Με την είσοδο του Μίσακ και της Μελινέ Μανουσιάν στο Πάνθεον, αναγνωρίστηκε τελικά η αντίσταση των κομμουνιστών, των εβραίων και των ξένων κατά των ναζί
Στις 21 Φεβρουαρίου, 80 χρόνια μετά την εκτέλεση από τους ναζί, ο Μίσακ Μανουσιάν μπήκε μαζί με τη σύντροφό του Μελινέ στο Πάνθεον, καθώς αναγνωρίστηκε η αντιστασιακή τους δράση κατά των ναζιστών. Η αναγνώριση αυτή, για πρώτη φορά, για έναν ξένο, Αρμένιο, απάτριδα και κομμουνιστή, έχει μια ιδιαίτερη σημασία γιατί «ήρθε, έστω και αργά, να διορθώσει μια παλιά αδικία», όπως δήλωσε ο γγ του ΚΚΓ, Φαμπιέν Ρουσσέλ.
Οι δυο ήρωες συνοδεύονται συμβολικά και από τους 22 συναγωνιστές τους, της κόκκινης αφίσας, των οποίων τα ονόματα χαράχτηκαν σε μαρμάρινη πλάκα, στο εσωτερικό του ναού. Πρόκειται για τα ονόματα των ξένων αγωνιστών που μετείχαν στην αντίσταση ως «ελεύθεροι σκοπευτές», μαζί με τους ξένους εργάτες – αγωνιστές, τους οποίους είχε οργανώσει το ΚΚΓ. Συντονιστής της οργάνωσης ήταν Μίσακ, εργάτης, ποιητής, μεταφραστής. Στην ομάδα μετείχαν Αρμένιοι, Εβραίοι, Ισπανοί, Ιταλοί, Ούγγροι και Ρουμάνοι. Όλοι τους είχαν πάρει μέρος στους εργατικούς αγώνες της CGT και του ΚΚΓ. Μερικοί είχαν βρεθεί στο πλευρό των Ισπανών, με τις Διεθνείς Ταξιαρχίες, ενάντια στον Φράνκο. Για τους ναζί αποτελούσαν τον «στρατό του εγκλήματος». Τους παρουσίαζαν ως κοινούς εγκληματίες και είχαν βάλει σκοπό να τους εξοντώσουν. Το πέτυχαν με τη βοήθεια του καθεστώτος του Βισσύ. Ακόμα και μετά την εκτέλεσή τους, οι ναζί ήθελαν να αποδείξουν ότι δεν υπήρχε αντίσταση και ότι όλα όσα συνέβαιναν σε βάρος τους ήταν έργο των εβραιο-μπολσεβίκων. Γι’ αυτό τύπωσαν και τοιχοκόλλησαν σε όλη τη χώρα την κόκκινη αφίσα με τις φωτογραφίες εκτελεσμένων. Οι αφίσες αυτές όμως, λειτούργησαν αντίστροφα. Ο λαός στράφηκε κατά των ναζί, ιδιαίτερα στο Παρίσι, καθώς δεν ανέχονταν την κατοχή. Οι αφίσες αυτές πέρασαν στην ιστορία χάρη στον Λουί Αραγκόν και τον Πωλ Ελυάρ, τους γνωστούς ποιητές.
«Ο Μανουσιάν και η κόκκινη αφίσα είναι μια μαρτυρία που φανερώνει τη στράτευση των κομμουνιστών, ιδιαίτερα των νέων, που ήθελαν να αλλάξουν τον κόσμο…. Και ακόμα, τον τρόπο οργάνωσης και δράσης που έκανε δυνατή την ενσωμάτωσή τους», γράφει η Ουμανιτέ.
Η στάση του Μακρόν
Ο πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν υποδεχόμενος τη σορό του Μανουσιάν, μίλησε με ένα ασυνήθιστο τρόπο, και σε ευθεία αντίθεση με την πολιτική που ακολουθεί στα κοινωνικά προβλήματα, που προκάλεσε πολλά ερωτήματα και αντιδράσεις. «Αυτή η Οδύσσεια του Μανουσιάν και όλων των ένοπλων συναγωνιστών του, είναι και δικιά μας. Οδύσσεια για την ελευθερία που παραμένει ακέραιη στην καρδιά του έθνους μας», τόνισε χαρακτηριστικά. Χαιρέτισε τους αγωνιστές που αποφάσισαν να πεθάνουν, και κυρίως αρνήθηκαν να προσαρμοστούν. Αναφερόμενος στον Μανουσιάν, είπε πως «ήταν ένας άνθρωπος ελεύθερος…. ασπάστηκε το κομμουνιστικό ιδεώδες και ονειρεύτηκε την πανανθρώπινη χειραφέτηση για τους κολασμένους της γης». Και συνέχισε: «ο Μανουσιάν στρατεύτηκε κόντρα στο φασισμό, μέσα από τους κόλπους της κομμουνιστικής διεθνούς. Μεθυσμένος από το μεγάλο όραμα της ελευθερίας πήρε όλα τα ρίσκα…. Αυτός που αγαπούσε και ήθελε να τον αγαπούν, πήρε την απόφαση, τον Μάρτιο του 1943, να ρίξει μια χειροβομβίδα στις τάξεις ενός Γερμανικού αποσπάσματος. Είσαι εδώ με την Μελινέ, ως ποιητής ενός ευτυχισμένου έρωτα. Η Γαλλία αναγνωρίζει την προσφορά σας και σας υποδέχεται».
Η μόνη παραφωνία στην οργάνωση της εκδήλωσης αυτής ήταν η παρουσία της Λεπέν, η οποία είχε καταγγελθεί από το ΚΚΓ και τις αριστερές οργανώσεις, ενώ ο Μακρόν – στη συνέντευξή του στην Ουμανιτέ - είχε πει «καλό θα ήταν οι δυνάμεις της ακροδεξιάς να μην δώσουν το “παρών». Όμως η Λεπέν τελικά παραβρέθηκε στην τελετή προκαλώντας την αντίδραση απογόνων των εκτελεσθέντων, οι οποίοι σε ανακοίνωσή τους τόνισαν, μεταξύ των άλλων, ότι «δεν θέλουμε να συμμετέχουμε στη στρατηγική της αποδαιμονοποίησης ενός ξενοφοβικού και ρατσιστικού κόμματος …. τη στιγμή μάλιστα που ο Εθνικός Συναγερμός αμφισβητεί τα δημοκρατικά δικαιώματα. Η παρουσία της Λεπέν προσβάλλει τη μνήμη αυτών που έχυσαν το αίμα τους για την απελευθέρωση της Γαλλίας».
Εκδήλωση του ΚΚΓ και της CGT
Ιδιαίτερα εντυπωσιακή ήταν η εκδήλωση τιμής που οργάνωσαν το ΚΚΓ και η CGT, στην οποία μίλησε και η γγ Σοφί Μπινέ, τονίζοντας ότι η αναγνώριση της θυσίας των εκτελεσθέντων στέλνει ένα πανανθρώπινο μήνυμα που είναι ιδιαίτερα σημαντικό σήμερα για τους εργαζόμενους και τους νέους. Είναι το μήνυμα της ισότητας και των κοινωνικών δικαιωμάτων για όλους, χωρίς διακρίσεις φύλλου, φυλής, καταγωγής κλπ Στη συνέχεια επισήμανε ότι αυτή η ομοφωνία που παρουσιάζεται με την ευκαιρία της εκδήλωσης τιμής, δεν θα πρέπει να μας οδηγεί στην παραποίηση της πραγματικότητας και την αποκοπή της από τις ρίζες της. Έθεσε μάλιστα το καίριο ερώτημα: «Εάν ζούσαν σήμερα αυτοί οι αγωνιστές, θα τους έδιναν το άσυλο;». Και, τέλος, αναφέρθηκε στα λόγια του Μισάκ Μανουσιάν, μπροστά στο στρατοδικείο: «Εσείς λέτε ότι είστε Γάλλοι. Εμείς όμως παλεύουμε για την απελευθέρωση της χώρας. Εσείς έχετε πουλήσει την ψυχή και τη συνείδησή σας στον εχθρό. Είσαστε κληρονόμοι της Γαλλικής εθνότητας. Εμείς όμως την έχουμε τιμήσει». Και η Σοφί Μπινέ, κατέληξε λέγοντας: «Να αρθούμε στο ύψος των περιστάσεων τούτη την ώρα που η δημοκρατία μας παραπαίει και η άκρα δεξιά στη Γαλλία και σε πολλές άλλες χώρες, ποτέ δεν ήταν τόσο κοντά στην εξουσία».