, το εμπάργκο παραμένει αμετακίνητο.
Η Κούβα είναι μια χώρα με νεανικό πληθυσμό. Το 80% των κατοίκων της γεννήθηκε και ζει με τον αποκλεισμό. Η κυβέρνηση Τραμπ περηφανευόταν για τον ακραίο στραγγαλισμό του νησιού, ενώ ο διάδοχος του Μπάιντεν φαίνεται να έχει ξεχάσει τις προεκλογικές υποσχέσεις του για αλλαγές στις σχέσεις των δύο χωρών. Η Κούβα παραμένει στον κατάλογο των εχθρικών χωρών που υποθάλπουν την τρομοκρατία.
Φέτος τον Ιούλιο παρουσιάστηκε η ειδική αναφορά του ΟΗΕ, «Αναγκαιότητα για τη λήξη του οικονομικού, εμπορικού και χρηματοδοτικού αποκλεισμού από τις ΗΠΑ», σύμφωνα με την οποία, την περίοδο Φεβρουαρίου 2022- 2023, οι απώλειες για την κουβανική οικονομία λόγω του αποκλεισμού φτάνουν τα 4 δισ. 867 εκατομμύρια δολάρια, ενώ χωρίς αυτόν το ΑΕΠ της χώρας θα αυξανόταν κατά 9%. Η Ουάσιγκτον χορηγεί βίζες μόνο για λόγους μετανάστευσης στους Κουβανούς -συντηρώντας έτσι το κλίμα των «διασωθέντων» αντικαθεστωτικών της παροικίας του Μαϊάμι από τη δεκαετία του ’60-, πιέζει τις αμερικανικές εταιρείες να μη μεταφέρουν καύσιμα στη χώρα και αποτρέπει την υλοποίηση εκπαιδευτικών επιστημονικών, πολιτιστικών προγραμμάτων, ιατρικών συνεργασιών και τουριστικών επισκέψεων που είναι αναγκαίες για την ανάκαμψη της Κούβας μετά την πανδημία.
Ο αμερικανικός κλοιός βασίζεται σε νομοθέτημα του 1917 «περί συναλλαγών με τον εχθρό» όπου ο πρόεδρος μπορεί να επιβάλει οικονομικές κυρώσεις. Μόνο που έναν αιώνα μετά, το μέτρο εφαρμόζεται χωρίς να υπάρχει η προβλεπόμενη κατάσταση εθνικής ανάγκης ή απειλή για τις ΗΠΑ από την κουβανική κυβέρνηση. Ο Μπάιντεν δεν ανακάλεσε την ψυχροπολεμική «Πράξη για εξωτερική βοήθεια» του 1961, με την οποία κανένα διεθνές πρόγραμμα δεν χρηματοδοτείται αν εμπλέκεται με οποιοδήποτε τρόπο η Αβάνα, ούτε την απόφαση του Κένεντι του 1962 για πλήρες εμπάργκο στις εμπορικές συναλλαγές.
Τα χρόνια που πέρασαν εμπλούτισαν τον κατάλογο των απαγορεύσεων, όπως την έλλειψη δυνατότητας αναγνώρισης από τα αμερικανικά δικαστήρια των δικαιωμάτων των κουβανικών εταιρειών σχετικά με εμπορικά σήματα, ευρεσιτεχνίες ή αποκλειστικότητες προϊόντων αν αυτά συνδέονται με εθνικοποιημένα αγαθά. Από το 2000, οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων στην Κούβα γίνονται μόνον εφόσον η πληρωμή προκαταβάλλεται σε μετρητά, χωρίς καμία χρηματοδότηση. Μόλις πέρυσι το υπουργείο Εξωτερικών ανέφερε στο αμερικανικό Κογκρέσο ότι η κυβέρνηση της Αβάνας δε συνεργάζεται στην πάταξη της τρομοκρατίας. Η απαγόρευση συναλλαγών και χρηματοδότησης προγραμμάτων παρατάθηκε για έναν ακόμα χρόνο ενώ η διευκόλυνση των ταξιδιών και των εμπορικών σχέσεων που εισήγαγε ο πρόεδρος Ομπάμα αναιρέθηκε.
Το εμπάργκο στοιχειώνει την πραγματικότητα όλων στο νησί. Την περίοδο 2021-2022 τα βασικά αγαθά και οι υπηρεσίες ακρίβυναν κατά 29% και ο πληθωρισμός κατά 40%. Το διεθνώς αναγνωρισμένο κουβανικό σύστημα υγείας επιβαρύνεται από έλλειψη εισαγόμενου τεχνολογικού εξοπλισμού, ενώ το αξιόλογο εκπαιδευτικό σύστημα στερείται σύγχρονης υλικοτεχνικής υποδομής και ανταλλαγής εμπειριών. Αγροτικά φάρμακα και λιπάσματα δεν εισάγονται και οι παραγωγικές διαδικασίες βασίζονται στην εφευρετικότητα των αγροτών. Οι ΗΠΑ συνεχίζουν να ακολουθούν το δόγμα της προσπάθειας καταστροφής όλων των επιτευγμάτων της επανάστασης του 1959, ώστε να συντηρείται η πιθανότητα ανατροπής του καθεστώτος. Ο Φιντέλ Κάστρο είναι νεκρός αλλά η σκιά του στοιχειώνει ακόμα τον Λευκό Οίκο.
Στις 4 Νοεμβρίου, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ αναφέρθηκε στην ωμή παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και με 287 ψήφους υπέρ, μόλις 2 κατά και 1 αποχή ζητά, για 31η φορά, την άρση των μέτρων αποκλεισμού. Οι αρχές περί προστασίας των ελεύθερων συναλλαγών του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και η Συνθήκη του Μάαστριχτ της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν υπάρχουν, ενώ πάνε περίπατο οι όρκοι προς τη θρησκεία της ελεύθερης αγοράς.
Παρόλα αυτά οι Κουβανοί δεν είναι μόνοι. Ακαδημαϊκοί, καλλιτέχνες, θρησκευτικοί ηγέτες, νομικοί, επιχειρηματίες, αμερικανο-κουβανοί πολίτες, οργανώσεις αλληλεγγύης οργανώνουν διαδηλώσεις. Μέλη του Κογκρέσου κάνουν διαβήματα στο Τζο Μπάιντεν ενώ το Δημοτικό Συμβούλιο της Ουάσιγκτον ζητά με απόφαση του την άρση του εμπάργκο και τη διαγραφή της Κούβας από τον κατάλογο των υπόπτων για σχέσεις με τρομοκράτες χωρών. Παρόμοια είναι και η απόφαση της 9ης Συνόδου των χωρών της Καραϊβικής.
Σε συνεδρίαση του στις 17 Νοεμβρίου στις Βρυξέλες, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο κατηγόρησε τις ΗΠΑ για παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου, της Παγκόσμιας Διακήρυξης των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, των άρθρων του Χάρτη του ΟΗΕ για την κυριαρχία και την αυτοδιάθεση, της Σύμβασης της Ρώμης για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και ζήτησε την καταβολή αποζημίωσης προς το κουβανικό κράτος, τις εταιρείες και τους πολίτες.
Νομικά και ηθικά η Κούβα δικαιώνεται. Οι Κουβανοί συνεχίζουν να επιβιώνουν με το χαμόγελο στα δόντια, ισορροπώντας στο κενό μεταξύ νομικών αποδείξεων και πολιτικού κανιβαλισμού. Δικός τους αμερικανός φίλος παραμένει ο Χέμινγουεϊ.
Ειδικό πληροφοριακό υλικό: Δημήτρης Καλτσώνης