Στις 12 Δεκεμβρίου ολοκληρώνονται οι εργασίες της COP28, στο Ντουμπάι. Οι 97.000 συμμετέχοντες επιχειρούν, μετά από 27 ατελέσφορες Διασκέψεις των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα (COP), μια συμφωνία για να υλοποιηθούν πολιτικές και δράσεις ικανές να περιορίσουν την υπερθέρμανση του πλανήτη κατά 1,5oC σε εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού του 2015. Οι παρευρισκόμενοι λομπίστες και eco-managers των πετρελαιοειδών ξεπερνούν τους 2.400 (τέσσερις φορές περισσότεροι από την προηγουμένη COP27), καθώς στην τρέχουσα COP κεντρικό στρατηγικό επίδικο είναι το μέλλον των ορυκτών καυσίμων.
Η συνάντηση στο Ντουμπάι ξεκίνησε με την προσμονή ότι ήρθε η ώρα να αντιμετωπίσουμε τη σταδιακή κατάργηση (phase out) όλων των ορυκτών καυσίμων. Την πρώτη εβδομάδα της διάσκεψης, η δήλωση του προέδρου της COP28 και διευθύνοντος σύμβουλου της τοπικής πετρελαϊκής εταιρείας Adnoc Sultan Al Jaber έδωσε το στίγμα των εργασιών: «Δεν υπάρχει επιστήμη που να αποδεικνύει ότι είναι απαραίτητο να εγκαταλείψουμε τα ορυκτά καύσιμα, εκτός αν θέλουμε να στείλουμε τον κόσμο πίσω στις σπηλιές». Με τον σάλο που δημιουργήθηκε ο πρόεδρος ανασκεύασε μια ημέρα μετά, δηλώνοντας ότι είναι ο πρώτος πρόεδρος που θέτει το ζήτημα του μέλλοντος των ορυκτών καυσίμων στο τραπέζι. Ωστόσο, το πολιτικό διακύβευμα παραμένει καθώς η υιοθέτηση του όρου phase out (κατάργησης) ή του όρου phase down (μείωσης) θα κρίνει αν τα ορυκτά καύσιμα θα καταργηθούν ή απλώς θα περιοριστούν στο ενεργειακό μείγμα.
Οι τεχνολογίες δέσμευσης των εκπομπών CO2
Οι πετρελαϊκές εταιρείες προωθούν επίμονα, εξαντλώντας θεμιτά και αθέμιτα μέσα, τις αμφιλεγόμενες τεχνολογίες δέσμευσης, χρήσης και αποθήκευσης άνθρακα (CCS) από τις μονάδες ισχύος την αφαίρεση διοξειδίου του άνθρακα απευθείας από την ατμόσφαιρα (CDR) και ακόλουθη μεταφορά του, μέσω αγωγών, για αποθήκευση στα έγκατα της γης. Η λύση θα επιτρέψει τη συνέχιση των εξορύξεων και χρήση των ορυκτών καυσίμων, δηλαδή business as usual!
Η αποτελεσματικότητα αυτών των συστημάτων δεν έχει ακόμη αποδειχθεί ενώ το κόστος τους είναι πολύ υψηλό. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) καθώς και η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) έχουν υποβαθμίσει τη συμβολή αυτών των συστημάτων στη πορεία της ενεργειακής μετάβασης. Ο ΙΕΑ εκτιμά ότι τα συστήματα CCS, για να είναι ουσιαστικής συμβολής, ως ισχυρίζονται οι πετρελαϊκές εταιρίες, θα πρέπει να είναι διαστασιολογημένα ώστε να δεσμεύουν και αποθηκεύουν 32 δισ. τόνους άνθρακα. Για την δέσμευση και αποθήκευση των 2/3 αυτού του όγκου, απαιτείται ενεργεία ίση με την παγκόσμια ζήτησή ενέργειας του 2022! Πάντως, από εγκαταστάσεις CCS λειτουργούσε στο τέλος του 2022 η εξής μία στον Καναδά (Boundary Dam), ενώ μόλις δύο έχουν προγραμματιστεί να τεθούν σε λειτουργία το 2023. Για το CDR η εικόνα είναι διαφορετική: σχεδόν όλα τα σενάρια της IPCC που προβλέπουν τον περιορισμό της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας στον 1,5°C, περιλαμβάνουν κάποιο είδος απομάκρυνσης διοξειδίου του άνθρακα κατά το δεύτερο μισό του αιώνα, μέσω της βιόσφαιρας, π.χ. δάση, με υψηλό κίνδυνο αντιστροφής, και μέσω νέων τεχνολογικών επιλογών.
Σε αυτό το περιβάλλον, προβληματισμό προξενεί η ανακοίνωση της επίσημης ένταξης του σχεδίου αποθήκευσης CO2 στον Πρίνο της Καβάλας ως Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI) της ΕΕ. Το εξαντλημένο κοίτασμα προβλέπεται να καταστεί γεωλογικός σκουπιδοτενεκές για την αποθήκευση CO2, «φιλοξενώντας» στα έγκατά του εγχώριους και εισαγομένους ρύπους, συμβάλλοντας έμμεσα, στη συνέχιση των εξορύξεων (Ήπειρος-Γιουργάνιστα) και στη χρήση ορυκτών καυσίμων, που είναι η αναμφισβήτητη πηγή της καταστροφικής υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Πορεία των εργασιών και προβλέψεις της υπερθέρμανσης.
Οι προβλέψεις για την αύξηση της θερμοκρασίας δεν έχουν βελτιωθεί (μειωθεί) από τη COP27 στην Γλασκώβη πριν δυο χρόνια. Οι κλιματικοί στόχοι και παρεμβάσεις των κυβερνήσεων για το 2030, οδηγούν σε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,5°C (βλέπε γράφημα) μέχρι το τέλος του αιώνα, δηλ. +0,1°C υψηλότερη από την περυσινή πρόβλεψη.
Η μόνη θετική εξέλιξη την πρώτη εβδομάδα των εργασιών είναι η, καθυστερημένη, οριστικοποίηση της δημιουργίας του Ταμείου «απωλειών και ζημιών» για την χρηματοδότηση των ευάλωτων λόγω της κλιματικής κρίσης χωρών από τις πλούσιες χώρες που ρυπαίνουν. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση από την συγκέντρωση του CO2 έχει ανέλθει στα 420 μέρη ανά εκατομμύριο (ppm), υπερβαίνοντας έτσι το όριο ασφαλείας (350 ppm), όλα πλέον μπορούν να θεωρηθούν απώλειες και ζημιές.
Θετική εξέλιξη επίσης, μπορεί να θεωρηθεί η υπέρβαση των δυσκολιών στην προσπάθειά εξεύρεσης πόρων για το Πράσινο Ταμείο για το Κλίμα, προκειμένου να κινητοποιηθούν από τις πλούσιες χώρες (πιο ρυπογόνες) 100 δισ. δολάρια σε εκκρεμότητα από την COP του 2009. Σύμφωνα με τις καλύτερες επιστημονικές μελέτες, θα χρειάζονταν τουλάχιστον δέκα φορές περισσότερα κονδύλια.
Τελικά, λαμβάνοντας υπόψη την 6η έκθεση αξιολόγησης της IPCC καταγράφεται μια συνεχιζόμενη απόκλιση σε σχέση με τις πολιτικές που εφαρμόζουν οι διάφορες χώρες. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές όταν εξετάζουμε τα στοιχεία σχετικά με τη μείωση της χρήσης άνθρακα, σε σύγκριση με τα μέτρα και τους κοινωνικοοικονομικούς μετασχηματισμούς που απαιτούνται για την επίτευξη σημαντικής μείωσης της χρήσης του ως πρωτογενούς πηγής ενέργειας. Το κόστος για την αντιμετώπιση του παραγωγικού και κοινωνικού μετασχηματισμού είναι προφανώς μεγαλύτερο για τις χώρες που εξαρτώνται περισσότερο από τον άνθρακα, όπως η Γερμανία στην Ευρώπη και ιδίως η Ινδία και η Κίνα.
Συνοπτικά διαπιστώνουμε ότι βρισκόμαστε μακριά από τους τεχνολογικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς μετασχηματισμούς που είναι προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων που τέθηκαν το 2015 στο Παρίσι. Παράλληλα βιώνουμε ήδη τις καταστροφικές συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Δυστυχώς, το σημερινό γεωπολιτικό πλαίσιο δεν ευνοεί την παγκόσμια συνεργασία, τη σύγκλιση των στρατηγικών των διαφόρων χωρών. Αντιθέτως, η τεχνολογική ανάπτυξη, η συσσώρευση οικονομικών και φυσικών πόρων είναι το διακύβευμα ενός ανταγωνισμού που δεν είναι μηδενικού αθροίσματος, δεδομένου ότι τα οικοσυστήματα συνεχίζουν να κατακερματίζονται και να χάνουν τη ζωτικότητα και την ικανότητά τους να συμβάλλουν αποτελεσματικά στις κλιματικές ισορροπίες. Σε αυτό το πλαίσιο, μπορούμε να αναμένουμε ένα αρνητικό σπιράλ που τυλίγεται όλο και περισσότερο γύρω από τον εαυτό του με αύξηση των συγκρούσεων και των ανισοτήτων. Το αποτέλεσμα είναι μια καταστροφική λογική, αντίθετη προς κάθε αλληλεγγύη, που σημαδεύει και χαρακτηρίζει τις συγκρούσεις των τελευταίων εβδομάδων, με τις θηριωδίες και την επίμονη καταστροφή κάθε ελπίδας για το μέλλον.
Σε αυτό το περιβάλλον, κοινωνικής, γεωπολιτικής και κλιματικής κρίσης μια ξεκάθαρη απόφαση για την δραστική μείωση και ταχεία απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα (phase out), θα είναι ο κύριος δείκτης επιτυχίας της COP28. Οτιδήποτε άλλο είναι ένα δραματικό πισωγύρισμα.