Ο Καρίλ Φερέ (Καέν, 1967) είναι ένας συγγραφέας-ταξιδιώτης στις υπαρκτές δυστοπίες που καταδυναστεύουν την ετερότητα. Στα αστυνομικά του μυθιστορήματα, για τα οποία διεξάγει επιτόπια έρευνα, αναζητά επίμονα σημεία συνάντησης με «της γης τους κολασμένους», με τους απανταχού περιθωριακούς, τους καταπιεσμένους, τους πολιτικούς κρατούμενους, τις μειονότητες. Στο «Μαπούτσε» (2013), με το οποίο τον γνωρίσαμε στην Ελλάδα, έγνεψε συντροφικά στους αυτόχθονες (η ηρωίδα μάλιστα είναι ομοφυλόφιλη) που θεωρούνται πολίτες δεύτερης κατηγορίας στη Χιλή. Στο «Κόνδωρ» (2017) ακολουθήσε τα σβησμένα ίχνη των desaparecidos, των εξαφανισμένων, της χούντας του Βιντέλα στην Αργεντινή. Στο «Χάκα» (2015) και στο «Ούτου» (2016) κατέδειξε τις αιτίες-κατάλοιπα της αποικιοκρατίας που ευθύνονται για την περιθωριοποίηση των Μαορί της Νέας Ζηλανδίας. Στο απίστευτα σκληρό «Πας-Ειρήνη» (2020) υπερασπίστηκε τα θύματα του ατελείωτου εμφυλίου πολέμου ανάμεσα στις δυνάμεις της κυβερνητικής δεξιάς, τους παραστρατιωτικούς, τους ναρκέμπορους και το μαοϊκό αντάρτικο στην πολύπαθη Κολομβία. Στο «Led-Πάγος» (2022) αναζήτησε τους αποκλεισμένους στη Σιβηρία της εποχής του Πούτιν.
Από το ίδιο χρονικό στη Σιβηρία προέκυψε και το «Νορίλσκ», που αποτελεί ταξιδιωτικό χρονικό. Ο συγγραφέας έζησε για αρκετές μέρες σε μια από τις πιο τερατώδεις πόλεις του κόσμου, το Νορίλσκ, με το μεγαλύτερο ποσοστό μόλυνσης της ατμόσφαιρας, όπου η θερμοκρασία κυμαίνεται ανάμεσα στους 20 με 60 βαθμούς Κελσίου υπό το μηδέν. Το παλιό γκουλάγκ, που έστησε ο Στάλιν για την εξόρυξη νικελίου και σπάνιων ορυκτών, σήμερα συνεχίζει να λειτουργεί από τον Πούτιν και τους ολιγάρχες, ενώ τα σοβιετικά κτίρια καταρρέουν. Κανείς δεν μπορεί να το επισκεφτεί χωρίς άδεια από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας (FSB), τη διάδοχο της KGB.
Προσδόκιμο ζωής των κατοίκων της οικτρό. Δυο μήνες το χρόνο απόλυτο σκοτάδι. Κρύο που τον χειμώνα μπορεί να φτάσει και τους μείον 60 βαθμούς Κελσίου. Oι άνθρωποι που συνάντησε σε αυτό το ταξίδι του ο Καρίλ Φερέ, μεταλλωρύχοι κυρίως, επιβιώνουν χάρη στη βότκα, στη δική τους τρέλα και στα δυνατά τους αισθήματα. Ζαπόι!
Το Νορίλσκ είναι η βορειότερη, πιο μολυσμένη πόλη στον κόσμο. Μια πόλη-ορυχείο που παράγει το 1% του διοξειδίου του θείου που υπάρχει στην ατμόσφαιρα. «Blade Runner στη Σιβηρία», όπως σημειώνετε. Ποιοι κίνδυνοι σας περίμεναν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού σας εκεί;
Για να πω την αλήθεια, δεν ήξερα τι να περιμένω, δεν είχα πάει ποτέ στη Ρωσία και δεν μου άρεσε η «πουτινική» εικόνα. Όμως ήξερα ότι με τον φίλο μου το «Τέρας», το ταξίδι δεν θα ήταν φολκλορικό…
Γράψατε το «Νορίσλκ» πριν ή μετά το «Led-Πάγος»; Πώς συνδέσατε τα δύο βιβλία; Ποιο είναι το «Τέρας» που σας συνοδεύει στις αποστολές σας;
Το «Τέρας» είναι φίλος 40 χρόνια, τον ξέρω από καρδιάς, είναι επίσης ο χαρακτήρας του MC Cash στο μυθιστόρημά μου «Ποτέ ξανά μόνος» που ολοκληρώνεται στην Αστυπάλαια, στην Ελλάδα. Παίρνω συχνά μαζί μου το «Τέρας» σε ταξίδια.
Έγραψα το Led μετά το Νορίλσκ, γιατί μου έλειψαν πάρα πολύ οι Ρώσοι. Οι φίλοι μου εκεί με βοήθησαν να γράψω το μυθιστόρημα, συνεχίζοντας να μου δίνουν πολλές πληροφορίες.
Το Νορίλκ ήταν ένα γκουλάγκ στα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης και της KGB. Σήμερα η πόλη ελέγχεται από την FSB. Εντοπίζετε ορισμένες ομοιότητες μεταξύ των χρόνων του Στάλιν και της σημερινής εποχής του Πούτιν;
Νομίζω ότι ήταν ακόμα χειρότερα επί Στάλιν, έναν πολύ άρρωστο άνθρωπο, αλλά οι σημερινοί Ρώσοι ξέρουν ότι τους λένε ψέματα, είναι ακόμα και θέμα αστείων μεταξύ τους, ειδικά ανάμεσα στους νέους. Ομοιότητα: ο λαός χρησιμεύει ως τροφή των κανονιών για την εξουσία.
Νομίζω ότι απογοητευτήκατε από τη σημερινή, «επίσημη» εικόνα της Μόσχας; Ποια είναι όμως η άποψή σας για το ρωσικό underground (Pussy Riot κ.λπ.);
Έμεινα πολύ λίγο στη Μόσχα, το σίγουρο είναι ότι κάθε αντιπολίτευση θεωρείται «ξένος πράκτορας». Στο Νορίλσκ, οι νέοι ακούνε και παίζουν αγγλοσαξονική μουσική. Η κουλτούρα είναι κοινή και ο Πούτιν δεν μπορεί να κάνει τίποτα γι' αυτό.
Δίνετε επίσης μεγάλη έμφαση στη χρήση τις επιστήμης ως μεθόδου καταστολής από την κρατική και παρακρατική εξουσία.
Η απειλή είναι παντού για τους Ρώσους. Γνωρίζουν ότι οι μέθοδοι της KGB εξακολουθούν να είναι επίκαιρες σήμερα.
Με βάση την εμπειρία σας, υπάρχει αυτό που αποκαλείται «ρωσική ψυχή»;
Η διαύγεια της γνώσης ότι η εξουσία πάντα τους εκμεταλλευόταν, αλλά και το θάρρος να επιβιώσουν ύστερα από όλα αυτά, είναι ανίκητα στην καταραμένη ψυχή τους, ειδικά όταν τα πράγματα γίνονται δύσκολα. Μην τα βάζετε με αυτούς τους ανθρώπους!
Γράφετε θρίλερ που μας ταξιδεύουν. «Χάκα», «Ούτου», «Ζουλού», «Πας-Ειρήνη»… σκοτεινά μυθιστορήματα, αντι-ταξιδιωτικοί οδηγοί που ανοίγονται στην ετερότητα, σε άλλους πολιτισμούς. Πώς κάνατε αυτή την επιλογή;
Άρχισα να γράφω ως έφηβος και ταξίδεψα σε όλο τον κόσμο στα 21 μου. Για μένα είναι φυσικό. Και είμαι περίεργος από τη φύση μου.
Τι είδους έρευνα κάνετε για να αποδώσετε με ακρίβεια και ρεαλισμό τις βίαιες καταστάσεις στις κοινωνίες που περιγράφετε, χωρίς εξωτισμό ή οριενταλισμό;
Γνωρίζω ανθρώπους εκεί που πηγαίνω και έχω απόλυτη ενσυναίσθηση για αυτά που περνάνε. Όταν οι άνθρωποι μου μιλούν για πολιτιστική ιδιοποίηση, θέλω να κάνω εμετό: η ενσυναίσθηση είναι η ίδια η καρδιά της ανθρωπότητας.
Το μυθιστόρημά σας «Ζουλού» διαδραματίζεται στη Νότια Αφρική. Ποια είναι η γνώμη σας για τη δημοκρατία στη χώρα μετά το απαρτχάιντ;
Το Εθνικό Αφρικανικό Κογκρέσο πρέπει να χωριστεί σε τουλάχιστον δύο κόμματα: η εξουσία διαφθείρει, πρέπει να υπάρχει μια εναλλαγή και χρειάζονται άνθρωποι σαν τον Μαντέλα, τον ήρωά μου.
Θα θέλατε να μας μιλήσετε για τα νοτιοαμερικανικά μυθιστορήματά σας; Σκοπεύετε να επιστρέψετε στη Χιλή ή στην Κολομβία; Πώς κρίνετε τις τελευταίες πολιτικές εξελίξεις σε αυτές τις χώρες;
Είναι μια καταστροφή στην Αργεντινή, την αγαπημένη μου χώρα. Στη Χιλή είναι πολύ καλύτερα – η Καμίλα Βαγιέχο [Camilla Valejo], η φοιτήτρια στην οποία αφιερώνω το «Κόνδωρ», είναι σήμερα εκπρόσωπος της κυβέρνησης Μπόριτς, κάτι απίστευτο για εκείνη την εποχή. Στην Κολομβία είναι λίγο καλύτερα απ’ ό,τι στο παρελθόν… Αλλά, αυτή η χώρα έχει βιώσει τόση βία που θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να ανακάμψει, για να μην αναφέρουμε τα ναρκωτικά που εξακολουθούν να είναι πανταχού παρόντα και που καταστρέφουν τα πάντα.
Ποιο θα είναι το επόμενο ταξίδι σας;
Οι Νήσοι Φερόε. Αφορά τις σφαγές των φαλαινών-πιλότων και των δελφινιών. Θα είναι μια σχεδόν μυθοπλαστική πτυχή της ιστορίας – είμαι στη διαδικασία να την γράψω.
Ξέρω ότι ακούτε ροκ μουσική σε διάφορες μορφές (rockabilly, psyche, punk, post-punk, post-rock, Motorhead κ.λπ.). Τι ακούτε αυτό τον καιρό;
Αγόρασα το soundtrack του ντοκιμαντέρ «Moonage Daydream» για τον David Bowie, τον απόλυτο θεό μου. Επίσης μια ζωντανή εμφάνισή του από το 1997, την αγαπημένη μου περίοδο. Ακούω τα δύο CD σε επανάληψη και πάντα θέλω να κλάψω.
Ο Joe Strummer ήταν άλλος ένας αγαπημένος σας ρόκερ. Το βιβλίο σας «La jambe gauche de Joe Strummer» είναι εξαιρετικό! Πολλοί λένε ότι οι Clash άλλαξαν τη ζωή τους. Θα συμφωνήσετε;
Ακούγοντας το «London Calling» για πρώτη φορά, μπήκα στην εφηβεία σαν τορπίλη και από τότε συνεχίζει να με ανατροφοδοτεί με αγάπη και οργή: The Clash, δηλαδή!