Διάσπαση του κυβερνώντος αριστερού κόμματος ΜΑS (Κίνημα προς τον Σοσιαλισμό) με επίδικο την εκλογή του υποψήφιου προέδρου του κόμματος στις εκλογές του 2025. Η δημόσια διαπάλη των δύο κυρίαρχων πλευρών έχει πάρει έντονα προσωπικά χαρακτηριστικά και έχει ξεπεράσει όχι μόνο τα όρια της όποιας συντροφικότητας είχε απομείνει τα τελευταία χρόνια, αλλά παραπέμπει σε ιδεολογικά και πολιτικά αντιπάλους, εχθρούς. Απέναντι, η δεξιά και η άκρα δεξιά –με την ελπίδα που τροφοδοτεί η νίκη του Μιλέι στην Αργεντινή και η κρίση του MAS– καλλιεργούν το έδαφος για την ανάκτηση της αυταρχικής εξουσίας και των νεοφιλελεύθερων καταστροφικών πολιτικών τους που άσκησαν για σχεδόν ένα χρόνο (κοινοβουλευτικό πραξικόπημα 2019). Οι προσδοκίες για το ξεπέρασμα της βαθιάς κρίσης, που έχει επεκταθεί και στις κοινωνικές οργανώσεις που συμμετέχουν ή στηρίζουν το MAS, έχουν σχεδόν μηδενιστεί.
Το ΜΑS ιδρύθηκε το 1998 και είναι ενωτικό σχήμα πολιτικής και κοινωνικής αριστεράς. Ηγεμονεύει στην πολιτική ζωή της χώρας και της κοινωνίας από το 2006, με αδιαμφισβήτητο -μέχρι το 2016- ηγέτη τον Έβο Μοράλες (πρώτος ιθαγενής πρόεδρος της Βολιβίας, 2006 - 2019) και υπουργό Οικονομίας τον σημερινό πρόεδρο Λούτσο Άρσε. Το 2009 ψηφίζεται ένα ριζοσπαστικό Σύνταγμα όπου, μεταξύ άλλων σημαντικών άρθρων, η Βολιβία ορίζεται ως πολυεθνοτικό κράτος (45% του πληθυσμού ιθαγενείς) και μάλιστα με ιθαγενή πρόεδρο και αντιπρόεδρο, έναν λευκό, μαρξιστή διανοούμενο. Επίσης, στο πνεύμα αποφυγής του ηγεμονισμού, το Σύνταγμα προβλέπει ότι ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος μπορούν να είναι υποψήφιοι για δύο μόνο θητείες, συνεχείς ή ασυνεχείς.
Οι απαρχές των προβλημάτων στο MAS που σήμερα εκδηλώνονται με οξύτατη και διαλυτική μορφή τοποθετούνται στο 2016 και σχετίζονται με το δημοψήφισμα για αλλαγή άρθρου του Συντάγματος και τις εκλογές του 2019: Ο πρόεδρος Έβο Μοράλες και ο αντιπρόεδρος Γκαρσία Λινέρα θα είχαν ολοκληρώσει το 2019 τις προβλεπόμενες από το Σύνταγμα δύο θητείες (άλλη μία πριν το νέο Σύνταγμα δεν προσμετράται) και ήδη συζητιόταν η υποψηφιότητα του τωρινού αντιπροέδρου Νταβίδ Τσακεουάνα, ιθαγενής αιμάρα, όπως ο Έβο. Εν τούτοις, παρά τις διαφωνίες, ο Μοράλες προχωρά στη διενέργεια εθνικού δημοψηφίσματος για αλλαγή του σχετικού άρθρου του Συντάγματος, ώστε οι δύο θητείες να γίνουν επ’ αόριστον.
Το δημοψήφισμα διχάζει το κόμμα, αλλά και τμήματα της κοινωνικής του βάσης (π.χ. συνδικαλιστικό, φεμινιστικό), διενεργείται στις 21.2.2016 και με 51,3% απορρίπτεται η αλλαγή του Συντάγματος. Τελικά, το 2017, μετά από προσφυγή βουλευτών του ΜΑS, το Συνταγματικό Δικαστήριο κάνει αποδεκτή την υποψηφιότητα του Μοράλες στο πλαίσιο διεθνούς Σύμβασης για τα ανθρώπινα δικαιώματα Η ενότητα και οι συντροφικές σχέσεις στον ηγετικό πυρήνα του κόμματος - κυβέρνησης διαρρηγνύονται και οι ρωγμές βαθαίνουν κα διευρύνονται στη διάρκεια του πραξικοπήματος, τόσο στο εσωτερικό όσο και στις χώρες αυτοεξορίας (Αργεντινή, Μεξικό). Παρόλα αυτά, με την προκήρυξη πρόωρων εκλογών στη Βολιβία (18.10.2020) Μοράλες, Λινάρες, Άρσε συναποφάσισαν να προωθηθεί ο πρώην υπουργός Οικονομίας Λ. Άρσε ως υποψήφιος πρόεδρος του MAS. Ως μεταβατικός, όμως, καταγγέλλει ο Μοράλες.
Εβίστας και Αρσίστας
Με την περιφανή νίκη του MAS (Λ. Άρσε) στις εκλογές (55,1% από τον α’ γύρο) -απόντος του Μοράλες στην Αργεντινή- κατέρρευσε το αφήγημα της δεξιάς ότι το MAS κερδίζει της εκλογές λόγω παροχής αμέτρητων καλοπληρωμένων αργομισθιών. Όμως, διαψεύστηκαν και οι προθέσεις του Έβο για το μέλλον το: «Ο Άρσε στη κυβέρνηση, ο Έβο στην εξουσία». Ο Λούτσο είχε αποφασίσει να λειτουργήσει ως πραγματικός πρόεδρος και να αποτινάξει την εικόνα του τεχνοκράτη οικονομολόγου και ο Έβο να είναι αποκλειστικά πρόεδρος του κόμματος.
Στον σχηματισμό κυβέρνησης, ο Άρσε άρχισε να αποκλείει εμβληματικούς εβίστας από το στενό κύκλο της εξουσίας, ενώ εκτός αυτού τηρήθηκαν κάποιες ισορροπίες (μ ε τον ίδιο σχεδόν τρόπο είχε λειτουργήσει και ο Μοράλες μετά το 2016 για όσους/ες είχαν διαφωνήσει με το δημοψήφισμα). Είναι η αφετηρία μιας διαπάλης Άρσε - Μοράλες που κλιμακούμενη έχει μετασχηματιστεί σε πόλεμο.
Η κρίση εκδηλώνεται δημόσια με βαριές καταγγελίες του Μοράλες αρχικά κατά υπουργών, ιδιαίτερα της Δικαιοσύνης και της Προεδρίας και απαιτεί την παραίτησή τους, αλλά ο Άρσε δεν έκανε καμία κίνηση. Στη συνέχεια, καταγγέλλει τη Δικαιοσύνη και αργότερα όλη την κυβέρνηση ως χειρότερη και από τις νεοφιλελεύθερες, ως «ενδογενή δεξιά» που εκτελεί ένα «Μαύρο Σχέδιο» για να τον βγάλει από την πολιτική σκηνή και έτσι οι εβίστας μπλοκάρουν κάθε νομοσχέδιο της κυβέρνησης σε Βουλή και Γερουσία. Παράλληλα, μετατοπίζεται ιδεολογικά προς έναν ιδιότυπο αντιιμπεριαλιστικό πατριωτισμό και μεταξύ άλλων, εγκωμιάζει τον «αδελφό Πούτιν» που διεξάγει έναν αντιαποικιοκρατικό πόλεμο στην Ουκρανία. Σ’ αυτό το κλίμα, ο Μοράλες αποφασίζει να θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος στις εκλογές και να συγκληθεί συνέδριο του ΜAS (3-5/10/2023) όπου θα εκλεγεί ο πρόεδρός του που θα είναι και ο μοναδικός υποψήφιος πρόεδρός του στις επόμενες εκλογές.
