Δημοσιογραφικά εγχειρήματα που παρά τις αντιξοότητες και τις πιέσεις επιμένουν στο ρεπορτάζ και την υπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος έτυχαν επιτέλους της προβολής που τους αξίζει. Στη συζήτηση που διοργανώθηκε στην ΕΣΗΕΑ, με πρωτοβουλία της συνδικαλιστικής παράταξης Συσπείρωση Δημοσιογράφων-Δούρειος Τύπος την περασμένη Δευτέρα, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο ευρύ κοινό ένα διαφορετικό δημοσιογραφικό οικοσύστημα.
Στην πλειονότητα τους πρόκειται για ολιγομελή δημοσιογραφικά σχήματα με περιορισμένα χρηματοδοτικά μέσα που πειραματίζονται σε νέους τρόπους ανάπτυξης του περιεχομένου και φαντάζουν «Δον Κιχώτες» ή έστω όαση μέσα σε ένα αφιλόξενο και άνυδρο μιντιακό τοπίο. Εγχειρήματα που προχώρησαν σε μεγάλες και απαιτητικές δημοσιογραφικές έρευνες, διαμόρφωσαν την πολιτική ατζέντα και απέσπασαν διακρίσεις σε διεθνές επίπεδο, αλλά ποτέ σε εγχώριο. Αντίθετα, στη χώρα τους έρχονται αντιμέτωποι με καταχρηστικές αγωγές που στόχο έχουν τον εκφοβισμό και τη φίμωση τους (SLAPP), ενώ δημιουργούν συνθήκες απειλής και δίωξης της δημοσιογραφίας.
«Βγήκαμε με τίτλο “Μεσοτοιχία Predator – Μαξίμου” και παραιτήθηκε ο Δημητριάδης», είπε ο Νικόλας Λεοντόπουλος από τους Reporters United για την αποκάλυψη που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών, τον Αύγουστο του 2022, μέσα από μια σύμπραξη των δύο μέσων. Ο Γρηγόρης Δημητριάδης παραιτήθηκε μεν την επόμενη μέρα από γενικός γραμματέας του πρωθυπουργού, αλλά την ίδια ημέρα κατέθεσε και αγωγή εναντίον τους. Μια εξοντωτική αγωγή που εκδικάστηκε την Πέμπτη 25 Ιανουαρίου στο Πρωτοδικείο Αθηνών και κάθισε στο εδώλιο την ανεξάρτητη δημοσιογραφία.
Τη δική τους εμπειρία από την παρακολούθησή τους και τις αγωγές SLAPP κατέθεσαν οι δημοσιογράφοι Θανάσης Κουκάκης, Σταύρος Μαλιχούδης (Solomon) και Θοδωρής Χονδρόγιαννος (Reporters United). «Το έμαθα από ρεπορτάζ στην Εφημερίδα των Συντακτών», είπε ο Σταύρος Μαλιχούδης, ο δημοσιογράφος που πρόσφατα τιμήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με το βραβείο «Δάφνη Καρουάνα Γκαλίτσια» για την έρευνα της ομάδας τους για το ναυάγιο της Πύλου.
Από τους συναδέλφους του στο Reporters United πληροφορήθηκε τη δική του παρακολούθηση του ο Θανάσης Κουκάκης, που επίσης έχει αγωγή σε βάρος του από τον ανιψιό του πρωθυπουργού και ο οποίος εκφράζει τη θλίψη του για το γεγονός ότι «άνθρωποι με τους οποίους μίλαγα και ήταν ενεργές πηγές μου υπέστησαν διώξεις». Για να συμπληρώσει ο Θοδωρής Χονδρόγιαννος ότι οι αγωγές τύπου SLAPP έχουν συνέπειες: «De facto πέτυχε ο κ. Δημητριάδης. Δεν γράψαμε για κάποιον, προσπαθώντας να μαζέψουμε τεκμήρια», αναφερόμενος στην εξαντλητική διαδικασία της προετοιμασίας για μια δίκη, όπου ο συσχετισμός δυνάμεων είναι άνισος.
«Βασιλιά των SLAPPs», αποκάλεσε τον εαυτό του ο Κώστας Βαξεβάνης, εκδότης του Documento. «Έχουμε πάνω από 100 μηνύσεις και αγωγές. Δεν το μαθαίνετε. Όχι γιατί δεν το δημοσιεύουμε αλλά γιατί ο τρόπος που έχουμε ως κλάδος, ως δημοσιογραφία, να αντιμετωπίζουμε αυτά τα θέματα, όχι μόνο δεν είναι αυτός που αρμόζει αλλά είναι σε μεγάλο βαθμό η αιτία που βρισκόμαστε εδώ που βρισκόμαστε».
Το πιο κρίσιμο ζήτημα για τις ερευνητικές ομάδες είναι η βιωσιμότητα τους. Να μπορούν να συνεχίσουν να κάνουν τη δουλειά τους. Όπως τονίστηκε, αρκετές δίνουν μάχη για την επιβίωσή τους, καθώς τα θέματά τους δεν τυγχάνουν ευρείας προβολής, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα έσοδά τους. Για την επισφαλή χρηματοδότηση μέσω διαφόρων προγραμμάτων και ιδρυμάτων, μίλησε ο Γιάννης-Ορέστης Παπαδημητρίου από το The Manifold, τονίζοντας ότι «πας στο κοινό, γιατί οι συνδρομές είναι ο μόνος τρόπος ανεξαρτησίας και επιβίωσης». Με πολλές διακρίσεις στα βιογραφικά τους ο Κώστας Ζαφειρόπουλος εκ μέρους της ομάδας MIIR - Mediterranean Institute for Investigative Reporting και η Ηλιάνα Παπαγγελή από το Solomon περιέγραψαν την ερευνητική δημοσιογραφία ως ένα ακριβό σπορ σε χρόνο και χρήμα, ενώ αναφέρθηκαν στην έλλειψη συνδρομητικής κουλτούρας στην Ελλάδα.
«Το καλοκαίρι των υποκλοπών, το 2022, ήρθε κύμα στήριξης. Και έμπρακτη στήριξη. Προχωρήσαμε στην πρόσληψη και άλλων ανθρώπων. Οικονομικά είμαστε ίσα βάρκα ίσα νερά», σημείωσε η Ελίζα Τριαντάφυλλου από το Inside Story που μαζί με τον Τάσο Τέλλογλου έκαναν σημαντικές αποκαλύψεις για το σκάνδαλο των υποκλοπών. Πρόκειται για μια πλατφόρμα με κλειστό περιεχόμενο που ο αναγνώστης πληρώνει για να διαβάσει τα άρθρα.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, ο διευθυντής της Εφημερίδας των Συντακτών, Σωτήρης Μανιάτης, προανήγγειλε καμπάνια με στόχο τη στήριξη της διανομής και των σημείων πώλησης του Τύπου. «Ζούμε έναν ιδιότυπο, σιωπηρό διωγμό του έγχαρτου Τύπου, που μπορεί για εφημερίδες που έχουν πίσω τους σημαντικά επιχειρηματικά κεφάλαια να μην έχει και τόση σημασία, αλλά για ανεξάρτητες εφημερίδες, που δίνουν βήμα και χώρο και στα ερευνητικά εγχειρήματα, ισοδυναμεί με επιχείρηση οικονομικής εξόντωσης».
Για άνιση μάχη της ερευνητικής δημοσιογραφίας με πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα έκανε λόγο η Φωτεινή Λαμπρίδη από το TVXS. Ο Κωνσταντίνος Πουλής μίλησε για το εγχείρημα του The Press Project που διαθέτει πρωτότυπο περιεχόμενο και είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμο, αντλώντας χρηματοδότηση από τους αναγνώστες του. «Η απέναντι πλευρά, δηλαδή αυτοί που θέλουν να κρύψουν τις ειδήσεις, έχει επικοινωνιακή υπεροπλία», αναφερόμενος στο γεγονός ότι πολύ σημαντικές αποκαλύψεις και ερευνητικά ρεπορτάζ δεν έχουν τύχει της ανάλογης προβολής, ώστε να φτάσουν σε ευρύτερο κοινό.
Στη μνήμη της Φανής Πετραλιάς που, πριν φύγει τόσο ξαφνικά, έδωσε το παρών στην εκδήλωση της παράταξης με την οποία συμπορεύτηκε επί σειρά ετών και άφησε το στίγμα της στη δημοσιογραφία και την Αριστερά.