H προσωρινή κατάπαυση πυρός αποτελεί μια καμπή του πολέμου στη Γάζα. Πώς φτάσαμε ως εδώ μετά , σε αρκετές πτυχές τους, πρωτόγνωρα βίαιες επιλογές αυτού του πολέμου;
Η επίθεση της Χαμάς, στις 7 Οκτώβρη, όπως την έχουν ήδη παρομοιάσει κάποιοι, ήταν σαν ένα prison break, σαν μια έξοδο δηλαδή φυλακισμένων από μια φυλακή, όπου η βία που έχουν δεχθεί μέσα στο σύστημα που διαβιούν τους καθιστά εξαιρετικά βίαιους. Αυτή η επίθεση δημιούργησε ένα τεράστιο σοκ στην ισραηλινή κοινωνία, διότι αυτή είχε επαναπαυθεί στο δόγμα που λέει ότι είμαστε τόσο ισχυροί που είναι αδύνατον κάποιος να μας πειράξει. Αυτή η αυταπάτη διαλύθηκε και αποκαλύφθηκε ότι μπορεί μια οργάνωση σαν την Χαμάς να επιφέρει στο Ισραήλ μεγάλες απώλειες. Κάποιοι παραλληλίζουν αυτό το σοκ με εκείνο που ένιωσε η αμερικανική κοινωνία μετά την 11η Σεπτεμβρίου.
Το Ισραήλ απάντησε με σπασμωδικές κινήσεις: συνεχείς βομβαρδισμούς, ειδικές επιχειρήσεις για την απελευθέρωση ομήρων, διαπραγματεύσεις με την Χαμάς. Από τη μια δηλώνουν ότι θέλουν να ισοπεδώσουν την Χαμάς, από την άλλη συζητούν μαζί της, ενώ δεν έχουν χτυπήσει την ηγεσία της Χαμάς, δεν έχουν δώσει στη δημοσιότητα αποδείξεις για πλήγματα που διατείνονται ότι της έχουν επιφέρει και την ίδια στιγμή η Χαμάς έχει έλεγχο των επιχειρήσεών της και των ομήρων που διαχειρίζεται. Δηλαδή φαίνεται αφενός να μην υπάρχουν ορατά, με βάση τα δηλούμενα, επιχειρησιακά οφέλη για το Ισραήλ, αφετέρου υπάρχει μια διαπραγμάτευση μαζί της. Αυτά συνιστούν μια αλλαγή τακτικής.
Το Ισραήλ κινείται μεταξύ της στρατηγικής του Εντέμπε, από τη δεκαετία του ’70, και της στρατηγικής στην ομηρία του στρατιώτη Σαλίντ στη Γάζα, δηλαδή από τη μία δεν συζητάμε με τους τρομοκράτες και προχωράμε σε στρατιωτικές επιχειρήσεις ακόμα και με απώλειες ομήρων, από την άλλη παραχωρούμε όσο μπορούμε περισσότερα προκειμένου να πάρουμε πίσω τον όμηρο στρατιώτη μας. Πρόκειται για αντίθετες στρατηγικές, που όμως σε αυτόν τον πόλεμο λειτουργούν παράλληλα και μάλλον υποδηλώνουν σύγχυση από την πλευρά του Ισραήλ.
Το Ισραήλ έσπευσε να δηλώσει μετά τη συμφωνία για προσωρινή κατάπαυση πυρός ότι «θα συνεχίσει τον πόλεμο προκειμένου να επιστρέψουν στην πατρίδα τους όλοι οι όμηροι, να ολοκληρωθεί η εξόντωση της Χαμάς και να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξει νέα απειλή για το κράτος του Ισραήλ από τη Γάζα». Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι αυτή η δήλωση περιέχει μία πρόφαση και μία αλήθεια. Την πρόφαση της εκρίζωσης της Χαμάς, στόχος που ούτε έχει επιτευχθεί ούτε φαίνεται να επιδιώκεται κατά κύριο λόγο με αυτόν τον πόλεμο, και την αλήθεια ότι επιδιώκεται να μην υπάρξει νέα απειλή για το κράτος του Ισραήλ από τη Γάζα. Πώς όμως το εννοεί αυτό το Ισραήλ;
Είμαι πεπεισμένος ότι τουλάχιστον το βόρειο τμήμα της Γάζας θα βρεθεί υπό στρατιωτική κατοχή από το Ισραήλ. Σπάνια κάνω τέτοιου είδους οριστικές αποφάνσεις, αλλά εδώ αυτό διαφαίνεται. Ότι δηλαδή θα δημιουργήσει στρατιωτικές βάσεις στην περιοχή της βόρειας Γάζας από τις οποίες θα κάνει επιχειρήσεις εναντίον της Γάζας. Υπάρχουν και απόψεις που λένε ότι το Ισραήλ θα εκκενώσει τη βόρεια Γάζα διαμορφώνοντας εκεί μια νεκρή ζώνη, ώστε η Χαμάς να μην έχει τη δυνατότητα να επιχειρεί κοντά σε κατοικημένες από Ισραηλινούς περιοχές.
