Παράλληλες ζωές

«Animal»

Ήταν το 1993, στο 34^ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, δεύτερη χρονιά από τη διεθνοποίηση του θεσμού, όταν μια ελληνική ταινία, το «Απ’ το χιόνι» του Σωτήρη Γκορίτσα, είχε κερδίσει το Χρυσό Αλέξανδρο στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα. Έπρεπε να περάσουν 30 ολόκληρα χρόνια για να κερδίσει και πάλι μια ελληνική ταινία την ύψιστη διάκριση, κάτι που έγινε στο 64^η διοργάνωση, το Νοέμβριο του 2023, με την ταινία της Σοφίας Εξάρχου «Animal». Επιπλέον, η πρωταγωνίστρια Δήμητρα Βλαγκοπούλου, με την εξαιρετική ερμηνεία της, τιμήθηκε με το βραβείο καλύτερης γυναικείας ερμηνείας.

Βρισκόμαστε σε κάποιο τουριστικό θέρετρο κατά τη διάρκεια της θερινής σεζόν.

Εκεί, σε ένα μεγάλο ξενοδοχειακό συγκρότημα, από εκείνα που ο τουρίστας έρχεται και φεύγει μόνον για να επιστρέψει στην πατρίδα του -all inclusive, το λένε στην τουριστική πιάτσα- εργάζεται η Κάλια ως επικεφαλής μιας ομάδας εμψυχωτών. Η δουλειά τους είναι να διασκεδάζουν τους τουρίστες με διάφορα σόου, που περιλαμβάνουν χορό, τραγούδι κι άλλα καλλιτεχνικά νούμερα. Τι κάνουν όμως αυτοί οι άνθρωποι τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας που δεν εργάζονται; Πώς καταφέρνουν να πηγαίνουν γεμάτοι κέφι στη δουλειά, ανεξάρτητα από το τι τους συμβαίνει στην προσωπική τους ζωή; Το αναρωτηθήκαμε ποτέ;

Με πολύ εύστοχο τρόπο η Σοφία Εξάρχου μας ξεναγεί στην άγνωστη παράλληλη ζωή των διασκεδαστών, αυτήν που ζουν όταν σβήνουν τα φώτα. Επικεντρώνοντας την αφήγησή της κυρίως επάνω στην Κάλια, την επικεφαλής της ομάδας, η Εξάρχου μας φέρνει σε επαφή με τη μοναξιά, τις διαλυμένες ζωές, τις περιστασιακές σχέσεις, την αβεβαιότητα του αύριο, τις αγωνίες και τα όνειρά τους. Με κοντινά πλάνα και κάμερα στο χέρι ακολουθεί τους ήρωές της προσπαθώντας να «συλλάβει» τα συναισθήματά και τις ανάγκες τους, αυτά που αναζητούν για να γεμίσουν τις άδειες ζωές τους. Όχι, δεν είναι δυστυχισμένοι άνθρωποι, είναι άνθρωποι που μετεωρίζονται και έχουν μάθει να επιβιώνουν σε δύσκολες συνθήκες.

Η ταινία δεν βασίζεται σε κάποιο συναρπαστικό στόρι, σε ανατροπές, εξάρσεις και σασπένς. Είναι ρεαλιστική, γι’ αυτό και πιο «γεμάτη», πιο ουσιαστική καθώς περιγράφει την πραγματικότητα όπως είναι: σκληρή και συχνά βίαιη. Πραγματικότητα που περνάει από δρόμους σκοτεινούς που οδηγούν σε αδιέξοδα. Και τι κάνει η Κάλια; Τι κάνουν οι γυναίκες και οι άνδρες που δουλεύουν μαζί; Πρέπει, παρά τα όσα συμβαίνουν στην πραγματική τους ζωή, να ντυθούν τα φανταχτερά τους ρούχα έτοιμοι να βρεθούν κάτω από το φως των προβολέων γιατί εκεί βρίσκεται η παράλληλη ζωή τους.

Μια ταινία πικρή, σκηνοθετημένη με ειλικρίνεια και διακριτικότητα, λιτή κι ανθρώπινη, από μια σκηνοθέτρια που μας είχε συστηθεί το 2016 με το «Park», την πρώτη μεγάλου μήκους ταινίας της που είχε δεχτεί καλές κριτικές.

«Η Αφρίν στον καιρό της πλημμύρας»

Χωρίς παιδικά χρόνια

Ο ποταμός Βραχμαπούτρας πηγάζει από τα ανατολικά Ιμαλάια και ρέει προς το Μπαγκλαντές. Στο κατώτερο μέρος της διαδρομής του, σχηματίζονται χιλιάδες νησιά λάσπης επάνω στα οποία ζουν μερικοί από τους φτωχότερους ανθρώπους στο κόσμο. Που εκτός από τη φτώχια τους έχουν να αντιμετωπίσουν και τις συνεχείς πλημμύρες, που τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της κλιματικής κρίσης έχουν αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερη συχνότητα. H ταινία «Η Αφρίν στον καιρό της πλημμύρας» (Mighty Afrin: in the time of floods) είναι μια συγκλονιστική καταγραφή μιας πολύ μακρινής για μας πραγματικότητας που για κάποιες χιλιάδες ή και εκατομμύριά ανθρώπους αποτελεί καθημερινότητα.

Ο σκηνοθέτης Άγγελος Ράλλης κατέγραψε τη ζωή αυτών των ανθρώπων και ιδίως των παιδιών, μέσα από την ιστορία της 12χρονης Αφρίν ενός ορφανού κοριτσιού που, αφού το σπίτι που ζούσε χάθηκε στις λάσπες, αποφάσισε να πάει στην Ντάκα, πρωτεύουσα του Μπαγκλαντές, για να βρει τον χαμένο της πατέρα. Έτσι αφού γλύτωσε από την πλημμύρα, το κορίτσι βρέθηκε στις βρόμικες γειτονιές της τεράστιας ασιατικής μεγαλούπολης και μιας από τις πιο μολυσμένες πόλεις του κόσμου. Εκεί μαζί με άλλα τρία ορφανά αγόρια μικρότερης ηλικίας ζουν συλλέγοντας και πουλώντας πλαστικά.

Ο Ράλλης γύρισε την ταινία σε διάστημα 5 χρόνων. Έτσι βλέπουμε την Αφρίν στα 12 της χρόνια, την βλέπουμε ξανά στα 16 της, να έχει βρει καταφύγιο σε μια οργάνωση που βοηθά ορφανά παιδιά. Μέσα σε αυτό το διάστημα το κορίτσι έκανε τα πάντα για να καταφέρει να επιβιώσει στους επικίνδυνους κι αφιλόξενους δρόμους της Ντάκα.

Είναι εντυπωσιακό το πώς ο σκηνοθέτης μέσα από την ομορφιά της εικόνας καταγράφει την καταστροφή. Με κοντινά μονοπλάνα ακολουθεί κατά πόδας την Αφρίν προσφέροντάς μας ένα αστραφτερό διαμάντι, ένα μυθοπλαστικό ντοκιμαντέρ που το είδα με κομμένη την ανάσα. Την ίδια ώρα όμως έμεινα εκστασιασμένος από την αισθητική προσέγγιση του Άγγελου Ράλλη.

Η ταινία είναι αποκαλυπτική καθώς καταγράφει τη ζοφερή πραγματικότητα της φτώχιας, η οποία πρόκειται να ενταθεί δραματικά τα επόμενα χρόνια, καθώς εκατομμύρια κλιματικοί μετανάστες αναμένεται να μετακινηθούν. Είναι πράγματι εντυπωσιακό πώς στη θαυμάσια αυτή ταινία συνδυάζεται ο ωμός ρεαλισμός με την ποίηση και η κοινωνική με την εθνογραφική ματιά. Παράλληλα, όμως, ο σκηνοθέτης προσεγγίζει και την ίδια την πρωταγωνίστριά του, την Αφρίν Κανόμ και μέσα από την προσωπική της περιπέτεια, αναδεικνύει και το προσωπικό της δράμα. Τη ζωή ενός κοριτσιού που δεν γνώρισε παιδικά χρόνια και που ενηλικιώθηκε βίαια, όπως συμβαίνει και στα υπόλοιπα παιδιά που βλέπουμε στην ταινία αλλά και σε εκατομμύρια παιδιά σε ολόκληρο τον κόσμο.

Ένα δυνατό, αμείλικτο αλλά και ονειρικό φιλμ, ένα τέλεια κατασκευασμένο ανθρωπιστικό διαμάντι, μια ταινία άθλος που δημιουργεί ρωγμές στην απάθεια. Ίσως αφυπνίσει και κάποιους από μας.

Προβολές στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος.