Εδώ και χρόνια –τουλάχιστον τέσσερα–, κάθε τόσο –ανά τετράμηνο περίπου–, διαβάζουμε και ακούμε στην ειδησεογραφία για μεταβολές που θα εφαρμοστούν με επερχόμενο νομοσχέδιο στη δόμηση εκτός σχεδίου, με υποσχόμενο –ή επαπειλούμενο– αποτέλεσμα την παύση της εκτός σχεδίου δόμησης, σε κάποια τουλάχιστον μορφή της. Αναταραχή δημιουργείται στους κύκλους των ιδιοκτητών αγροτεμαχίων που σχεδιάζουν ή ελπίζουν να οικοδομήσουν μακριά από τον οικιστικό ιστό και ο κουρνιαχτός δημιουργεί πιέσεις με πολλαπλούς αποδέκτες (βουλευτές, δημοτικούς συμβούλους, υπηρεσίες Δόμησης, μηχανικούς, αρχιτέκτονες κ.ά.). Όμως νομοσχέδιο δεν φαίνεται στον ορίζοντα και η ιστορία επαναλαμβάνεται, ίσως και ως φάρσα, μέχρι σήμερα.
Και θα ήταν για γέλια –ή για κλάματα ανάλογα από ποια πλευρά στέκεσαι– αν το ζήτημα δεν ήταν άκρως πολιτικό, μέρος ενός ευρύτερου σπουδαίου ζητήματος, της θεσμοθετημένης προστασίας του περιβάλλοντος και όσων το κατοικούν, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων.
«Πρόκειται για ένα ζήτημα αρχής, για το οποίο η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ είχε προσπαθήσει να σχεδιάσει και να νομοθετήσει με την εξής κατεύθυνση: υπέρ του συνεκτικού σχεδιασμού, χωρίς διάσπαρτη δόμηση, με κύριο μέλημα να διαφυλαχθεί ο ασφαλής και οικονομικός σχεδιασμός και υλοποίηση των συνοδών υποδομών», εξηγεί καταρχήν στην Εποχή ο επίκουρος καθηγητής Πολεοδομίας στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, Γιώργος Πατρίκιος. «Αυτό σημαίνει σχεδιασμός εξαρχής όλης της έκτασης όλων των δημοτικών ενοτήτων (Τοπικά Χωρικά Σχέδια), η οποία θα χαρακτηριζόταν ανάλογα: πόλη, οικισμοί, βιομηχανική έκταση, τουριστική ή β’ κατοικίας έκταση, κ.λπ. με τις ανάλογες δυνατότητες και χαρακτηριστικά». Δηλαδή τίποτα δεν μένει αχαρτογράφητο, χωρίς σχέδιο, οπότε τίποτα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί εκτός σχεδίου, άρα εκτός κανόνων, δηλαδή υπό το κράτος εξαιρέσεων. Εδώ έγκειται και η μεγάλη διαφορά με όσα συμβαίνουν και/ή επαπειλούνται να συμβούν σήμερα, που οι πολίτες βρίσκονται όμηροι εξαιρέσεων που μπορούν ανά πάσα στιγμή και από τον κάθε ένα υπουργό να μεταβληθούν. Μάλιστα για αυτόν τον σχεδιασμό είχε βρεθεί και χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, μέσω του Πράσινου Ταμείου, με υπουργό τότε τον Αλέξη Χαρίτση.
