Το 2024 είναι χρόνος προεδρικών και βουλευτικών εκλογών για τη Βενεζουέλα με όρους διαφάνειας, δημοκρατικών διαδικασιών χωρίς αποκλεισμούς υποψηφιοτήτων της αντιπολίτευσης και παρουσία διεθνών παρατηρητών. Έτσι, τουλάχιστον, συμφώνησε ο Νικολά Μαδούρο στη συνάντηση - συμφωνία με την αντιπολίτευση τον περασμένο Οκτώβρη. Την επομένη της συμφωνίας (18/10/2023) οι ΗΠΑ χαλάρωσαν το εμπάργκο, τονίζοντας ότι αν δεν τηρηθούν τα συμφωνηθέντα τα μέτρα αυτά θα ανακληθούν. Συγκεκριμένα, επιτρέπονται συναλλαγές συνδεόμενες με τους τομείς πετρελαίου, αερίου και χρυσού καθώς και η αγοραπωλησία αξιόγραφων της Βενεζουέλας στη δευτερογενή αγορά. Σχετικά με τις εκλογές, η αντιπολίτευση έχει ολοκληρώσει -από τον περασμένο Οκτώβρη- τις προκριματικές εκλογές που ανέδειξαν νικήτρια την πρώην βουλευτίνα της δεξιάς Μαρία Μασάντο με μεγάλη διαφορά από τους 13 συνυποψήφιους της. Σε όλες δε τις προεκλογικές δημοσκοπήσεις προηγείται σημαντικά από τον Ν. Μαδούρο.
Υπήρχε η αίσθηση ότι η οικονομοκοινωνική και πολιτική κατάσταση, ιδιαίτερα οι σχέσεις κυβέρνησης – αντιπολίτευσης, βελτιώνονται. Το χαλάρωμα του εμπάργκο και τα χρηματικά ποσά που δόθηκαν -μέσω ΟΗΕ- στη Βενεζουέλα ως ανθρωπιστική βοήθεια το προηγούμενο διάστημα, επιτρέπουν την ελπίδα της κυβέρνησης για μικρή οικονομική μεγέθυνση το 2023.
Αναπάντεχα, ο Ν. Μαδούρο ανακοινώνει την απόφαση της Βουλής για διενέργεια συμβουλευτικού δημοψηφίσματος στις 3 Δεκεμβρίου για την προσάρτηση της διεκδικούμενης από τη Γουινέα περιοχής Εσεκίμπο και πέντε άλλα ερωτήματα. Να επισημανθεί ότι ο επίσημος χάρτης την περιλαμβάνει με ιδιαίτερη ριγωτή σκίαση και τη σημείωση «υπό διεκδίκηση», η ιστορία της διδάσκεται στα σχολεία και εκφέρεται συχνά στο δημόσιο λόγο, αλλά και σε λαϊκά τραγούδια. Λειτουργεί και μεταφέρεται από γενιά σε γενιά σαν χαμένη πατρίδα.
Το “ναι” στο δημοψήφισμα έλαβε 95,5%, χωρίς να δημοσιοποιείται το ποσοστό της αποχής. Η αντιπολίτευση δεν αμφισβητεί το ποσοστό του “ναι”, αλλά εκτιμά ότι η αποχή δεν είναι μικρή και επομένως η εικόνα δεν είναι ακριβής. Αν και το δημοψήφισμα ήταν συμβουλευτικό, σε δύο μέρες (5/10) ανακοινώνεται ο νόμος της προσάρτησης και η άμεση υλοποίησή του σε πανηγυρικό κλίμα: εκτός από την κυβέρνηση, παρευρέθηκαν βουλευτές/ίνες, στρατιωτικοί, δήμαρχοι, περιφερειάρχες, μέλη της αντιπολίτευσης (!) που χειροκροτούσαν ενθουσιασμένοι. Συγκεκριμένα, δίνονται εντολές για αλλαγή του επίσημου χάρτη και διανομή του σε κρατικούς φορείς και κέντρα εκπαίδευσης, για ανάπτυξη στρατού σε τοποθεσίες πλησίον των διεκδικούμενων συνόρων, για παροχή αδειών από την κρατική εταιρεία πετρελαίου - αερίου (PDVSA) για εξόρυξη πετρελαίου στην προσαρτημένη Εσεκίμπο που θα ονομάζεται Γκουαγιάνα Εσεκίμπα. Επίσης, αποδίδεται η βενεζολάνικη υπηκοότητα στους κατοίκους της περιοχής, χωρίς να προβλέπεται καμία διαβούλευση.
Όπως ήταν αναμενόμενο, άμεσα αντέδρασαν ο Καναδάς και η Αγγλία. Ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λούλα επικοινώνησε επίσης άμεσα με τον Μαδούρο, επιχειρώντας να τον πείσει να σταματήσει τις διαδικασίες προσάρτησης και να επιδιώξει το διάλογο για να μη μετατραπεί η ευρύτερη περιοχή από ζώνη ειρήνης σε πολέμου. Την ίδια κατεύθυνση πρότεινε στο Ν. Μαδούρο και ο πρόεδρος της Κοινότητας Κρατών της Λατινικής Αμερικής – Καραϊβικής (CELAC).Τέλος, ο γ. γραμματέας του ΟΗΕ, ανήσυχος από τις εξελίξεις, κινήθηκε στο ίδιο πλαίσιο με τους προηγούμενους, τονίζοντας την αναγκαιότητα επίλυσης της εδαφικής διένεξης με διάλογο και διαφύλαξης της ειρήνης στην περιοχή.
Τελικά, ο Ν. Μαδούρο δημοσιοποίησε τις πιο πάνω επικοινωνίες και την απόφασή του να αποδεχτεί την πρόταση του Λούλα και του προέδρου της CELAC για συνάντηση με τον πρόεδρο της Γουιάνας Ιρφάν Αλί τις επόμενες μέρες. Η συνάντηση, με μεσολαβητή τον Λούλα πραγματοποιήθηκε στις 15/12 και στο κοινό ανακοινωθέν δεσμεύονται «να μην απειλήσουν ή να χρησιμοποιήσουν βία σε καμία περίπτωση», «να απέχουν, λεκτικά ή με πράξεις, από την κλιμάκωση οποιασδήποτε σύγκρουσης». Συστάθηκε επιτροπή αποτελούμενη από τους δύο υπουργούς Εξωτερικών και άλλα ανώτερα στελέχη που θα μελετήσουν αναλυτικά τα δεδομένα της διένεξης και εντός τριών μηνών θα υποβάλλουν στην επιτροπή συγκεκριμένη έκθεση.
Είναι προφανές ότι η διάρκεια των διαπραγματεύσεων θα είναι μακρά και το αποτέλεσμα αβέβαιο. Προσώρας, θετική είναι η απάντηση που δίνεται στο ερώτημα αν ο Ν. Μαδούρο πήρε αυτό το μεγάλο ρίσκο, τόσο για τη χώρα του όσο και για ολόκληρη την περιοχή, λόγω των προεδρικών εκλογών που έχει δεσμευτεί στις ΗΠΑ να διεξάγει εντός του 2024.
Η γη των πολλών νερών
Η Γουιάνα είναι μια μικρή πολυεθνοτική χώρα της Λατινικής Αμερικής με έκταση 214.970 τ. χλμ και πληθυσμό 744 χιλιάδες (2019). Βόρεια, βρέχεται από τον Ατλαντικό ωκεανό, νότια συνορεύει με τη Βραζιλία και δυτικά με τη Βενεζουέλα όπου βρίσκεται και η Πολιτεία/Περιφέρεια Εσεκίμπο που καταλαμβάνει τα 2/3 της έκτασής της (160.000 τ. χλμ) και κατοικείται κυρίως από ιθαγενείς λαούς (120.000). Πρώην ολλανδική αποικία και στη συνέχεια βρετανική (19ος αιώνας) απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1966, παραμένοντας μέλος της Κοινοπολιτείας των Εθνών. Είναι η μόνη ηπειρωτική χώρα της Λατινικής Αμερικής που έχει ως επίσημη γλώσσα την Αγγλική. Τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας της λειτούργησε ως προτεκτοράτο των ΗΠΑ και από το 2015 συμπαρατάχθηκε με τις ΗΠΑ στο ασφυκτικό εμπάργκο κατά της Βενεζουέλας. Διαθέτει ποικιλία οικοτύπων με μεγάλη βιοποικιλότητα. Άλλωστε, σε προγονικές γλώσσες σημαίνει «γη των πολλών νερών». Από τα τέλη του εικοστού αιώνα και ιδιαίτερα από το 2015 τα πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου που βρίσκονται στη διεκδικούμενη από τη Βενεζουέλα περιοχή Εσεκίμπο της προσέδωσαν κατακόρυφη αύξηση της γεωστρατηγικής σημασίας της. Ήδη, η ExxonMobil που κυριαρχεί στην περιοχή συγκρίνει τα αποθέματα πετρελαίου με αυτά της Σαουδικής Αραβίας.
Η περιοχή αυτή φαίνεται να παραχωρήθηκε στη Γουινέα κατά την αλλαγή των αποικιοκρατικών χωρών (Ολλανδία, Αγγλία). Από τότε η Βενεζουέλα τη διεκδίκησε αρκετές φορές με πρώτη φορά το 1899 (Διαιτητική Απόφαση Παρισιού), την οποία κατήγγειλε στον ΟΗΕ το 1962. Η καταγγελία οδήγησε, μετά από διαπραγματεύσεις, στη «Συμφωνία της Γενεύης» το 1966: Αγγλία, Βενεζουέλα, Γουιάνα αναγνωρίζουν την ύπαρξη αυτής της εδαφικής διένεξης και συμφωνούν στο να επιλυθεί με διαπραγματεύσεις και γραπτή έγκριση των εμπλεκομένων μερών.