Θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης, εμψυχωτής θεατρικών ομάδων και εισηγητής εργαστηρίων με θέμα τη θεατρική γραφή, ο Δημήτρης Φούτσιας γράφει επίσης σενάρια για την τηλεόραση και τον κινηματογράφο. Το θεατρικό του έργο «Το χιόνι στα δόντια μου» (εκδόσεις Άπαρσις) παρουσιάστηκε το καλοκαίρι του 2023 στην Οξφόρδη και έπειτα τον Δεκέμβρη στο Λονδίνο, στο «Ελληνικό Κέντρο». Με αφορμή το θεατρικό του έργο «Meatball» (εκδόσεις Κάπα Εκδοτική), το οποίο παίζεται αυτές τις μέρες από δύο παραγωγές, στην Κύπρο (ΕΘΑΛ) σε σκηνοθεσία Μαρίνας Βρόντη και στη Θεσσαλονίκη σε σκηνοθεσία Αναστασίας Αναστασούδη*, τον συναντήσαμε για να μας μιλήσει για θέματα που τον «καίνε».
Ο Δημήτρης Φούτσιας τοποθετεί το «Meatball» κάπου στο μέλλον, όπου άνθρωποι και ζώα έχουν ίσα δικαιώματα και η βρώση κρέατος έχει απαγορευτεί δια νόμου. Δύο ζευγάρια συναντιούνται και γευματίζουν σε ένα αστικό σπίτι και ένα δαγκωμένο κεφτεδάκι γίνεται η αφορμή για να έρθουν αντιμέτωπα με εξωτερικές και εσωτερικές συγκρούσεις. Πώς αυτό το έλασσον γεγονός θα προκαλέσει μείζονες αποκαλύψεις για τις ζωές τους; Ποια θα είναι η τιμωρία για το έγκλημα που διαπράχθηκε; Και, κυρίως, πως γίνεται, τελικά, ένα θεατρικό έργο με τη γεύση του θεάτρου του παραλόγου, ανοιχτό σε ερμηνείες, κωμικό, με διάθεση σκωπτική, ειρωνική, σαρκαστική, να μας «τρατάρει» ένα τέλος ανατρεπτικό, να διαρρηγνύει την παροντική μας κανονικότητα, να μας προβληματίζει για όσα μεταβολίζουμε, καταναλώνουμε, αφομοιώνουμε;
Πώς γεννήθηκε η ιδέα για το «Meatball»;
Από δικές μου ανησυχίες και έναν διχασμό που ένιωθα σε σχέση με την κατανάλωση κρέατος. Στην κοινωνία του καπιταλισμού και του καταναλωτισμού δεν προστατεύονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, πόσω μάλλον τα δικαιώματα των ζώων. Ως παιδί που πήγαινα στο χωριό ένιωθα να υπάρχει αυτή η ενέργεια της αγάπης με τα ζώα, η οποία, πιστεύω, είναι έμφυτη στον άνθρωπο. Λόγω του εκπολιτισμού, όμως, το ζώο μεταλλάσσεται από φίλος σε προϊόν κατανάλωσης, δηλαδή από γουρουνάκι σε μπριζόλα. Πέρα από δικά μου βιώματα όμως, το θέμα είναι και ηθικό. Έχει κανείς δικαίωμα να θανατώνει μια άλλη ζωή; Μήπως ο κόσμος μας είναι φτιαγμένος με μια ανθρωποκεντρική λογική; Βέβαια τίθεται και ένα άλλο ζήτημα. Όλα είναι θέμα εκπαίδευσης, ενημέρωσης και ομαλής μετάβασης. Δεν γίνεται να υπάρχει απολυταρχισμός. Τώρα αποφασίζουμε αυτό, τώρα αποφασίζουμε εκείνο. Στοπ! Το «χρέος» μου είναι να θέσω ερωτήματα για έναν γόνιμο διάλογο.
Το τέλος είναι σχεδόν μεταφυσικό. Τι ακριβώς συμβαίνει;
Το έργο μιλάει για την ανάγκη του σύγχρονου ανθρώπου για μεταμόρφωση. Στην τελευταία σκηνή, το τραγούδι που λένε για να εξευμενίσουν τα ζώα, τη στιγμή της εισβολής, λειτουργεί σαν μια τελετουργία. Το τέλος του έργου αφήνει ανοιχτές πολλές ερμηνείες και αυτό το διαπίστωσα και στις τρεις διαφορετικές σκηνοθετικές προσεγγίσεις. Κάθε σκηνοθέτης το έχει πιάσει διαφορετικά. Στο θέατρο «Μιχάλης Κακογιάννης» και ύστερα στο «Θέατρο Αλίκη», στο πρώτο ανέβασμα το 2019–20, η προσέγγιση, θα λέγαμε, ήταν πιο σουρεαλιστική σαν τα πρόσωπα του έργου να είχαν «ζαλιστεί» από τη μεγάλη κατανάλωση κρέατος. Αντίθετα, στην περίπτωση της Θεσσαλονίκης, βγαίνουν από το διαμέρισμα στη φύση με μια διάθεση συμφιλίωσης μαζί της. Στην Κύπρο δεν συμβαίνει μεταμόρφωση, αλλά αποκτήνωση, ο αγώνας των ανθρώπων για επιβίωση. Ποιος θα κερδίσει αυτόν τον κεφτέ; Τρεις διαφορετικές εκδοχές.
Από πού αντλείς το υλικό για τα θέματά σου;
Αυτό που λέω στους μαθητές μου είναι ότι χρειάζεται να γράφουμε γι’ αυτό που μας συγκινεί. Όταν καταθέτουμε το συναίσθημά μας, την αλήθεια μας, αυτή γίνεται κοινωνός, συνομιλεί με τον κόσμο, τον αγγίζει. Έπειτα, αντλώ υλικό από δικές μου ανησυχίες, από την επικαιρότητα ή και από δημιουργικές ασκήσεις που ξεκλειδώνουν τη σκέψη όταν υπάρχει κάποιο συγγραφικό μπλοκ. Για παράδειγμα, έπρεπε να παραδώσω σε συγκεκριμένο χρόνο ένα θεατρικό και δεν είχα καμιά ιδέα. Άρχισα απλά να γράφω τις σκέψεις μου. Και έτσι ξετυλίχθηκε ένας μονόλογος, το «Αποδημητικό», για τη ζωή κάποιου από τη δεκαετία του ‘50 μέχρι τη δεκαετία του ‘80. Σχετικά με το «Το χιόνι στα δόντια μου», με «έκαιγαν» τα εγκλήματα όπως του Ζακ, του Γιακουμάκη και άλλων νέων παιδιών. Τα λέμε, τα συζητάμε αλλά δεν γράφει κανείς για τα εγκλήματα μίσους προς τη διαφορετικότητα, σαν να μην μπορούμε να τα αγγίξουμε. Συλλογικά χρωστάμε μια συγγνώμη σε αυτούς τους νέους για να εξιλεωθούμε ως κοινωνία. Αυτές τις μέρες γράφω το σενάριο για την κινηματογραφική εκδοχή του. Η ταινία θα έχει ενδιαφέρον μιας και θα συμπληρώνει το θεατρικό με τα χαμένα κεφάλαια της ιστορίας. Ένα στοιχείο πρωτοτυπίας στο έργο είναι ότι ξεκινάει με τον ήρωα να έχει ήδη πεθάνει. Δεν μπορεί να πάει στην άλλη διάσταση γιατί δεν έχει εξιλεωθεί. Οπότε ο ίδιος, σαν ένα φάντασμα στο εδώ, προσπαθεί να ξαναβιώσει το τελευταίο του 24ωρο για να πάρει τις απαντήσεις που χρειάζεται ώστε να λυτρωθεί. Παρουσιάζεται μια κοινωνία δίχως αξίες. Θέλει να φύγει από την Ελλάδα για να ζήσει αλλού τη ζωή που ονειρεύεται. Δεν είναι τυχαίο. Είναι ένα έργο βραβευμένο, που αφορά το σήμερα, και κάνω ανοιχτή πρόσκληση σε σκηνοθέτες για να ανέβει στη θεατρική σκηνή.
Ποιος είναι ο ρόλος του να είσαι νέος συγγραφέας στην Ελλάδα;
Ο ρόλος των θεατρικών συγγραφέων είναι υποτιμημένος, γιατί στην Ελλάδα δεν υπάρχει ο μηχανισμός και το πλαίσιο στήριξης και προώθησης της σύγχρονης ελληνικής δραματουργίας. Υπάρχει καλή σύγχρονη ελληνική δραματουργία αλλά όχι ο μηχανισμός ανάδειξής της, εκτός από κάποιες μεμονωμένες προσπάθειες. Πιστεύω πως μια κοινωνία και ένας πολιτισμός που δεν παράγει σύγχρονα έργα, αλλά μηρυκάζει αυτά του παρελθόντος, είναι μια κοινωνία στον πάγο, στην κατάψυξη.
* Παράταση παραστάσεων: στις 26 Ιανουαρίου και στις 2 Φεβρουαρίου στο «Πολιτιστικό Κέντρο» Ευόσμου στη Θεσσαλονίκη.
Θεατρικά έργα του συγγραφέα
1. Οι μέλισσες στον πόλεμο
2. Το χιόνι στα δόντια μου
3. Αλιέν
4. Meatball
5. Η κόρη του θεραπευτή
6. Μαδέρα σως
7. Ο ουρανός κατακούτελα
8. Αποδημητικό
9. Ευχαριστήριος Λόγος
10. Ριγκολιός το ταξίδι μιας ρίγας
11. Μια βόλτα στον ήλιο
12. Μονόπρακτα (συλλογή)