O Σεμπάστιαν Λουί καταγράφει την πορεία του οπαδικού κινήματος στην Ιταλία
Σε μια εποχή που το οπαδικό κίνημα σε Ελλάδα και Ευρώπη βρίσκεται μπροστά σε πολλά «σταυροδρόμια», ένα βιβλίο θρύλος για τους ιταλούς οπαδούς επανακυκλοφορεί, σε δεύτερη εμπλουτισμένη και αναθεωρημένη έκδοση. Πρόκειται για το βιβλίο «Το φαινόμενο των Ultras στην Ιταλία 1968-2020» του Σεμπαστιάν Λουί (εκδόσεις Απρόβλεπτες). Μια εξαιρετική απεικόνιση του οπαδικού κινήματος της Ιταλίας, καθώς στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του 1970, εμφανίζονται στα γήπεδα της Ιταλίας πανό με ιδιαίτερες επωνυμίες: Commandos, Fossa, Ultras ή Brigate. Πίσω από αυτές, κρύβονται ομάδες εφήβων που υποστηρίζουν ενεργά τις ομάδες τους. Αναδύεται έτσι ένας νέος τρόπος κατανόησης του ρόλου του tifoso. Οι ultras, οπαδοί των άκρων, οικειοποιούνται έναν χώρο, δημιουργούν κανόνες, διαμορφώνουν έναν ρόλο για τον εαυτό τους. Οι κερκίδες που καταλαμβάνουν είναι τόπος πολύχρωμων θεαμάτων που εκτυλίσσονται παράλληλα με τον αθλητικό αγώνα.
Η εξέλιξη αυτού του κινήματος αντανακλά την εξέλιξη της ιταλικής κοινωνίας. Συνδέεται στενά με τη σύγχρονη ιστορία της χερσονήσου, αλλά και με την ιστορία της δυτικής νεολαίας: από την αμφισβήτηση του 1968 στον θρίαμβο της κοινωνίας της κατανάλωσης τη δεκαετία του 1980, από την επιμήκυνση του χρόνου της κατασκευής του εαυτού στο συναίσθημα της ένταξης σε μια γενιά. Πενήντα χρόνια μετά το ξεκίνημά της, η κουλτούρα αυτή συνεχίζεται και γνωρίζει νέα επιτυχία στους οπαδούς ολόκληρου του κόσμου. Οι μορφές κοινωνικότητας και οι αξίες που προτείνει το μοντέλο των ultras παραμένουν πάντα απαράμιλλες, χάρη στη δημιουργικότητα τους, την αυτονομία τους, την απόρριψη της εμπορευματοποίησης του ποδοσφαίρου που πρεσβεύουν και την κριτική τους στην κρατική καταστολή.
Όχι τυχαία οι πρώτοι σύνδεσμοι Ultras, γεννήθηκαν στα «μολυβένια χρόνια»: τις μαζικότατες απεργίες το φθινόπωρο του 1969, ακολούθησε η σφαγή Piazza Fontana του Μιλάνο από ακροδεξιές ομάδες σε συνεργασία με το παρακράτος. Οι περισσότεροι από τους πρώτους Ultras είχαν ξεκάθαρα αριστερή τοποθέτηση, καθώς προέρχονταν από εξωκοινοβουλευτικές οργανώσεις της Αριστεράς, άλλωστε ήταν από τους λίγους χώρους παρέμβασης που μπορούσαν να ανταγωνιστούν την παρέμβαση του ισχυρού –τότε– ΚΚ Ιταλίας.
Ο Σεμπαστιάν Λουί είναι δηλωμένος οπαδός και αυτόν τον βοηθάει να εκτιμήσει καλύτερα το φαινόμενο της οπαδικής κουλτούρας στον χώρο του ποδοσφαίρου, βιώνοντάς το έντονα. Γυρίζει στη δεκαετία του ’60, όταν και άρχισαν να συγκροτούνται οι πρώτοι πυρήνες των ultras, βρίσκει τα κίνητρα της δημιουργίας του κινήματος και προχωρεί παρουσιάζοντας σταδιακά όλες τις φάσεις που πέρασε, μέχρι και σήμερα. Παράλληλα, εξετάζει τις πολιτικές προεκτάσεις του οπαδικού μορφώματος και τις τάσεις που εμφανίζονται.
