Μετά τη χρηματοπιστωτική κατάρρευση και την οικονομική κρίση που ακολούθησε, η επισφαλειοποίηση της εργασίας, σε συνδυασμό με την υπερφορολόγηση της μικρής ιδιοκτησίας, έφερε τη φτωχοποίηση και χρεωκοπία μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού και οδήγησε στην αλλαγή του καθεστώτος ιδιοκτησίας της χώρας.
Οι ιδιοκτησίες των χρεωμένων και των φτωχοποιημένων μεταβιβάστηκαν σε επενδυτικά κεφάλαια και διαχειριστές χρέους, αλλά και σε επενδυτές που είδαν την κρίση ως επενδυτική ευκαιρία να αγοράσουν γη και σπίτια, φτηνά, σε περιοχές με χαμηλές αξίες γης προσβλέποντας στη μέγιστη υπεραξία.
Από το 2018, οι τιμές γης/κατοικίας στα αστικά κέντρα ανεβαίνουν. Μέσα σε αυτή τη συνθήκη έχει διαμορφωθεί μια συμμαχία μεγάλων και μικρών εκμισθωτών (ραντιέρηδων), που προσπαθούν να εξασφαλίσουν σταθερές και μεγάλες εισοδηματικές ροές από τον έλεγχο της αγοράς και την αύξηση των τιμών.
Ο κρατικός μηχανισμός έχει αναλάβει να εγγυηθεί την κερδοφορία των εκμισθωτών. Οι χρηματοδοτούμενες αναπλάσεις, η απουσία ρύθμισης της βραχυχρόνιας μίσθωσης και των κερδοσκοπικών πρακτικών, τα κίνητρα σε διαχειριστές χρέους, οι διευκολύνσεις σε μεγάλους και μικρούς εκμισθωτές, η πλήρης απουσία πλαισίου για την κοινωνική κατοικία, όλα είναι ενδείξεις ενός οικονομικού μοντέλου που στηρίζεται στην αύξηση των τιμών γης εις βάρος των φτωχότερων.
Από το 2018 μέχρι σήμερα τα ενοίκια στο κέντρο αυξήθηκαν πάνω από 40%. Στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, η μέση τιμή ενοικίασης έχει ξεπεράσει τα 10 ευρώ/τμ. Γκαρσονιέρες 45 τετραγωνικών νοικιάζονται πάνω από 450 ευρώ. Αλλά οι μισθοί δεν έχουν ανακάμψει και η πληθωριστική κρίση έχει εκτοξεύσει τα έξοδα διαβίωσης των νοικοκυριών.
Η κατηγορία των ενοικιαστών είναι η πιο επιβαρυμένη. Στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη απαιτείται πάνω από τον μισό μισθό για την πληρωμή του ενοικίου (56% στην Αθήνα και 53.5% στη Θεσσαλονίκη), ενώ το 75% των ενοικιαστών πληρώνουν πάνω από το 40% του εισοδήματός τους για τη στέγαση.
Το ζήτημα της κερδοσκοπίας και των υψηλών ενοικίων δεν αποτελεί ελληνική ιδιαιτερότητα. Ίσως λοιπόν θα ωφελούσε να κοιτάξουμε προς τα εκεί, όπου οι ενοικιαστές οργανώνονται και πετυχαίνουν νίκες: προς το Συνδικάτο ενοικιαστών της Καταλονίας ή του Βερολίνου.