Ο χρόνος που επέλεξε η Χαμάς να κάνει την αρχική της επίθεση, σε αυτήν τη δύσκολη παγκόσμια συγκυρία, πώς στοιχειοθετείται;
Η Χαμάς έπρεπε να κάνει μια τέτοιου είδους κίνηση. Το παλαιστινιακό έμπαινε στο ράφι λόγω της προσέγγισης του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας, το ίδιο το Ισραήλ είχε ξεκινήσει μια μεγάλη επιχείρηση εκτοπισμού Παλαιστινίων στη Δυτική Όχθη και δημιουργίας νέων εποικισμών, η Παλαιστινιακή Αρχή παρέπαιε, σημειώνονταν επιθέσεις εποίκων στα ιερή τεμένη του Ισλάμ στην Ιερουσαλήμ. Όλα αυτά δημιούργησαν μια συγκυρία στην οποία η Χαμάς έκρινε ότι έπρεπε να παρέμβει, διότι πιθανώς θα έμενε πίσω και θα είχε και προβλήματα εντός της Γάζας.
Η σιωπή των διεθνών οργανισμών και της Ευρώπης, τι σημαίνει; Φαίνεται σαν ένα τελευταίο οχυρό διασφάλισης δικαιωμάτων να συνταράζεται συθέμελα από την ολιγωρία και τη σιωπή που επιλέγει απέναντι στις συνεχείς παραβιάσεις στοιχειωδών δικαιωμάτων των Παλαιστινίων.
Το Ισραήλ έχει μια αντίληψη ατιμωρησίας η οποία εκπορεύεται από τη στάση των ΗΠΑ, που στηρίζουν κάθε επιλογή του Ισραήλ, και εκτιμά -βάσιμα- ότι βρίσκεται στο απυρόβλητο των διεθνών πιέσεων. Αυτοί που δέχονται πιέσεις είναι οι ίδιοι οι Αμερικανοί, προσπαθώντας να διαχειριστούν το κόστος της στάσης τους απέναντι στον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο. Παράλληλα, οι Αμερικανοί αναγκάζονται να μεταφέρουν χρηματικούς πόρους προς το Ισραήλ, τη στιγμή που αυτοί είναι αναγκαίοι για την Ουκρανία, στον άλλο πόλεμο που διεξάγεται. Η κριτική που γίνεται μέσα στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και από συμμάχους των ΗΠΑ είναι ότι οι Αμερικανοί αφήνουν στην τύχη του έναν πόλεμο με παγκόσμιες διαστάσεις, για να εμπλακούν σε ένα πόλεμο με περιφερειακό χαρακτήρα που δεν επηρεάζει συσχετισμούς στην παγκόσμια σκακιέρα. Διαχείριση αυτής της πίεσης αποτελεί η επίτευξη προσωρινής κατάπαυσης πυρός ή η αύξηση της ανθρωπιστικής βοήθειας.
Ως προς τον πόλεμο στην Ουκρανία, θα τεθεί σε δεύτερη μοίρα που σημαίνει δεινότερη θέση για την Ουκρανία και ίσως αναζήτηση ενός συμβιβασμού με τον Πούτιν, πράγμα ολέθριο και για την Ουκρανία και για την Ευρώπη και για τις ΗΠΑ, στο πλαίσιο του παγκόσμιου συσχετισμού.
Υπάρχει μια αντίφαση σε αυτή τη διεθνή σιωπή με την αντίδραση των ευρωπαίων πολιτών; Είδαμε αρκετά πολυπληθείς διαδηλώσεις σε χώρες που ίσως δεν το περιμέναμε.
Υπάρχουν τέτοιες διαδηλώσεις και είναι σαφές ότι ο κόσμος σταδιακά, μετά το σοκ της επίθεσης της 7ης Οκτώβρη, δεν βλέπει με θετική ματιά τη στάση του Ισραήλ σε αυτόν τον πόλεμο. Αυτό παίζει έναν ρόλο αλλά όχι για το ίδιο το Ισραήλ που δεν καθορίζει τη στάση του με βάση την κοινή γνώμη. Στο εσωτερικό της χώρας βέβαια υπάρχει πίεση από τις οικογένειες των ομήρων, αλλά αυτό που προέχει για το Ισραήλ είναι να «διαπαιδαγωγήσει» τους Παλαιστίνιους στη βία. Θέλει να στείλει το μήνυμα ότι οποιαδήποτε προσπάθεια αντίστασης είναι απέλπιδα, αφού κανείς δεν πρόκειται να μας κάμψει.
Συνεπώς η προσωρινή κατάπαυση πυρός δεν προδιαγράφει ένα πιθανό τέλος;
Αυτό που διαφαίνεται είναι ένας μεγαλύτερος πόλεμος από αυτόν που αρχικά είχε εκτιμηθεί. Αν η πρόβλεψη για στρατιωτική ανακατάληψη της Γάζας επαληθευτεί, τότε θα επέλθει συνέχιση του πολέμου, πιθανότητα χαμηλότερης έντασης.
Ο Σωτήρης Ρούσσος είναι καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.