Η επίθεση στην πλατεία Αριστοτέλους το προηγούμενο Σάββατο 9 Μαρτίου δεν συνέβη σε κοινωνικό και πολιτικό κενό, ούτε ήταν κεραυνός εν αιθρία. Οι μήνες και τα χρόνια που προηγήθηκαν καλλιέργησαν το έδαφος για να συμβεί. Προτείνουμε εδώ τέσσερις διαφορετικούς άξονες για την κατανόησή της: τον σταδιακό εκφασισμό (καθώς φαίνεται ότι είμαστε πια μετά τη συντηρητικοποίηση), την αυξανόμενη ομοφοβία και τρανσφοβία, την έξαρση εφηβικής και μετεφηβικής βίας, και τον τόπο και τη χρονική στιγμή που έλαβε χώρα η επίθεση αυτή.
Οι λόγοι για την ιλιγγιώδη άνοδο της Ακροδεξιάς, τόσο σε επίπεδο πολιτικής αντιπροσώπευσης στη Βουλή, όσο και ιδεολογικής επικράτησης στην κοινωνία, είναι πολλοί, σύνθετοι και η ενδελεχής ανάλυσή τους υπερβαίνει τους σκοπούς αυτού του κειμένου. Συνοπτικά, η έλλειψη λογοδοσίας, η αίσθηση ατιμωρησίας και ασυδοσίας, η κατάσταση του Τύπου στην Ελλάδα έχουν δημιουργήσει την ιδανική συνθήκη για μία απάθεια που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στον εκφασισμό. Τα τελευταία μόνο χρόνια μπορούμε να αναφέρουμε ενδεικτικά τα σοβαρά πλήγματα στη δημοκρατία και το κράτος δικαίου που προκάλεσε η υπόθεση των υποκλοπών και η μη διαλεύκανσή της, περισσότερα από δύο χρόνια μετά από τις πρώτες αποκαλύψεις, τη συγκάλυψη σε εμβληματικά εγκλήματα όπως το ναυάγιο της Πύλου και το εγκληματικό δυστύχημα των Τεμπών, τα οποία όμως δεν απαντήθηκαν πολιτικά (αλλά μάλλον μόνο συναισθηματικά). Η δε σύσταση της τωρινής Βουλής απεικονίζει τα αποτελέσματα αυτή της απάθειας και της απολίτικης προσέγγισης, με τη μετακίνησή της προς τα (ακρο)δεξιότερα —λίγα χρόνια μόλις μετά την καταδίκη της Χρυσής Αυγής, η οποία αντιμετωπίζεται πια σαν μακρινή ιστορία.
Σε αυτή την ατμόσφαιρα δομήθηκε και η συζήτηση για την ισότητα στο γάμο, αφού πρώτα είχε στρώσει το έδαφος ο Στ. Κασσελάκης, του οποίου η είσοδος στην πολιτική ζωή συνοδεύτηκε από όλη την ομοκανονικότητα και τα στοιχεία ομοεθνικισμού που συναντήσαμε και στη συνέχεια. Η εικόνα και ο λόγος του Στ. Κασσελάκη γύρω από ΛΟΑΤΚΙ+ θέματα ήταν τα πιο συντηρητικά που θα μπορούσαν να είναι, όπως ήταν και στη συνέχεια τα επιχειρήματα για την ισότητα στον γάμο. Αντί να μιλήσουμε για νέες μορφές σχέσεων, για ουσιαστική συμπερίληψη και ποικιλομορφία, για τη βαθιά ριζωμένη ομοφοβία και τρανσφοβία, για κουήρ πολιτικές και ριζικές αλλαγές παραδειγμάτων, επικεντρωθήκαμε στο πόσο καλοί γονείς μπορούν να είναι δύο γκέι ή δύο λεσβίες, στο πόσο στρέιτ θα είναι τα παιδιά τους και στο πόσα παιδιά είναι καλύτερο να μεγαλώνουν σε μία ομόφυλη οικογένεια αντί για ένα ίδρυμα. Καμία αναφορά στους αποκλεισμούς που βιώνουν τα κουήρ και ακόμη περισσότερο τα τρανς άτομα, καμία αμφισβήτηση της ουσιοκρατίας —αντίθετα κρεσέντο ομοφοβίας και τρανσφοβίας με αφορμή την παρένθετη κύηση, που έμεινε εν πολλοίς αναπάντητο. Το αποτέλεσμα ήταν ένας νόμος μισός για την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, που στη συνείδηση των πολλών έμεινε ως ένας νόμος που τους επιβλήθηκε αναιτιολόγητα. Και αυτό τις ίδιες ημέρες που συνεχίζεται στο Εφετείο η δίκη για την ακόμη, ουσιαστικά, ατιμώρητη δολοφονία του Ζακ.
