Πέρασαν δύο χρόνια από την «ειδική πολεμική επιχείρηση» της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου 2022 εξελίχτηκε σε έναν πόλεμο με πολλά θύματα και τεράστιες απώλειες, όχι μόνο για τη Ρωσία και την Ουκρανία. Ο δεύτερος χρόνος κύλισε διαφορετικά από τον πρώτο, όπου οι ρωσικές δυνάμεις αποχώρησαν από τη Δυτική Χερσώνα και τους δήμους της περιφέρειας του Χαρκόβου που είχαν καταλάβει και φάνηκε ότι μπορεί να επιτευχθεί ειρήνευση, αρκεί η Ουκρανία να μείνει ουδέτερη και να μην ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.
Ο ρόλος της Δύσης
Όμως η Δύση δεν επιθυμούσε κατάπαυση του πυρός. Ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Μπόρις Τζόνσον κάλεσε το Κίεβο να αποχωρήσει από τις συνομιλίες της Κωνσταντινούπολης, υποσχόμενος οικονομική και στρατιωτική βοήθεια για να μπορέσει η Ουκρανία να αντεπιτεθεί και να επιστρέψει στα σύνορα του 1991. Τα δυτικά μέσα ενημέρωσης υποτίμησαν τον ρωσικό στρατό, υποστηρίζοντας ότι έχει πήλινα πόδια και ειρωνεύονταν τον ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, εμφανίζοντάς τον ως παρανοϊκό. Ο ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι εμφανίστηκε ως ήρωας και κανείς δεν διαφωνούσε στα λόγια για οικονομική και στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία. Σχεδιάστηκε το 2023 η περιβόητη ουκρανική αντεπίθεση, η οποία κατέληξε σε μεγάλη ήττα των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων. Οι εκτιμήσεις ήταν υπερβολικές και δεν υπολογίστηκε ότι ο ουκρανικός στρατός δεν θα μπορούσε να νικήσει τον ρωσικό σε μια γραμμή αντιπαράθεσης 1.250 χιλιομέτρων. Η Ουκρανία έχασε τα δύο στρατηγικά σημεία για την εξέλιξη του πολέμου, το Μπάχμουτ και πρόσφατα την Αβντέεφκα, ενώ τα ρωσικά στρατεύματα επελαύνουν, αργά αλλά σταθερά, προς τα δυτικά. Το ηθικό του ουκρανικού στρατού είναι ιδιαίτερα χαμηλό και εκφράζονται φόβοι αν συνεχιστεί ο πόλεμος, για ολοκληρωτική συντριβή του. Οι συνέπειες των κυρώσεων ήταν ιδιαίτερα αρνητικές για τη ρωσική οικονομία και περιόρισαν τις οικονομικές και εμπορικές σχέσεις, ιδιαίτερα με τις ευρωπαϊκές χώρες. Ταυτόχρονα, πάγωσαν τα αποθεματικά της κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, ύψους 300 δισ. δολαρίων, στις δυτικές τράπεζες. Η Ρωσία όμως παρουσίασε μεγάλη προσαρμοστικότητα στις νέες συνθήκες, αναπληρώνοντας μέρος των απωλειών της, από την ενδυνάμωση των σχέσεων κυρίως με την Κίνα και την Ινδία.
Ο Ζελένσκι
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, μετά τις αποτυχίες της αντεπίθεσης, αντιμετωπίζεται με επιφυλακτικότητα και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Οι εξελίξεις αυτές είχαν σαν αποτέλεσμα την αντικατάσταση του διοικητή του Γενικού Επιτελείου Στρατού, Βαλέρι Ζαλούζνι, με το ρωσικής προέλευσης στρατηγό Αλαξάντρ Σίρσκι, τον επονομαζόμενο «χασάπη». Τα περισσότερα κόμματα της αντιπολίτευσης είναι παράνομα, αλλά παρ’ όλα αυτά το τελευταίο διάστημα πληθαίνουν τα επικριτικά σχόλια για την αναποτελεσματικότητά του. Ο κόσμος έχει κουραστεί από τον πόλεμο και την εκτεταμένη διαφθορά. Αλλάζει και η σχέση της Δύσης με το καθεστώς του Κιέβου. Ένα χρόνο πριν το αμερικανικό Κογκρέσο, σύσσωμο, είχε σηκωθεί όρθιο και χειροκροτούσε τον ουκρανό πρόεδρο. Τώρα εκδηλώνεται έντονος σκεπτικισμός και προς το παρόν έχει μπλοκαριστεί η βοήθεια προς την Ουκρανία.