Το συγγραφικό ταξίδι του Σεμπάστιαν Λούι στους Ultras της Ιταλίας μας δίνει την ευκαιρία να θυμηθούμε μια όχι και τόσο γνωστή υπόθεση που στον ιταλικό Τύπο αναφέρεται ως επιχείρηση «Μπλε Φεγγάρι». Είναι η εποχή της ραγδαίας ριζοσπαστικοποιησης της ιταλικής νεολαίας. Οι δρόμοι, τα γήπεδα, τα στέκια είναι γεμάτα από νεολαίους που θέλουν ρήξη με το σύστημα. Και ξαφνικά (;) το Μιλάνο, η Ρώμη ή το Τορίνο, αλλά και πόλεις πανεπιστημίων, όπως Μπολόνια, Μόντενα, Βερόνα και Μπέργκαμο, γεμίζουν από εμπόρους ναρκωτικών. Πιο εύκολα έβρισκες ηρωίνη από ένα εισιτήριο για ένα ματς της Μίλαν ή της Ρόμα. Η επιχείρηση «Μπλε Φεγγάρι» δεν άργησε να φέρει τα ναρκωτικά στα πέταλα των γηπέδων. Δημοσιεύματα της εποχής στέκονται στους οπαδούς της Βερόνα τους Brigate Gialloblu, οι οποίοι αφανίστηκαν από την ηρωίνη. Η Ελλάς Βερόνα στέφθηκε πρωταθλήτρια Ιταλίας το 1985, αλλά ήταν πολλοί αυτοί που δεν πρόλαβαν να δουν αυτό το θαύμα… Υπαίτιος; Ο Φελίτσε Μανιέρο, αυτός που είχε γεμίσει με ηρωίνη τη Βερόνα, το Βένετο γενικότερα. Στα τέλη των 70’s και αρχές των 80’s καταγράφηκαν οι θάνατοι πολλών οπαδών των Σαμπντόρια και Τζένοα λόγω ναρκωτικών. Στη Βιτσέντσα, το 1979, το ματς με τη Μόντενα διακόπηκε επειδή από το πέταλο των φιλοξενούμενων πετούσαν σύριγγες στον τερματοφύλακα. Ήταν ένα μεγάλο σοκ για το ιταλικό ποδόσφαιρο. Σε μια εποχή που η μπάλα ή η μουσική αποτελούσαν τους καλύτερους τρόπους διαφυγής, όλα άλλαζαν. «Το πιο τραγικό έμβλημα εκείνων των ετών, ήταν οι νέοι που κείτονταν στα κρύα σκαλοπάτια των πετάλων. Προσπαθούσαν να κρατηθούν από ένα κάγκελο… Αδύναμοι πλέον να πανηγυρίσουν ένα γκολ, περίμεναν το τέλος του αγώνα για να πάρουν θέση στις πύλες εξόδου της θύρας, όπου ικέτευαν για λίγα λεφτά που θα ξόδευαν για μια νέα δόση», ανέφερε χαρακτηριστικά σε σχετικό αφιέρωμά της η Corriere della Sera. Ήταν τα χρόνια που τα κασκόλ των οπαδών χρησιμοποιούνταν και για άλλο λόγο: Για να δεθεί το χέρι στην αναζήτηση της φλέβας. Τα χρόνια που πολλά γκρουπ ultras στο ιταλικό ποδόσφαιρο αποδεκατίστηκαν λόγω της ηρωίνης. Τότε ο σκηνοθέτης Κλαούντιο Καλιγκάρι δημιούργησε τη ταινία Amore Tossico (τοξική αγάπη) το 1983. Η ιταλική Αριστερά (τόσο το ΙΚΚ, όσο και οι πανίσχυρες τότε οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς) προσπάθησαν να αντιπαρατεθούν στο «Μπλε Φεγγάρι», στην κουλτούρα της ηρωίνης, χωρίς όμως θεαματικά αποτελέσματα.
*Στη μνήμη του Αντόνιο Νέγκρι, οπαδού της Μίλαν!