Τέσσερα νεαρά κορίτσια και δύο αγόρια μεταξύ 11 και 24 ετών από την Πορτογαλία, κατάφεραν να προκαλέσουν ένα νομικό, και όχι μόνο, σάλο, ταράσσοντας τη θολή ευρωπαϊκή κλιματική πολιτική, μηνύοντας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων 33 κυβερνήσεις για την αδράνεια που επιδεικνύουν για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης που έχει άμεσες επιπτώσεις στην υγεία και τη ζωή τους.
Η 24χρονη σήμερα Κλάουντια Ντουάρτε Αγκοστίνιο, που σπουδάζει νοσηλεύτρια, κατηγορεί 33 κυβερνήσεις για το οικολογικό άγχος που τις έχουν προκαλέσει, ο 20χρονος σήμερα αδελφός της Μαρτίμ για τις αλλεργίες που έχει και η 11χρονη σήμερα αδελφή τους Μαριάννα για το άσθμα που της προκλήθηκε από την αδράνεια 33 ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, των 27 κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμπεριλαμβανομένων του Ηνωμένου Βασιλείου, της Νορβηγίας, της Ρωσίας, της Ελβετίας, της Τουρκίας, αλλά και της Ουκρανίας, που υπέγραψαν τη Συνθήκη του Παρισιού. Η νομική ομάδα τους, όμως, απέκλεισε την Ουκρανία από την αρχική μήνυση εξαιτίας της ρωσικής εισβολής.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αποδέχθηκε την προσφυγή που κατέθεσε η ομάδα των ιρλανδών νομικών που εκπροσωπεί την ομάδα των έξι νεαρών Πορτογάλων, με αποτέλεσμα η δίκη να πάρει διεθνώς την επωνυμία «Ντουάρτε Αγκοστίνιο και άλλοι εναντίον της Πορτογαλίας και 33 κυβερνήσεων», που κατηγορούνται ότι αδιαφόρησαν με την ανεπαρκή δράση τους και απέτυχαν να περιορίσουν τις διασυνοριακές επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, με βάση όσα είχαν δεσμευτεί, υπογράφοντας την Συμφωνία στο Παρίσι το 2015 για περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 1,5 βαθμούς Κελσίου, παραβιάζοντας τα άρθρα 2 και 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, παραλείποντας δηλαδή τη θετική υποχρέωσή τους να υιοθετήσουν μέτρα κατά της κλιματικής κρίσης και να μειώσουν εγκαίρως τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Οι έξι ενάγοντες, τρία αδέλφια και τα τρία ξαδέλφιά τους, υποστηρίζουν με τη μήνυση που κατέθεσαν τον Σεπτέμβριο του 2020 ότι οι τεράστιες καταστροφικές δασικές πυρκαγιές που πλήττουν κάθε χρόνο από τις 17 Ιουνίου του 2017 την Πορτογαλία, έχουν άμεσο αποτέλεσμα στην υπερθέρμανση του πλανήτη και των ζωών τους. Για τους έξι η απροθυμία των 33 κυβερνήσεων να καταπολεμήσουν την κλιματική αλλαγή παραβιάζει τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματά τους, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στη ζωή, της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής τους και της απαλλαγής από διακρίσεις.
Οι έξι ακτιβίστριες και ακτιβιστές από τη Λεϊρία, της μικρής αγροτικής πόλης των 50.000 περίπου κατοίκων στο κέντρο της Πορτογαλίας, υποστηρίζουν ότι οι σημαντικές επιπτώσεις από τις ακραίες θερμοκρασίες στην Πορτογαλία τους αναγκάζουν να περνούν χρόνο σε εσωτερικούς χώρους, περιορίζοντας την ικανότητά τους να κοιμούνται, να συγκεντρώνονται και να ασκούνται, ότι υποφέρουν από οικολογικό άγχος, αλλεργίες και αναπνευστικές παθήσεις, συμπεριλαμβανομένου του άσθματος, ενώ καμία και κανένας δεν διεκδικεί κανενός είδους οικονομικής αποζημίωσης.
Δαβίδ εναντίον Γολιάθ
«Θέλω έναν πράσινο κόσμο χωρίς ρύπανση, θέλω να είμαι υγιής. Είμαι σε αυτή τη δίκη γιατί ανησυχώ πραγματικά για το μέλλον μου. Φοβάμαι πως θα μοιάζει το μέρος που ζούμε», τόνισε 11χρονη Μαριάνα, με τη μεγαλύτερη αδελφή της Κλάουντια να τονίζει ότι η Μαριάνα εξακολουθεί να φοβάται όταν ακούει να πετούν ελικόπτερα, γιατί τις θυμίζουν τους πυροσβέστες στις καταστροφικές πυρκαγιές του Ιουνίου του 2017, όταν κάηκαν περισσότερα 202 από τετραγωνικά χιλιόμετρα δάσους και τουλάχιστον 66 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και 204 τραυματίστηκαν, ενώ ο σοσιαλιστής πορτογάλος πρωθυπουργός Αντόνιο Κόστα είχε κηρύξει τριήμερο εθνικό πένθος. Τον Σεπτέμβριο του 2020 η υπόθεση των 156 καταστροφικών πυρκαγιών του Ιουνίου του 2017 αρχειοθετήθηκε, χωρίς να υπάρχει δικαστική ή άλλη απόφαση για το τι συνέβη.
«Η κλιματική αλλαγή δεν αφορά μόνο τις πυρκαγιές του 2017, γιατί έχουμε διαρκώς υψηλές θερμοκρασίες που εμποδίζουν την κίνηση, την υγεία και τις ζωές μας», τόνισε η 18χρονη σήμερα Σοφία ντος Σάντος Ολιβέιρα, ξαδέλφη των Ντουάρτε Αγκοστίνιο.
«Νομίζω ότι είναι πραγματικά εκπληκτικό για τη Μαριάννα να μπλέκει σε αυτή την υπόθεση και να έχει τέτοια συνείδηση στην ηλικία της. Είναι πολύ ανησυχητικό. Γιατί να σκέφτεται τέτοια πράγματα. Θα έπρεπε να παίζει με τους φίλους της και να χορεύει σε βίντεο στο Tik Tok», συμπλήρωσε η Κλάουντια αναφερόμενη στη μικρότερη αδελφή της.
«Είναι καταστροφική η υπερθέρμανση του πλανήτη. Χωρίς επείγουσα δράση από τις κυβερνήσεις, οι ενάγοντες νέοι που εμπλέκονται σε αυτήν την υπόθεση αντιμετωπίζουν αφόρητες ακραίες θερμοκρασίες που θα βλάψουν την υγεία και την ευημερία τους. Γνωρίζουμε ότι οι κυβερνήσεις έχουν τη δυνατότητα να κάνουν πολλά περισσότερα για να το σταματήσουν αυτό, αλλά αυτές επέλεξαν να μην ενεργήσουν», τόνισε ο διευθυντής του Παγκοσμίου Δικτύου Νομικής Δράσης ( Global Legal Action Network - GLAN) Τζεαρόντ Ο΄Κουίν που στηρίζει νομικά την υπόθεση με τη βοήθεια ενός κινήματος οικονομικής στήριξης των εξόδων της δίκης.
«Αυτοί οι έξι νέοι από την Πορτογαλία, που είναι απλοί άνθρωποι που ανησυχούν για το μέλλον τους, θα αντιμετωπίσουν 32 νομικές ομάδες, εκατοντάδες δικηγόρους που εκπροσωπούν κυβερνήσεις, των οποίων η αδράνεια ήδη τους βλάπτει. Αυτή είναι μια πραγματική μάχη του Δαβίδ εναντίον Γολιάθ που επιδιώκει μια δομική αλλαγή για να μας βάλει σε πολύ καλύτερο δρόμο όσον αφορά το μέλλον μας», συμπλήρωσε ο Ο’ Κουίν.
Στο πλευρό των έξι νεαρών από την Πορτογαλία στάθηκαν από την πρώτη στιγμή δεκάδες οργανώσεις και κινήματα που αγωνίζονται για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, που πρωταγωνιστούν ως πολιτική αγωγή, χωρίς να λείψουν και οι υποκριτικές και προκλητικές στάσεις ευρωπαίων αξιωματούχων, όπως της Επιτρόπου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης, Ντούνια Μιγιάτοβιτς, που καταθέτοντας στη δίκη μίλησε για συναγερμό για τα κράτη μέλη, για να δείξουν ότι νοιάζονται και ότι δεν είναι μόνο λόγια στα χαρτιά. «Νομίζω ότι είναι η κατάλληλη στιγμή να περάσουμε από τα λόγια στις πράξεις, γιατί γνωρίζουμε ότι υπάρχουν αμέτρητα ψηφίσματα, αμέτρητες συμβάσεις, υπέροχα λόγια στο χαρτί, αλλά λείπει η πράξη», συμπλήρωσε η Μιγιάτοβιτς.
Διεθνές κίνημα στήριξης του αιτήματος
Οι 86 δικηγόροι των 32 κυβερνήσεων υποστήριξαν γενικά στη Μεγάλη Αίθουσα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ότι η υπόθεση δεν διέθετε στοιχεία και ότι παρουσίασε ισχυρισμούς που είναι θεωρητικοί για το μέλλον, ότι οι ενάγοντες δεν διέτρεχαν μεγαλύτερο κίνδυνο από τον υπόλοιπο πορτογαλικό πληθυσμό και ότι οι κυβερνήσεις εκπληρώνουν τις δεσμεύσεις τους στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού.
Η Ευρεία Σύνθεση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αποδέχθηκε και μάλιστα με τη διαδικασία του επείγοντος, με 17 αντί 3 δικαστών, τη μήνυση των έξι νεαρών Πορτογάλων, εκτιμώντας ότι είναι «υψίστης σημασίας» και τη συζήτησε στη συνεδρίασή του Δικαστηρίου στις 27 Σεπτεμβρίου του 2023, μεταφέροντας την ανακοίνωση της απόφασης στο πρώτο εξάμηνο του 2024. Το γεγονός ότι η Ευρεία Σύνθεση του Δικαστηρίου επέλεξε αυτή μέσα στις 22 επείγουσες υποθέσεις, ανάμεσα σε 70.000 άλλες, οδήγησε σε ένα διεθνές κίνημα στήριξης του αιτήματος των έξι νεαρών ακτιβιστών που αγωνίζονται για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης απαιτώντας από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, μεταξύ των οποίων και της ελληνικής, να ανταποκριθούν στις ελάχιστες δεσμεύσεις τους και να προστατεύσουν τις ζωές των πολιτών τους και το κλίμα.
Στην Ελλάδα μάλιστα την προηγούμενη Δευτέρα 12 Φεβρουαρίου διοργανώθηκε εκδήλωση με τη συνεργασία της Νομικής Σχολής της Αθήνας και του Ιδρύματος Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου στην οποία συμμετείχε η Άλισον ΜακΝτόναλντ, η επικεφαλής της ομάδας των πέντε δικηγόρων και των ειδικών και ακαδημαϊκών που εκπροσωπεί τους έξι ενάγοντες, και οι καθηγητές της Νομικής Σχολής Γλυκερία Σιούτη, Γιώργος Δελλής και Μαρία Γαβουνέλη, με συντονιστή τον κοσμήτορα της Σχολής και πρώην πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Λινού Αλέξανδρου Σισιλιάνου.
Εάν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων καταδικάσει τις 33 ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, η νίκη αυτή δεν θα αποτελέσει μόνο μία ελπίδα, αλλά και μια στην πράξη νομικά δεσμευτική περιφερειακή συνθήκη, που θα υποχρεώσει 33 ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να επιταχύνουν τη δράση τους για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.