Η στρατηγική της Ρωσίας
Ο ρωσικός στρατός, μετά την εξουδετέρωση της «Βάγκνερ» και του επικεφαλής της Γιεβγκένι Πριγκόζιν, προχώρησε σε αναδιοργάνωση, εντάσσοντας στις γραμμές του τους μαχητές της μισθοφορικής εταιρείας, οι οποίοι αποδείχθηκαν ιδιαίτερα ετοιμοπόλεμοι. Ήδη αναγνωρίζεται από τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις και από δυτικούς εμπειρογνώμονες ότι η Ρωσία μελέτησε τις αρχικά λανθασμένες επιλογές της και πλέον πολεμάει πιο επαγγελματικά και πιο αποτελεσματικά. Η ρωσική πολεμική βιομηχανία επέδειξε γρήγορα αντανακλαστικά και προχώρησε στην παραγωγή drones και άλλων σύγχρονων οπλικών συστημάτων και πολεμοφοδίων, τα οποία «τεστάρει» στις πολεμικές συγκρούσεις στην Ουκρανία.
Στην αρχή του πολέμου δεν επιβεβαιώθηκαν οι προσδοκίες της Ρωσίας για μια γρήγορη επιχείρηση που θα κατέληγε σε γρήγορη νίκη και την εγκαθίδρυση φιλορωσικής κυβέρνησης στο Κίεβο. Είναι γεγονός ότι η Μόσχα υπερεκτίμησε τη δύναμή της και υποτίμησε την ουκρανική αντίσταση. Σίγουρα δεν ήταν μια εύκολη επιχείρηση, αλλά ένας άγριος πόλεμος, που όσο συνεχίζεται θα συσσωρεύει ανυπέρβλητο μίσος μεταξύ των δύο λαών, επειδή εκτός των άλλων έχει και χαρακτηριστικά εμφυλίου. Η Ουκρανία ευρίσκεται με την «πλάτη στον τοίχο». Αν δεν σταματήσει ο πόλεμος στα όρια της γραμμής του μετώπου, θα έχει μεγαλύτερες απώλειες από αυτές που θα είχε αν συμφωνούσε στα όρια των συμφωνιών της Κωνσταντινούπολης. Είναι φανερό ότι οι στρατηγικοί υπολογισμοί της Ουκρανίας με την παρότρυνση της Δύσης δεν επαληθεύτηκαν και δεν επήλθε η ήττα των ρωσικών δυνάμεων στα πεδία των μαχών.
Το μέλλον
Τρεις ημερομηνίες θα παίξουν καθοριστικό ρόλο για το αν και κατά πόσο θα συνεχιστεί ο πόλεμος ή θα προκύψει ειρήνευση μέσα στο 2024: α) οι προεδρικές εκλογές τον Μάρτιο στη Ρωσία, όπου προβλέπεται ξανά επικράτηση του Βλαντίμιρ Πούτιν, β) η λήξη της θητείας του Βολοντίμιρ Ζελένσκι τον Μάιο και γ) οι προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ τον Νοέμβριο. Είναι πολύ δύσκολο, έως ακατόρθωτο, να υπογραφεί συμφωνία ειρήνης, είναι όμως πιο ρεαλιστικό να συμφωνηθεί κατάπαυση του πυρός τώρα. Κανείς, εκτός από τους εμπόρους των όπλων, δεν ωφελείται από τη συνέχιση του πολέμου. Η εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας θα υποστεί ανεπανόρθωτη ζημία. Μια νίκη της Ρωσίας θα είναι πύρρειος και μεσομακροπρόθεσμα θα την περιορίσει.
Ήδη εμφανίζονται ρωγμές στις σχέσεις μεταξύ των δυτικών χωρών, μετά την αποτυχημένη αντεπίθεση του ουκρανικού στρατού. Οι διαφορετικές εκτιμήσεις για τη στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία, μεταξύ του Όλαφ Σόλτς και του Εμανουέλ Μακρόν, οδηγούν σε αλληλοκατηγορίες που υποσκάπτουν τον γαλλογερμανικό άξονα. Ανησυχία επίσης προκαλούν οι δηλώσεις του γάλλου προέδρου ότι δεν αποκλείει αποστολή χερσαίων δυνάμεων στην Ουκρανία. Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ απέκλεισε ένα τέτοιο ενδεχόμενο και επίσης δεν συμφωνούν αρκετές χώρες, όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία, η Πολωνία και η Σουηδία. Από το Κρεμλίνο ανακοινώθηκε ότι κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ.