Η απαξίωση του ελληνικού σιδηροδρόμου και το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί
Εδώ και ένα χρόνο η οικογένεια των σιδηροδρομικών ζούμε σε ένα βαθύ πένθος. Πενθούμε για το έγκλημα που συντελέστηκε στα Τέμπη στις 28 Φλεβάρη 2023, για τους 57 ανθρώπους που χάθηκαν, ανάμεσά τους 11 συνάδελφοί μας. Εδώ και ένα χρόνο ζούμε σε βαθύ πένθος γιατί ζητάμε δικαιοσύνη, αλλά εισπράττουμε συγκάλυψη από τη Βουλή των Ελλήνων, σε βαθμό που αναρωτιόμαστε αν η εξεταστική επιτροπή τελικά συστάθηκε όχι για να ερευνήσει την υπόθεση, αλλά για να επιβεβαιώσει τη δήλωση του πρωθυπουργού από την πρώτη μέρα για «ανθρώπινο λάθος».
Η αλήθεια είναι ότι το έγκλημα των Τεμπών αποκάλυψε την κακή κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι σιδηροδρομικές μεταφορές στη χώρα μας. Παρ΄ όλες τις συνεχείς επισημάνσεις, προειδοποιήσεις και αντιδράσεις των συνδικάτων στον σιδηρόδρομο, αλλά και τα «μικρά» ατυχήματα, δεν είχε γίνει, κατά περίεργο τρόπο,γνωστή η εικόνα αυτή στην κοινωνία.
Η απαξίωση του σιδηροδρόμου έχει αρχίσει σχεδόν απο την εποχή της μεταπολίτευσης, λόγω της μη αγοράς τροχαίου υλικού για πολλά χρόνια, της μη εκπόνησης σημαντικών έργων, επίσης για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά και της μη ολοκλήρωση έργων στο βασικό δίκτυο, όπως έργα σηματοδότησης, τηλεδιοίκησης και συστημάτων ασφαλείας. Η υποβάθμιση αυτή έγινε επικίνδυνη, καταρχήν με την ίδρυση της ΕΡΓΟΣΕ, τον τρόπο αποπεράτωσης των έργων και τη μη συνεργασία της με τον ΟΣΕ, και έπειτα με τον διαχωρισμό, υποδομής (ΟΣΕ) – λειτουργίας (ΤΡΑΙΝΟΣΕ) – συντήρησης (ΕΕΣΣΤΥ). Τα παραπάνω σχήματα τελικά δεν εξασφάλιζαν την εύρυθμη λειτουργία του όλου συστήματος.
Οι μαζικές μετατάξεις την περίοδο 2010-11 είχαν ως αποτέλεσμα την αποδυνάμωση, και σε αρκετές περιπτώσεις το κλείσιμο, ολόκληρων τμημάτων, την κλοπή και τον βανδαλισμό εγκαταστάσεων και τροχαίου υλικού, την κατάργηση υπηρεσιών (κλινάμαξες, διεθνείς αμαξοστοιχίες) και τη μη μετάδοση τεχνογνωσίας από τη μια γενιά στις επόμενες. Η πώληση της ΤΡΑΙΝΟΣΕ (λειτουργία) και της ΕΕΣΣΤΥ (συντήρηση) στο ιταλικό δημόσιο, χωρίς καθαρούς όρους διαλειτουργικότητας, επίτεινε την κατάσταση, η οποία έγινε ακόμα χειρότερη με τη μη πρόσληψη ικανού αριθμού υπαλλήλων στον ΟΣΕ, που είναι υπεύθυνος για υποδομή και την ασφάλειά της.
Το κράτος είναι σε θέση να γνωρίζει τί πρέπει να κάνει για να βελτιωθεί η κατάσταση στον σιδηρόδρομο. Πρέπει άμεσα να ολοκληρωθούν τα σημαντικά έργα στον ΠΑΘΕΠ (Πάτρα-Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Ειδομένη -Προμαχώνας), έργα υποδομής, αλλά και συστημάτων ασφαλείας. Χρειαζόμαστε άμεσα «προσγειωμένες» μελέτες, που θα αποφεύγουν σφάλματα του παρελθόντος. Γρήγορη ανάταξη των πληγών από την καταστροφή της κακοκαιρίας Ντάνιελ, στην κύρια γραμμή, στην Καλαμπάκα όπως και στη γραμμή Λάρισα - Βόλος. Είναι απαραίτητη επίσης η ανακαίνιση της επιδομής του τμήματος ΣΚΑ - Οινόη, όπως και η ανακαίνιση της γραμμής Έδεσσας-Αμύνταιο- Φλώρινα, ενώ για αρχή είναι αναγκαίος ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός για την επαναλειτουργία του μετρικού δικτύου της Πελοποννήσου, έστω και τοπικού χαρακτήρα. Χρειάζεται άμεση πρόσληψη προσωπικού στον ΟΣΕ και στην Hellenic Train, για τη βελτιστοποίηση των υπηρεσιών και την κάλυψη των αναγκών που θα φέρει η αύξηση των δρομολογίων. Ο εκσυγχρονισμός του τροχαίου υλικού, όπως επίσης και η ικανοποιητική προμήθεια και ροή ανταλλακτικών θα βοηθήσει στην εύρυθμη λειτουργία του συστήματος.
Ο ΟΣΕ οφείλει να προχωρήσει στη συντήρηση των εγκαταστάσεων του στους σταθμούς, ενώ τα δρομολόγια δεν μπορεί να σχεδιάζονται με μόνο κριτήριο το κέρδος, αλλά την εξυπηρέτηση όλων των πολιτών, ώστε σιγά και σταθερά να γίνει το τρένο βασικό μέσο μεταφοράς των πολιτών. Ο πελατοκεντρικός και με ασφάλεια σχεδιασμός των υπηρεσιών από την Hellinic Train, είναι μια συζήτηση που πρέπει να ξεκινήσει.
Είναι γνωστό ότι όλες οι μελέτες για την πράσινη μετάβαση, λένε ότι το τρένο είναι το μέσο μεταφοράς με το μικρότερο περιβαλλοντολογικό αποτύπωμα, και γι’ αυτό η Ευρώπη σχεδιάζει την περαιτέρω ανάπτυξή του, δίνοντας πολύ μεγάλα κονδύλια στο άμεσο μέλλον. Δυστυχώς η χώρα μας δεν έχει ζητήσει μέχρι σήμερα μερίδιο.
Όλα τα παραπάνω είναι γνωστά και απολύτως εφικτά να γίνουν. Για να καταλάβουμε όμως γιατί δεν έγιναν, πρέπει να απαντήσουμε στο εξής ερώτημα. Θέλει το κράτος να αναπτυχθεί ο σιδηρόδρομος; Η απάντηση είναι ότι μέχρι σήμερα ο σιδηρόδρομος απαξιώθηκε μεθοδικά για να ευνοηθούν άλλα μέσα μεταφοράς, ιδιωτικών συμφερόντων, φίλιων προς την κυβέρνηση. Το τρένο δεν φτάνει παντού, γιατί επιθυμούν να «καλύψουν» άλλα μέσα μεταφοράς την ελληνική επικράτεια. Οι τεράστιες επιδοτήσεις που δόθηκαν και συνεχίζουν να δίνονται σε γνωστή αεροπορική εταιρεία και στα ΚΤΕΛ, χωρίς ταυτόχρονα να προκύπτει μείωση εισιτηρίων για τον επιβάτη και για τη μεταφορά των εμπορευμάτων, δείχνουν καθαρά την εικόνα για το ποιοι κερδίζουν από τη μη ανάπτυξη του σιδηροδρόμου.
Το ερώτημα, όμως, αν θέλουμε την ανάπτυξη του σιδηρόδομου παραμένει, γιατί αφορά τον απλό πολίτη. Ας μην ξεχνάμε ο σιδηρόδρομος είναι λαϊκό μέσο μεταφοράς. Εφόσον προσφέρεις υπηρεσίες και έχεις ένα άρτιο δίκτυο, όπως συμβαίνει σε όλη την Ευρώπη, αλλά και σε όλο τον κόσμο, θα έρθει και ο επιβάτης. Ο σιδηρόδρομος είναι το μέσο του μέλλοντος, γιατί δεν επιβαρύνει το περιβάλλον. Για αυτό σε όλα τα μοντέλα ανάπτυξης, ο σιδηρόδρομος κατέχει κεντρική θέση τόσο στη μεταφορά των επιβατών, όσο και των εμπορευμάτων.
Για αυτό το ερώτημα παραμένει και πρέπει να απαντηθεί. Θέλουμε έναν ισχυρό σιδηρόδρομο για την πατρίδα μας;