Και έπειτα ήρθε η κυβέρνηση της ΝΔ. Οπότε επέφερε ορισμένες καίριες αλλαγές: τα σχέδια θα λέγονται Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια και θα είναι πιο περιορισμένα ώστε να συνεχίσει να υπάρχει κάποιου τύπου εκτός σχεδίου δόμηση –δηλαδή κάποιου τύπου εξαίρεση υπό αίρεση κάποιου τύπου– μέχρι να απαγορευτεί εντελώς. Πρόκειται για επί της αρχής διαφοροποίηση, που επιτρέπει τη διαιώνιση κάποιου τύπου ομηρείας των ιδιοκτητών εκτάσεων εκτός σχεδίου, με ό,τι αυτή επιφέρει και ο νοών νοείτω. Μάλιστα είναι αποκαλυπτικό ότι η κυβέρνηση, αν και είχε έτοιμο σχεδιασμό με εγκεκριμένη χρηματοδότηση από την προηγούμενη κυβέρνηση, δεν προχώρησε, αλλά επέλεξε επί τέσσερα και βάλε χρόνια να εξαγγέλλει αλλαγές που δεν υλοποιεί και να δηλώνει πόσο κόπτεται και πόσο αυστηροί θα είναι οι περιορισμοί που διαρκώς αναβάλλονται για το αόριστο μέλλον. Πόσο πιο λιανά να κάνει τις προθέσεις της;
Ενδιαφέρον έχει να μελετήσει κάποια και τις ρυθμίσεις/προϋποθέσεις που ισχύουν για την εκτός σχεδίου δόμηση – μέχρι να απαγορευτεί στο αόριστο μέλλον. Είναι τόσο άναρχες και χωρίς νόημα, σαν να είναι φτιαγμένες για να επιτρέπουν παρεκτροπές, που ίσως κάποτε, κάποιος αμφισβητήσει, αλλά δεν βαριέσαι, άλλωστε υπάρχουν και πλάτες πότε - πότε. «Αν κάποιος πραγματικά θέλει να μειώσει ή να απαγορεύσει την εκτός σχεδίου δόμηση, τότε αυτό που μπορεί να κάνει είναι να παγώσει οποιαδήποτε δόμηση, μέχρι να ολοκληρωθούν τα χωρικά/τοπικά σχέδια, ώστε να δει στη συνέχεια πώς θα προχωρήσει», υπογραμμίζει ο Γ. Πατρίκιος. «Αν εν τω μεταξύ αφήνει ενεργές δεκάδες εξαιρέσεις, τότε υπονομεύει αυτό που έχει ανακοινώσει ότι θέλει να κάνει». Επιπλέον, την ίδια στιγμή, για μεγάλες χωρικές επιφάνειες υπάρχει άλλο εργαλείο, τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια, που επιτρέπουν σε μεγαλοϊδιοκτήτες να προχωρήσουν σε επενδύσεις σε μεγάλες εκτάσεις, ως παιδιά ενός ανώτερου θεού. Αλλά και οι περιοχές Natura δεν έχουν θεσμοθετηθεί ακόμα, οπότε εμπίπτουν κανονικά στις περιοχές εκτός σχεδίου...
Στον χορό του παραλογισμού έχουν εισαχθεί και οι Δήμοι, αφού αυτοί καλούνται να χαρακτηρίσουν το οδικό δίκτυο, το οποίο εμπίπτει σε ένα μεγάλο μέρος των παραμέτρων που χρησιμοποιούνται για τον χαρακτηρισμό εξαιρέσεων στην απαγόρευση της εκτός σχεδίου δόμησης.
Εν τέλει, για όποια, διαβάζοντας τις ανά τετράμηνο δημοσιεύσεις/ανακοινώσεις, αναρωτιέται πώς γίνεται μια νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση να προωθεί μια ρύθμιση που μοιάζει προστατευτική για το περιβάλλον και τα έμβια όντα, ελπίζουμε να έγινε κατανοητό: Θα συνεχίσει να διαβάζει τέτοιες εξαγγελίες μέχρι να μην έχει μείνει ούτε στρέμμα αδόμητης έκτασης, ή οπωσδήποτε να έχουν βαρεθεί να ακούνε τα τηλέφωνα των κυβερνητικών βουλευτικών γραφείων να χτυπάνε, και τότε θα ισχύσουν κανόνες για την εκτός σχεδίου δόμηση με τυμπανοκρουσίες. Ε, θα έχουν ίσως και κάποιες –επιβεβλημένες πάντα– εξαιρέσεις…