Το σεξ χωρίς συναίνεση είναι πάντα βιασμός. Μα, ακόμη και σήμερα, δεν έχουν την ίδια άποψη όλες οι ευρωπαϊκές χώρες. Έτσι, το τελικό κείμενο της ευρωπαϊκής οδηγίας για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας, που εγκρίθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2024, δεν περιλαμβάνει το αρχικό άρθρο 5 που όριζε τον βιασμό ως «σεξουαλική πράξη χωρίς συναίνεση». Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, τα θύματα δεν ήταν αναγκαστικά υποχρεωμένα να παρέχουν αποδείξεις της βίας που υπέστησαν, των απειλών ή του εξαναγκασμού. Βασιζόταν στην αρχή «μόνο το ναι σημαίνει ναι», βάσει της οποίας 12 κράτη μέλη, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, την υιοθέτησαν στις νομοθεσίες τους.
Η οδηγία, που είχε προταθεί από την ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 8 Μαρτίου του 2022, είχε ήδη γίνει αποδεκτή από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον περασμένο Ιούνιο και έπρεπε να κριθεί από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όμως, έπειτα από μήνες διαπραγματεύσεων, 14 κράτη μέλη απέρριψαν τον ορισμό, μεταξύ των οποίων η Βουλγαρία, η Ουγγαρία και η Δημοκρατία της Τσεχίας, αλλά και η Γαλλία, η Γερμανία και οι Κάτω Χώρες. Ο τελικός συμβιβασμός περιέχει την υποχρέωση ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης σχετικά με το γεγονός ότι το σεξ χωρίς συναίνεση συνιστά αδίκημα. Η νέα οδηγία θα περιλαμβάνει έναν κατάλογο επιβαρυντικών στοιχείων, όπως η πρόθεση τιμωρίας των θυμάτων λόγω του σεξουαλικού τους προσανατολισμού, του φύλου, του χρώματος του δέρματος, της θρησκείας, της κοινωνικής προέλευσης και των πολιτικών πεποιθήσεων, κανόνες που καταπολεμούν τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων, τη διάδοση προσωπικών σεξουαλικών εικόνων, καθώς και διαδικασίες για τη βελτίωση της σεξουαλικής υγείας και πρόνοιας και για μια καλύτερη συλλογή στοιχείων από τις Αρχές. Κατόπιν αιτήματος της Ευρωβουλής, η Επιτροπή θα συντάσσει αναφορά κάθε πέντε χρόνια σχετικά με τη σκοπιμότητα επανεξέτασης των κανόνων.
Η Γαλλία και η Γερμανία υπέστησαν σοβαρή κριτική για τη θέση τους, δεδομένου ότι η στήριξη των δύο αυτών χωρών θα ήταν αρκετή για να περάσει ο ορισμός του βιασμού. Ένας εκπρόσωπος της γαλλικής κυβέρνησης δήλωσε στο Euronews ότι η θέση της κυβέρνησης έχει νομική βάση, διότι το ποινικό δίκαιο είναι της αρμοδιότητας των κρατών μελών και επομένως ο βιασμός πρέπει να διώκεται σε εθνικό επίπεδο.
Από το τελικό κείμενο λείπουν διάφορες προτάσεις που έθεσαν το Κοινοβούλιο και η Επιτροπή, οι οποίες στην ουσία αφαιρέθηκαν από τις εθνικές κυβερνήσεις. Εκτός από τον ορισμό του βιασμού του άρθρου 5, αφαιρέθηκε και η πρόταση των «σεξουαλικών παρενοχλήσεων στον χώρο εργασίας». Όσον αφορά τη βία online, η διάδοση σεξουαλικών εικόνων δεν αναγνωρίζεται πλέον ως μια μορφή βίας καθ’ εαυτή, αλλά πρόκειται για βία μόνο εάν το θύμα μπορεί να αποδείξει σοβαρή βλάβη. Άλλα βήματα οπισθοχώρησης αφορούν την πρόληψη, εφόσον δεν υπάρχει πλέον η ανάγκη επιμόρφωσης των δικαστών και των αστυνομικών δυνάμεων στο θέμα της έμφυλης βίας.
Παρά την αντίθεση αρκετών ευρωβουλευτριών, μεταξύ των οποίων και της ιταλίδας εισηγήτριας Πίνα Πιτσέρνο και της ιρλανδής Φράνσις Φιτζέραλντ, οι κυβερνήσεις αρκέστηκαν στο «ελάχιστο» χωρίς να παρέμβουν αποφασιστικά σε «ζητήματα που διχάζουν, όπως αυτά που αφορούν τις γυναίκες», εξήγησε στο περιοδικό La Svolta η Πιτσέρνο.
Σύμφωνα με την Ιβ Τζέντι, διευθύντρια του γραφείου για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς της Διεθνούς Αμνηστίας, η συμφωνία είναι «βαθιά απογοητευτική και υποχωρεί πολύ από το ιστορικό βήμα προς τα εμπρός του αγώνα ενάντια στην έμφυλη βία, για την οποία παλεύουμε εδώ και χρόνια».
Έντονες είναι οι αντιδράσεις των φεμινιστικών οργανώσεων στις ευρωπαϊκές χώρες.
Στην Ιταλία, τα εργατικά συνδικάτα Cgil και Cisl, καθώς και η, μεταξύ πολλών άλλων, φεμινιστική οργάνωση Una Nessuna Centomila αντιμετωπίζουν με μεγάλη ανησυχία όσα συμβαίνουν, καθώς στην ευρωπαϊκή οδηγία ακυρώνεται η θέση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης για τον βιασμό. Για ακόμη μια φορά, πάνω στο σώμα των γυναικών ενθαρρύνονται τα πολιτικά παιχνίδια εις βάρος δικαιωμάτων που κατακτήθηκαν με πολλούς αγώνες. Όπως επισημάνθηκε από το ιταλικό ίδρυμα για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, κατά τη διάρκεια ζωντανής εκδήλωσης το 2022, «από τότε που η Ιταλία επικύρωσε τη Σύμβαση, το 2013, πολλά από τα μέτρα που αναφέρονται αποτέλεσαν τη βάση για να μπορέσουμε να νομοθετήσουμε για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών. Είμαστε, όπως πάντα, το αντικείμενο της θυσίας. Γίνεται προσπάθεια να γυρίσουμε τον χρόνο πίσω».
Οι Ισπανίδες καταγγέλλουν πώς ο πρώτος και τόσο σημαντικός ευρωπαϊκός νόμος στον οποίο επισημάνθηκε η αναγκαιότητα να ποινικοποιηθεί η σεξιστική βία και που, ομόφωνα, έγινε αποδεκτός στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχει πλέον ενταφιαστεί , καθώς στο μέλλον η ευρωπαϊκή οδηγία δεν θα περιλαμβάνει ένα από τα σοβαρότερα εγκλήματα: τον βιασμό!
Όμως, παρά τη μεγάλη οπισθοχώρηση των δικαιωμάτων τους, οι οργανώσεις κατά της έμφυλης βίας δεν θα εγκαταλείψουν τον αγώνα.