To δέκατο συνέδριο του MAS
Στο συνέδριο, αν και προσκλήθηκαν, δεν παραβρέθηκαν ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης λόγω αποκλεισμού κοινωνικών οργανώσεων. Αποφασίστηκε ότι «έθεσαν τον εαυτό τους εκτός κόμματος», διαγράφηκαν άλλα 28 μέλη, άλλαξε άρθρο του Καταστατικού για να αποκλειστεί η υποψηφιότητα του Άρσε ως ΜΑS και εξέλεξαν τον Μοράλες για πρόεδρο του MAS και μοναδικό υποψήφιό του στις προεδρικές εκλογές. Μετά, όμως, από προσφυγή περιφερειακής ομοσπονδίας αγροτισσών για υποεκπροσώπησή τους, το Εκλογοδικείο αποφάσισε ότι υπήρξαν παρατυπίες και διέταξε την επανάληψή του.
Οι αρσίστας συσπειρώνονται
Καταρχάς, ο Άρσε δεν αναγνωρίζει το συνέδριο που συγκάλεσε ο Μοράλες και δεν έχει δημοσιοποιήσει το/τα σχέδιό/ά του για τις εκλογές. Οι κινήσεις του, όμως, δείχνουν ότι θεωρεί τη διάσπαση του MAS μια νέα πραγματικότητα και ότι είναι αποφασισμένος να δώσει τη δική του μάχη, για την ώρα, εντός του κόμματος. Και αυτός αποκαλεί, εμμέσως πλην σαφώς, τους εβίστας νέα δεξιά και προσωπικά τα κίνητρα του Μοράλες για τις καταγγελίες του κυβερνητικού έργου, αυτού του ιδίου και του γιού του.
Λίγες μέρες μετά το συνέδριο (17/10), με πρωτοβουλία (;) συνδικάτων και κοινωνικών οργανώσεων (και ιθαγενών) πραγματοποιήθηκε πολυπληθής εκδήλωση αρσίστας στο δημαρχείο του Άλτο (κοντά στη πρωτεύουσα). Στο προοίμιο του πολιτικού μανιφέστο - απόφαση του δημοτικού συμβουλίου της πόλης δηλώνεται η στήριξη του προεδρικού διδύμου και 19 προτάσεις: δημιουργία κοινωνικού υπουργείου με ενεργή συμμετοχή κοινωνικών οργανώσεων στη δημόσια διαχείριση, καταπολέμηση της διαφθοράς και της γραφειοκρατίας, ενίσχυση της μάχης κατά του ναρκοεμπορίου και λαθρεμπορίου. «Δεν είμαστε δειλοί ούτε προδότες», είπε ο Άρσε, αφού δεσμεύτηκε ότι θα κινηθεί στην κατεύθυνση των αποφάσεων της εκδήλωσης και το πιο σημαντικό: «Με τη σημερινή μας εκδήλωση ξεκινά η ανοικοδόμηση της διαδικασίας αλλαγής (έτσι αποκαλούσε το MAS τις μεταρρυθμίσεις των πρώτων κυβερνήσεών του).
Νέα οξύτητα δημιούργησε η πρόωρη απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου (29/12), με διαφορετική σύνθεση από εκείνη του 2017, που έκρινε την υποψηφιότητα του Έβο Μοράλες αντισυνταγματική και ότι η υποψηφιότητα για νέα θητεία προέδρου δεν είναι ανθρώπινο δικαίωμα. Για τον Έβο Μοράλες αυτή η απόφαση αποδεικνύει το «Μαύρο Σχέδιο της πολιτικής μου εξόντωσης. Το MAS θα ανακτήσει την επανάστασή μας να για να σώσει εκ νέου την πατρίδα». Δυσάρεστες εξελίξεις. Θα τις παρακολουθούμε.