Η νίκη του Ναγίμπ Μπουκέλε θα σημαίνει την εδραίωση μιας δικτατορίας νέου είδους, λέει ο Ρικάρντο Ρόκε Μπαλντοβίνος, καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Κεντρικής Αμερικής (UCA) του Ελ Σαλβαδόρ μιλώντας στην «Εποχή» για τις εκλογές της 4ης Φεβρουαρίου στο Ελ Σαλβαδόρ. Συγχρόνως τονίζει ότι η υποψηφιότητά του είναι αντισυνταγματική, επισημαίνει ότι το κράτος δικαίου έχει ουσιαστικά εξαφανιστεί, και αναφέρει ότι σήμερα το FMLN (Μέτωπο Εθνικής Απελευθέρωσης Φαραμπούντο Μαρτί) δεν είναι σε θέση να αποτελέσει μια εναλλακτική λύση.
(1).jpg)
Πώς βλέπεις τα πράγματα πηγαίνοντας προς τις εκλογές;
Με την αντιπολίτευση να είναι σε σύγχυση, η κυβέρνηση οδεύει προς μια σαρωτική νίκη. Μια εβδομάδα πριν τις εκλογές, επικρατεί μια ατμόσφαιρα παραίτησης και αδιαφορίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και μεταξύ των πιο πιστών οπαδών του προέδρου Μπουκέλε και του κόμματός του Nuevas Ideas (Νέες Ιδέες), δεν υπάρχουν ορατά σημάδια εκστρατείας στους δρόμους ή ακόμη και στα μέσα ενημέρωσης. Δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να συγκριθεί με το θερμό κλίμα των προεκλογικών περιόδων των προηγούμενων ετών, τουλάχιστον από την υπογραφή των ειρηνευτικών συμφωνιών του 1992. Αυτές οι εκλογές κηλιδώνονται από την σαφή αντισυνταγματικότητα της υποψηφιότητας του προέδρου, αφού τα Συντάγματα του Ελ Σαλβαδόρ αναφέρουν ξεκάθαρα ότι δεν υπάρχει διαδοχική επανεκλογή για το αξίωμα της προεδρίας. Πέρυσι, με μια βιαστική απόφαση η Εθνοσυνέλευση άλλαξε τους κανόνες με τους οποίους εκλέγονται οι βουλευτές και οι δήμαρχοι για να εξασφαλίσει την συντριπτική, και ίσως την απόλυτη, αρπαγή των εκλεγμένων θέσεων από το Nuevas Ideas.
Πώς εξηγείται η κυριαρχία του Μπουκέλε στην πολιτική ζωή του Ελ Σαλβαδόρ;
Η κυριαρχία του μπορεί να αποδοθεί στην επιδέξια κατασκευή της πολιτικής του προσωπικότητας ως ένα άτομο που υπερασπίζεται τα ιστορικά παράπονα του λαού από μια διεφθαρμένη πολιτική ελίτ. Αυτό το αφήγημα, όσο απλό και αν φαίνεται γιατί παραβλέπει τον καταστροφικό ρόλο που διαδραματίζει η οικονομική ελίτ και ο νεοφιλελευθερισμός, έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό σε μια χώρα που βρίσκεται στο χείλος της κατάρρευσης από την ανασφάλεια και το έγκλημα. Ο Μπουκέλε παρουσιάζεται ένας αποφασισμένος ηγέτης που τα καταφέρνει, παρά τις «αστοχίες» του σε θέματα όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα ή οι Διεθνείς Συνθήκες. Υπό αυτή την έννοια, μπορεί να υπερηφανεύεται για μια οριστική λύση στις μακροχρόνιες κρίσεις της εσωτερικής ασφάλειας με τις αδίστακτες κατασταλτικές πολιτικές του που έχουν φυλακίσει περίπου 70.000 ανθρώπους, αριθμός που είναι πάνω από το ένα τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού, και έχουν διαγράψει κάθε εναπομείνασα αίσθηση νομικής ασφάλειας και δίκαιης διαδικασίας. Όμως παρόλο τον ανθρώπινο πόνο που προκαλούν αυτά τα μέτρα στους κρατούμενους και τις οικογένειές τους, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού είναι πρόθυμο να παραβλέψει αυτή την κατάσταση όταν βιώνει μια άνευ προηγουμένου αίσθηση ειρήνης στην καθημερινή ζωή.
Ποια είναι τα στηρίγματά του Μπουκέλε;
Οι κύριες πηγές στήριξής του στο εσωτερικό είναι οι Ένοπλες Δυνάμεις, οι οποίες έχουν λάβει περισσότερους πόρους και χρήματα από ποτέ μετά τις ειρηνευτικές συμφωνίες, μια ομάδα επιχειρηματιών, κυρίως νέων, που αισθάνθηκαν αγνοημένοι από την παραδοσιακή πολιτική Δεξιά, και μια ομάδα τεχνοκρατών και γραφειοκρατών απογοητευμένων από τα παραδοσιακά κόμματα στις φιλοδοξίες τους να αναρριχηθούν στην κοινωνική κλίμακα. Ο Μπουκέλε κατάφερε επίσης να κερδίσει τη συμπάθεια της διασποράς του Ελ Σαλβαδόρ, με μια επιδέξια εκστρατεία εναλλακτικών ειδήσεων μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Αν και ο αυταρχισμός του έχει βλάψει το νόμισμα που προσπάθησε να δημιουργήσει τους πρώτους μήνες της θητείας του (σημ: αναφέρεται στην υιοθέτηση του bitcoin ως επίσημου εθνικού νομίσματος), κατάφερε να παρουσιάσει τον εαυτό του ως ένα νέο είδος ενός κουλ αυταρχικού ηγέτη, ικανού να τολμήσει στον κόσμο των νέων τεχνολογιών, αλλά που ταυτόχρονα είναι έτοιμος να εξαπολύσει τις πιο αδίστακτες κατασταλτικές πολιτικές για την υπεράσπιση του απλού πολίτη από το «έγκλημα». Σήμερα το όνομα του Μπουκέλε είναι δημοφιλές μεταξύ των δεξιών πολιτικών σε όλη τη Λατινική Αμερική.
Αν κερδίσει τις εκλογές, τι θα σημαίνει αυτό για την επόμενη ημέρα; Τι σε ανησυχεί;
Η εκλογική νίκη του Μπουκέλε θα σημαίνει την εδραίωση μιας δικτατορίας νέου είδους στο Ελ Σαλβαδόρ, και τον απόλυτο έλεγχο του κρατικού μηχανισμού από τον ίδιο και τον στενό κύκλο του με ελάχιστο ή καθόλου χώρο για μια οργανωμένη πολιτική αντιπολίτευση. Αυτό θα οδηγήσει επίσης στην καταστροφή των λιγοστών πόρων της χώρας προς όφελος των συγγενών και των φίλων του προέδρου. Μακροπρόθεσμα, το νέο καθεστώς θα είναι επιρρεπές για να κατεβάσει τον στρατό εναντίον του λαού όταν εξαντληθούν οι πόροι, προκειμένου να διατηρήσει την τρέχουσα εικόνα της ευημερίας. Η απόλυτη και επ αόριστον παραμονή του Μπουκέλε στην εξουσία θα είναι καταστροφική για τη χώρα.
Το FMLN γιατί δυσκολεύεται να αποτελέσει μια εναλλακτική λύση απέναντι στον νεοφιλελευθερισμό και τον αυταρχισμό του Μπουκέλε;
Κατά τη διάρκεια των δύο θητειών του στην προεδρία από το 2009 έως το 2019 το FMLN έκανε πολλές παραχωρήσεις στην κυρίαρχη νεοφιλελεύθερη διακυβέρνηση, με αντάλλαγμα ορισμένες περιορισμένες αλλά σημαντικές κοινωνικές πολιτικές. Ταυτόχρονα, την ίδια περίοδο το κόμμα δεν κατάφερε να αναλάβει έναν τόσο απαραίτητο εσωτερικό διάλογο για να εμπλουτίσει την ταυτότητά του και την πολιτική του στρατηγική. Λόγω αυτού της πραγματικότητας και της έλλειψης οράματος ο Μπουκέλε εισήλθε στις τάξεις του FMLN, καθώς παρουσιάστηκε από ορισμένους ισχυρούς ηγέτες της κομματικής δομής ως ένας προοδευτικός επιχειρηματίας που θα μπορούσε να προσελκύσει ένα ευρύτερο φάσμα ψηφοφόρων. Το 2015 κέρδισε τη δημαρχία του Σαν Σαλβαδόρ με τη σημαία του FMLN. Στο τέλος της προεδρίας του Σαλβαδόρ Σάντσες Σερέν (2014 - 2019), το κόμμα ήταν πολιτικά εξαντλημένο και απογοητευμένο, και η εξέγερση που ξεκίνησε ο Μπουκέλε το 2017 όταν συνειδητοποίησε ότι δεν θα επιλεγόταν ως υποψήφιος πρόεδρος, το δίχασε περαιτέρω και το εξουθένωσε σε σημείο που να το καταστήσει αδύναμο (σημ: ο Μπουκέλε διώχθηκε από το FMLN κατηγορούμενος από το πειθαρχικό συμβούλιό του για προώθηση εσωτερικού διχασμού και τέλεση δυσφημιστικών ενεργειών σε βάρος του κόμματος). Το FMLN δεν αναμένεται να κερδίσει καμία έδρα στην Εθνοσυνέλευση στις επερχόμενες εκλογές ούτε κάποιον δήμο (σημ: οι αυτοδιοικητικές εκλογές θα γίνουν στις 3 Μαρτίου).
Πώς θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί το καθεστώς Μπουκέλε;
Πρέπει να αντιμετωπιστεί εκθέτοντάς το ως μια απάτη. Μαζί με την προφανή επιτυχία στα θέματα εσωτερικής ασφάλειας και μια ρητορική ανησυχίας και φροντίδας για τον λαό, ο Μπουκέλε εφάρμοσε ένα δρακόντειο σχέδιο λιτότητας και κυβέρνησε τη χώρα με έναν ασταθή και ασυνεπή τρόπο. Επί προεδρίας του έχουν απολυθεί περίπου 15.000 δημόσιοι υπάλληλοι, παρά τη νομική προστασία του νόμου περί δημόσιας υπηρεσίας. Οι πραγματικές επενδύσεις του Μπουκέλε σε υποδομές και κοινωνικές υπηρεσίες είναι οι χαμηλότερες όλων των κυβερνήσεων μετά την υπογραφή των ειρηνευτικών συμφωνιών, και οι υπηρεσίες υγείας και η δημόσια εκπαίδευση υποχρηματοδοτούνται σημαντικά. Το Ελ Σαλβαδόρ είναι η χώρα της Κεντρικής Αμερικής με τη μικρότερη αύξηση του ΑΕΠ και τις χαμηλότερες ξένες επενδύσεις. Το κράτος δικαίου έχει ουσιαστικά εξαφανιστεί αφότου ο Μπουκέλε ανέλαβε τον απόλυτο έλεγχο του νομοθετικού και του δικαστικού κλάδου της κυβέρνησης το 2021, και το ρεκόρ των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο από το τέλος του εμφυλίου πολέμου.