Στις τελευταίες τους διαδηλώσεις, οι φοιτητές/τριες φώναζαν μεταξύ άλλων και το σύνθημα «το (200)6 και το (200)7 μας δείχνουνε το δρόμο, με όπλο την κατάληψη θα ρίξουμε το νόμο». Τα διακυβεύματα φαίνονται να είναι ίδια, οπότε είναι πολύ σωστή η αναφορά στο νικηφόρο φοιτητικό κίνημα εκείνης της εποχής. Καλούμαστε όμως να σκεφτούμε όλα αυτά που μεσολάβησαν ώστε να επαναλαμβάνεται η ίδια σύγκρουση μεταξύ κυβέρνησης και ακαδημαϊκής κοινότητας, αλλά με πιο δυσχερείς όρους.
Το φοιτητικό σώμα δεν μοιάζει το ίδιο ύστερα από τα χρόνια της κρίσης, ούτε όμως και η ελληνική κοινωνία. Το πρώτο φαίνεται πιο αδιάφορο σε σχέση με το παρελθόν (παρ’ όλες τις καταλήψεις και τις διαδηλώσεις) και η δεύτερη στηρίζει πλειοψηφικά την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Στο παρόν σημείωμα θέλω να κάνω μερικές κριτικές παρατηρήσεις για το πώς χειρίστηκε το όλο ζήτημα το (αριστερό) φοιτητικό κίνημα.
Σε όλη την εξεταζόμενη περίοδο, το φοιτητικό κίνημα πρόταξε την αντίθεσή του στην ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων και όχι την αύξηση των δημοσίων δαπανών. Ακόμα και σήμερα, όλα τα πανό αναφέρονται σε αυτό. Ξέρω ότι στις γραπτές ανακοινώσεις και στα σχετικά υπομνήματα το αίτημα της αύξησης ποτέ δεν έλειψε. Διαχρονικά μάλιστα. Είναι αλήθεια. Ωστόσο, εκείνο που εμφανίζεται ως βασικό, πρωτεύον, υπαρξιακό αίτημα είναι η μη ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Όμως, αυτό είναι ένα ακόμα αμυντικό αίτημα. Άλλο ένα αίτημα να μην αλλάξει τίποτα. Άλλο ένα αίτημα «να μην περάσει».
Ωστόσο, η τωρινή κατάσταση της δημόσιας πανεπιστημιακής εκπαίδευσης δεν οφείλεται στα μελλοντικά ιδιωτικά ιδρύματα, αλλά στο γεγονός ότι δεν δίνονται λεφτά για την παιδεία. Και ενώ το αίτημα για αύξηση των δημοσίων δαπανών δεν βρίσκει κανέναν και καμία απέναντι, το (αριστερό) φοιτητικό κίνημα εστιάζει εμμονικά στην απαγόρευση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, κάτι το οποίο δικαίως δεν θεωρείται από την ελληνική κοινωνία το μείζον εκπαιδευτικό ζήτημα. Το δημόσιο πανεπιστήμιο χρειάζεται χρήματα για καθηγητές/τριες, βιβλιοθήκες, εργαστήρια, ηλεκτρονικές συνδρομές σε περιοδικά, συντήρηση και φύλαξη κτιρίων, υποτροφίες και εστίες. Όχι την απουσία της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Το πρώτο επιχείρημα κερδίζει την ηγεμονία μέσα στην κοινωνία, όχι το δεύτερο.
Η μάχη στην κοινωνία
Το αριστερό φοιτητικό κίνημα εστίασε στη σύγκρουση με την κυβέρνηση και όχι στη συμμαχία με την κοινωνία. Κατανοώ πως το αριστερό φαντασιακό αυτό επέβαλε, αλλά έτσι χάθηκε η μάχη στην κοινωνία. Η κοινή γνώμη, χωρίς να είναι κατά της ενίσχυσης του δημοσίου πανεπιστημίου και χωρίς να έχει όρεξη να πληρώνει για τις σπουδές των παιδιών της, έχει πάψει πλειοψηφικά να αρνείται την εμφάνιση μιας ακόμα δυνατότητας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Και οι φοιτητές και οι φοιτήτριες που θα ενδιαφέρονταν για τη βελτίωση των σπουδών τους στο δημόσιο πανεπιστήμιο, στην πλειοψηφία τους αδιαφορούν για έναν κατ’ ουσίαν πολιτικό αγώνα ενός αριστερού φοιτητικού κινήματος ενάντια σε μια δεξιά κυβέρνηση.
Ταξική αφετηρία
Μπορεί η στάση αυτή της πλειοψηφίας της κοινής γνώμης και των φοιτητών/τριών να θεωρηθεί «αδιάφορη» ή και «δεξιά». Μπορεί, από τη στιγμή που η τριτοβάθμια εκπαίδευση έπαψε να αποτελεί κοινωνικό ασανσέρ, να μην επενδύονται πολλές προσδοκίες σε αυτήν. Όμως, όταν οι οικογένειες πληρώνουν τόσα λεφτά στα φροντιστήρια προκειμένου να περάσουν τα παιδιά τους στις πανελλήνιες εξετάσεις και μετά εξίσου πολλά λεφτά για στέγαση και διαβίωση σε κάποια πόλη της Ελλάδος, το αίτημα να μειωθούν αυτά τα έξοδα έστω και μέσω φοίτησης σε κολέγιο στην οικεία πόλη, δεν μοιάζει με δεξιό αίτημα, καθότι έχει ταξική αφετηρία. Επομένως, το αριστερό φοιτητικό κίνημα θα έπρεπε να διεκδικεί κατά προτεραιότητα το τέλος της παραπαιδείας στη δευτεροβάθμια και την επίλυση του στεγαστικού προβλήματος για τους φοιτητές/τριες, ώστε να απαντά στις αγωνίες των ενδιαφερομένων. Διότι, λόγω των όσων προανέφερα, η τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν είναι δωρεάν. Επομένως, δεν περπατάει το επιχείρημα «θα πληρώνετε στα ιδιωτικά». Και τώρα πληρώνουν τα ίδια. Αν όμως η παιδεία δεν είναι δωρεάν, τότε πώς είναι δυνατόν να ενδιαφέρει τον πολύ κόσμο το αν θα είναι δημόσια ή ιδιωτική;
Μια μικρή τεράστια αλλαγή
Επαναλαμβάνω: Μπορεί τα ιδιωτικά πανεπιστήμια να μην αλλάξουν προς το καλύτερο την τριτοβάθμια εκπαίδευση ή (πιο πιθανό) μπορεί να την υποβαθμίσουν. Είναι δε σίγουρο ότι τα περί μεγάλων πανεπιστημίων του εξωτερικού που θα έρθουν να επενδύσουν στην Ελλάδα είναι απλώς γελοία προπαγάνδα. Αλλά και να μην περάσει η εν λόγω μεταρρύθμιση, η έλλειψη χρηματοδότησης εκ μέρους του κράτους και οι υπέρογκες δαπάνες εκ μέρους των οικογενειών θα συνεχίσουν να συγκροτούν μια σκληρή πραγματικότητα, που ο μπαμπούλας των κακών ιδιωτικών πανεπιστημίων ποτέ δεν θα καταφέρει να σκεπάσει. Για την ακρίβεια, αυτή η πραγματικότητα έχει δημιουργήσει απόσταση μεταξύ του φοιτητικού κινήματος και της κοινωνικής πλειοψηφίας. Γι’ αυτό το, λόγο, αν υπάρχει μια ευκαιρία να διασωθεί ο θεσμός (το δημόσιο πανεπιστήμιο) που κάνει την ελληνική κοινωνία να μοιάζει με ευρωπαϊκή (γιατί κατά τα άλλα η ελληνική Δεξιά την έχει απομακρύνει από την Ευρώπη), είναι να προταχθεί η γενναία αύξηση των δημοσίων δαπανών για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, την έρευνα και τη φοιτητική στέγαση. Αυτό το αίτημα μπορεί να ενώσει το σύνολο της αντιπολίτευσης απέναντι στην κυβέρνηση.
Θα μου πείτε: Για μια τέτοια μικρή αλλαγή τονισμού τόση κουβέντα; Θα σας πω: Μικρή αλλαγή θα ήταν και η κατάργηση του ενός δωρεάν συγγράμματος (που εξυπηρετεί καθηγητές και εκδοτικούς οίκους) και η αντικατάστασή του (με τα ίδια ακριβώς λεφτά) από τεράστιες βιβλιοθήκες και ηλεκτρονική πρόσβαση σε βιβλία, καθώς και σε όλα τα περιοδικά του κόσμου. Όμως, οι συνέπειες στις ερευνητικές και εκπαιδευτικές δυνατότητες θα ήταν τεράστιες.