Ολοκληρώθηκε την Τετάρτη η δημόσια διαβούλευση του νομοσχεδίου για την ισότητα στον γάμο και η πολυαναμενόμενη μεταρρύθμιση κατατέθηκε στη Βουλή, ώστε να εκκινήσει η συζήτηση στην αρμόδια επιτροπή. Πέραν των κοινοβουλευτικών κομμάτων, στη συζήτηση θα κληθούν να αναδείξουν τις απόψεις τους, όπως είθισται, και οι σχετικές κοινωνικές οργανώσεις. Απομένει να φανεί, όμως, κατά πόσο θα εισακουστούν, ώστε να υπάρξουν οι απαραίτητες βελτιώσεις και το βήμα που γίνεται τώρα για ισονομία, να μην είναι στο κενό.
Πιο συγκεκριμένα, το νομοσχέδιο ορίζει ότι «ο γάμος συνάπτεται μεταξύ δύο προσώπων διαφορετικού ή ίδιου φύλου. Για τη σύναψη γάμου απαιτείται συμφωνία των μελλονύμφων. Οι σχετικές δηλώσεις γίνονται αυτοπροσώπως και χωρίς αίρεση ή προθεσμία». Παράλληλα, προβλέπει ρυθμίσεις όσον αφορά το επώνυμο των παιδιών όταν δεν προϋπάρχει σχετική επιλογή από τους γονείς (θα είναι και των δύο γονέων, όχι μόνο του πατέρα), παρεμβάσεις στο εργατικό δίκαιο, ώστε να δικαιούνται τις σχετικές άδειες και παροχές και τα ομόφυλα παντρεμένα ζευγάρια και την αναγνώριση ομόφυλων γάμων και οικογενειών Ελλήνων που τελέστηκαν και δημιουργήθηκαν στο εξωτερικό.
Τεκμήριο γονεϊκότητας
Παρά αυτές τις θετικές διατάξεις, που χαιρετίζονται από τις ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεις και από διάφορους κοινωνικούς φορείς, επισημαίνονται όμως και κάποια σημαντικά κενά, που θα συνεχίσουν να δημιουργούν προβλήματα, με επιπτώσεις πρώτα απ’ όλα σε βάρος των παιδιών.
Το βασικότερο έλλειμμα στο νομοσχέδιο αφορά στο τεκμήριο γονεϊκότητας, όπως επεσήμανε στην συνέντευξη Τύπου των Οικογενειών Ουράνιο Τόξο, η Κατερίνα Τρίμμη, δικηγόρος της οργάνωσης και εκπρόσωπός της στην Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Η αναγνώριση, δηλαδή, των παιδιών που γεννιούνται μέσα σ΄ έναν γάμο ότι είναι τέκνα και των δύο γονιών, όπως συμβαίνει και στα ετερόφυλα ζευγάρια, με μία συμβολαιογραφική πράξη εκούσιας αναγνώρισης τέκνων.
Αντί αυτού, στο νομοσχέδιο προβλέπεται μόνο η τεκνοθεσία των παιδιών από τον/την σύζυγο που δεν είναι ο/η βιολογικός/ή γονέας. Μια διαδικασία που δημιουργεί ένα κρίσιμο κενό χρονικό διάστημα και συνεπάγεται σειρά κινδύνων. Ένα παράδειγμα αυτών, είναι η προσωπική ιστορία της Άννας, όπως την αφηγήθηκε στη συνέντευξη Τύπου: Η γυναίκα της (με σύμφωνο συμβίωσης) γέννησε προ ολίγων ημερών το κοριτσάκι τους. Δυστυχώς, όμως, είχε επιπλοκές στη γέννα, με αποτέλεσμα να χρειαστεί να νοσηλευτεί στη ΜΕΘ. Το παιδί, παρότι χαίρει άκρας υγείας, αναγκαστικά κρατήθηκε τις πρώτες μέρες στην ειδική μονάδα νεογνών, αφού η Άννα δεν αναγνωριζόταν και αυτή ως μητέρα του για να το πάρει σπίτι. Ευτυχώς η σύντροφός της δεν ήταν σε καταστολή και έτσι κατάφερε να της κάνει εξουσιοδότηση. Αλλά ούτε αυτή η διαδικασία αρκεί από μόνη της, ώστε το παιδί να είναι μαζί με την άλλη μητέρα του. Έπρεπε να γίνει εξουσιοδότηση και στους γονείς της βιολογικής μητέρας, ώστε να συνοδέψουν την Άννα. Και πάλι ευτυχώς σε αυτή την περίπτωση, ο παππούς και η γιαγιά είναι εν ζωή και υπάρχουν καλές σχέσεις, διαφορετικά το παιδί θα έμενε χωρίς κανένα λόγο επί εβδομάδες σε μια ειδική μονάδα νεογνών. Ακριβώς τα ίδια προβλήματα θα ανέκυπταν και αν είχε περάσει ο νόμος όπως είναι τώρα και το ζευγάρι ήταν παντρεμένο με πολιτικό γάμο, αφού θα χρειάζονταν μήνες για να ολοκληρωθεί η τεκνοθεσία από τον άλλον γονέα.
Χωρίς κάλυψη τα παιδιά διαζευγμένων και τρανς γονιών
Μία ακόμα γκρίζα ζώνη που δημιουργείται στο νομοσχέδιο, αφορά στα παιδιά των διαζευγμένων οικογενειών. «Δεν λαμβάνεται υπόψιν ότι υπάρχουν ΛΟΑΤΚΙ ζευγάρια με παιδιά που έχουν χωρίσει και τώρα θα μείνουν και πάλι ακάλυπτοι. Πώς θα εξασφαλιστεί σε αυτά τα παιδιά ότι θα αναγνωρίζονται και οι δύο γονείς τους και ότι ο ένας ή η μία δεν θα παραμείνει αόρατος και αόρατη, ότι θα μπορεί να υπογράφει γι’ αυτά στο σχολείο, να τα πάει στο νοσοκομείο κτλ; Γίνεται τόσος λόγος όλο αυτό το διάστημα για την προστασία των παιδιών και μετά τη λύση του γάμου των γονέων. Για τα παιδιά των ΛΟΑΤΚΙ οικογενειών γιατί δεν υπάρχει το αντίστοιχο ενδιαφέρον;», σημειώνει στην «Εποχή» η δικηγόρος.
Αντίστοιχα, δεν υπάρχει μέριμνα στο νομοσχέδιο για τα παιδιά των τρανς ατόμων. Παρότι προβλέπει ότι για τη διόρθωση της ταυτότητας φύλου στα νομικά έγγραφα δεν θα υφίσταται πια ο όρος της αγαμίας, δεν ρυθμίζεται και πάλι να γίνεται ανάλογη διόρθωση και στα έγγραφα των παιδιών των τρανς γονιών, με αποτέλεσμα να παραμένει σε αυτά το νεκρό τους όνομα. Αυτή η ασυμφωνία εγγράφων θα διατηρήσει τόσο την περιθωριοποίηση των γονιών, όσο και τα λογής προβλήματα κατά τη μέριμνα των παιδιών, πχ σε όποια δραστηριότητα απαιτείται υπογραφή γονέα.
Το ζήτημα της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής
Παράλληλα, επειδή δεν προβλέπεται καμία αλλαγή σε ό,τι αφορά στην ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγή (ΙΥΑ), πρόκειται να δημιουργηθούν πολυδαίδαλες, παράλογες και κοστοβόρες καταστάσεις. Όπως διηγήθηκε η Δέσποινα, μέλος επίσης της οργάνωσης Οικογένειες Ουράνιο Τόξο, η ίδια με τη γυναίκα της έχουν ήδη δύο παιδιά μαζί. Όταν περάσει ο νόμος, θα παντρευτούν προκειμένου να μπορέσει να τα υιοθετήσει. Μετά όμως, καθώς επιθυμούν να κάνουν και ένα τρίτο παιδί, θα πρέπει να πάρουν διαζύγιο, ώστε να μπορεί η σύντροφός της να κάνει εξωσωματική σαν άγαμη γυναίκα, που τότε της το επιτρέπει ο νόμος, και έπειτα να ξαναπαντρευτούν, προκειμένου να τεκνοθετήσει και η ίδια το παιδί τους όταν γεννηθεί. Και όλος αυτός ο αναίτιος λαβύρινθος δημιουργείται επειδή δεν θα προβλέπεται για τα ομόφυλα ζευγάρια ό,τι ακριβώς ισχύει για την ΙΥΑ και για τα ετερόφυλα και τις άγαμες γυναίκες.
Η ισονομία, βέβαια, δεν διεκδικείται μόνο για τα ομόφυλα ζευγάρια γυναικών, αλλά και των ανδρών, που σημαίνει τη δυνατότητα πρόσβασης στην παρένθετη κύηση σε όλ@. «Η εξαίρεση των ομόφυλων ζευγαριών ανδρών απ’ την παρένθετη κύηση αποτελεί διάκριση βάσει φύλου και ενισχύει την πατριαρχική αντίληψη ότι οι γυναίκες είναι ο κατεξοχήν γονιός, ενώ για τους άνδρες η πατρότητα είναι απλά ένας “βοηθητικός” ρόλος στην καλύτερη, καθώς ο κύριος είναι να αποτελούν τους “κουβαλητές” του σπιτιού», σημείωσε κατά τη συνέντευξη Τύπου η Στέλλα Μπελιά, πρόεδρος της οργάνωσης.
Ταυτόχρονα, στο συγκεκριμένο ζήτημα θολό παραμένει και πάλι το τοπίο όσον αφορά τα τρανς άτομα: «Τι θα προβλέπεται για τους τρανς άνδρες που έχουν μήτρα και μπορούν να κυοφορήσουν; Θα μπορούν να γίνουν παρένθετοι; Και τότε τι θα λέγεται γι’ αυτούς, ότι είναι εκμετάλλευση της “μητέρας” και του “γυναικείου” σώματος; Αντίστοιχα μια τρανς γυναίκα θα έχει τη δυνατότητα να τεκνοποιήσει μέσω παρένθετης κύησης ή θα εξαιρείται παρά την αναγνώριση της ταυτότητας φύλου της;», θέτει κάποια βασικά ερωτήματα η πρόεδρος.
Την ίδια στιγμή δε που στη χώρα θα συνεχίσουν να υπάρχουν αυτές οι διακρίσεις και οι γκρίζες ζώνες, τα πλούσια ομόφυλα ζευγάρια ανδρών θα μπορούν να προβαίνουν στη διαδικασία στο εξωτερικό και θα αναγνωρίζονται έπειτα από την ελληνική πολιτεία ως γονείς των παιδιών τους, με το νομοσχέδιο να διατηρεί έτσι τις ταξικές ανισότητες στη δημιουργία οικογένειας.
Απαραίτητες διευκρινίσεις για την τεκνοθεσία
Τέλος, καθώς στο νομοσχέδιο δεν προβλέπεται ειδική διάταξη για την τεκνοθεσία, θεωρείται ότι εφόσον ορίζεται η ισότητα στον πολιτικό γάμο, θα σημαίνει αυτόματα και ισότητα σε ό,τι περιλαμβάνει το οικογενειακό δίκαιο. Μένει, όμως, να αποσαφηνιστεί κατά τη συζήτηση στη Βουλή ότι πράγματι θα είναι δυνατή η από κοινού τεκνοθεσία και ότι δεν θα γίνεται με δόσεις (πρώτα, δηλαδή, να γίνεται η τεκνοθεσία από το ένα μέρος μονογονεϊκά και έπειτα να γίνεται και από το δεύτερο μέρος του ζευγαριού σαν τεκνοθεσία του παιδιού του/της συζύγου τους).
«Όταν αναλαμβάνεις μια νομοθετική πρωτοβουλία, αναλαμβάνεις να την κάνεις σωστά. Για να είναι μια καλή νομοθέτηση, θα πρέπει να είναι συμπεριληπτική, να έχει ποιότητα και ποσότητα δικαιωμάτων ίση για όλ@ και να μην έχει απολειφάδια δικαίου», σημειώνει η Κατερίνα Τρίμμη στην «Εποχή», τονίζοντας παρόλ’ αυτά πως «αν κάποιος πραγματικά ενδιαφέρεται για τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα, να μην κρυφτεί πίσω από τη δικαιολογία του μισού δικαιώματος. Τα κοινοβουλευτικά κόμματα να πουν τη θέση τους ξεκάθαρα για το τι θα έπρεπε να νομοθετηθεί, αλλά να εξασφαλίσουν ότι θα νομοθετηθεί έστω το πρώτο βήμα για την ισότητα».