Το κίνημα ενοικιαστών στο Βερολίνο, απάντηση στην εκτίναξη των ενοικίων και τον εκτοπισμό των κατοίκων λόγω της κερδοσκοπίας, προσπαθεί να προστατεύσει τους όρους ενοικίασης και έχει οργανώσει δημοψήφισμα για την κοινωνικοποίηση των περιουσιακών στοιχείων των μεγάλων ιδιοκτητών. Αλλά αυτό το έχει καταφέρει διότι έχει μια οργανωμένη βάση μελών. Η Ένωση ενοικιαστών του Βερολίνου (Berliner Mieterverein), με τις μηνιαίες συνδρομές των 190.000 μελών (9 ευρώ/4,5 ευρώ μειωμένη) εξασφαλίζει την πληρωμή μιας σταθερής ομάδας υποστήριξης και παρέχει στα μέλη της θεσμικές παρεμβάσεις αλλά και νομικές υπηρεσίες προς τους ενοικιαστές σε περίπτωση που έχουν άμεσα πρόβλημα με ιδιοκτήτες. Έτσι κατάφερε να υποστηρίξει και το αίτημα της απαλλοτρίωσης των κατοικιών που ανήκουν σε μεγαλοϊδιοκτήτες.
Το Συνδικάτο Ενοικιαστών της Καταλονίας δημιουργήθηκε το 2017, για να αντιμετωπίζει τους εκμισθωτές που είχανε δυνατότητα για αυθαίρετες αυξήσεις, εξώσεις και υποβάθμιση της ποιότητας των κατοικιών. Το συνδικάτο προσπαθεί να παρεμβαίνει σε θεσμικό επίπεδο αλλά και να επιλύει τα άμεσα, πρακτικά προβλήματα των ενοικιαστών που προκύπτουν σε καθημερινή βάση από τις καταχρηστικές πρακτικές των ιδιοκτητών. Παρότι πήρε καιρό να στηθεί η βάση μελών, πλέον με τις ετήσιες συνδρομές (18-50 ευρώ) των 30.000 μελών απασχολούν προσωπικό με οργανωτικές ευθύνες την οργάνωση και πέτυχαν την εφαρμογή του νέου στεγαστικού νόμου «για το δικαίωμα στην κατοικία», που ανάμεσα στα άλλα:
- περιορίζει τις αυξήσεις των ενοικίων στα μισθωτήρια συμβόλαια,
- δημιουργεί, για κάθε περιοχή της χώρας, δείκτη τιμών ενοικίων, τις οποίες δε μπορούν να υπερβαίνουν τα νέα συμβόλαια,
- καθορίζει ότι οι μεσίτες παρέχουν την υπηρεσία τους στον ιδιοκτήτη και απαγορεύει την χρέωση μεσιτικών αμοιβών στους ενοικιαστές.
Στην Ελλάδα, παρότι τα υψηλά ενοίκια είναι ίσως τώρα το σημαντικότερο κοινωνικό ζήτημα, δεν έχουμε ακόμα μια μαχητική οργάνωση ενοικιαστών που να μπορεί να σταθεί οργανωμένα στην ένωση ιδιοκτητών, την ΠΟΜΙΔΑ, η οποία αποτελεί κοινωνικό εταίρο και προνομιακό συνομιλητή της κυβέρνησης.
Για να μπορέσουμε να διεκδικήσουμε την υλοποίηση προτάσεων προς το όφελος των ενοικιαστών προχωράμε, με τις συναντήσεις μας στη Θεσσαλονίκη, προς τη δημιουργία μιας ένωσης ενοικιαστών που θα διεκδικεί θεσμική θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αλλά και θα μάχεται για τα καθημερινά προβλήματα που δημιουργούν στους ενοικιαστές οι καταχρηστικές πρακτικές των ιδιοκτητών με:
- την ενημέρωση των ενοικιαστών για τα δικαιώματά τους,
- την καταγγελία καταχρηστικών πρακτικών ιδιοκτητών
- την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ενοικιαστών,
- τη νομική προστασία τους,
- τον έλεγχο των ενοικίων και τη ρύθμιση της κτηματαγοράς,
- την ανάπτυξη προγραμμάτων οικονομικά προσιτής κοινωνικής κατοικίας,
- την παρακολούθηση ζητημάτων που επηρεάζουν τη θέση των ενοικιαστών,
- τη συνομιλία με θεσμικούς παράγοντες για την υιοθέτησή των παραπάνω.