Η έξαρση της εφηβικής και μετεφηβικής βίας, καθώς τα περισσότερα από τα επιτιθέμενα άτομα ήταν σε αυτή την ηλικιακή κατηγορία, δεν είναι άσχετη από τις συνθήκες που επικρατούν τις τελευταίες δεκαετίες, όπως δεν είναι άσχετη και με την έλλειψη πολιτικών για την ενσωμάτωση μεταναστών και προσφύγων. Πέρα από όσα ήδη αναφέραμε, για την ατιμωρησία και την ασυδοσία, πρέπει να λάβουμε υπόψη τη φτωχοποίηση και τη συνεχιζόμενη ανεργία ή την εργασιακή επισφάλεια που έχει πια κανονικοποιηθεί, αλλά και τις ακόμη αχαρτογράφητες συνέπειες των εγκλεισμών των τελευταίων ετών. Σε αυτά, το μόνο αντίβαρο για τις ηλικίες αυτές θα μπορούσε να είναι το σχολείο, στο οποίο, όμως, λείπουν όσα θα μπορούσαν να κάνουν τη διαφορά, όπως είναι η συμπεριληπτική σεξουαλική αγωγή, οι κατάλληλα θεσμικά υποστηριγμένοι εκπαιδευτικοί και ψυχολόγοι —και δεν ξεχνάμε και την κατάργηση του μαθήματος της Κοινωνιολογίας που θα μπορούσε να προσφέρει κατανόηση και νοηματοδότηση της κοινωνικής πραγματικότητας. Είναι ακριβώς αυτές οι ηλικίες και αυτά τα άτομα που κινδυνεύουν να πληγούν περισσότερο από την πρόσφατη αυστηροποίηση των ποινών, κάτι που θα εντείνει ακριβώς όσα διατείνεται ότι θα διορθώσει.
Κι αν αυτή η επίθεση θα μπορούσε πράγματι να έχει συμβεί οπουδήποτε, είναι συμβολικό ότι συνέβη στη Θεσσαλονίκη, των συλλαλητηρίων για τη Μακεδονία και τις Πρέσπες, του Άνθιμου και του Ψωμιάδη, της ανεπεξέργαστης ιστορίας των Εβραίων και του Ολοκαυτώματος, στη Θεσσαλονίκη που της αξίζει να είναι το πολυπολιτισμικό κέντρο των Βαλκανίων και όχι η «συμπρωτεύουσα». Και συνέβη στη Θεσσαλονίκη, τις μέρες του Φεστιβάλ Κινηματογράφου, με κουήρ πρόγραμμα και εκκλησιαστικές αντιδράσεις.
Ήταν ζήτημα χρόνου σε αυτό το πεδίο μια βίαιη αντίδραση, με ομοφοβικά και τρανσφοβικά χαρακτηριστικά. Δεν θα είναι μεμονωμένο περιστατικό αν δεν αντιδράσουμε άμεσα. Ο δρόμος προς την ισότητα δεν είναι γραμμικός και δεν βρισκόμαστε ούτε καν κοντά στο τέλος του. Ο ημιτελής νόμος για την ισότητα στο γάμο οφείλει να είναι (μία ακόμα) αρχή για μια ουσιαστική, διαθεματική, πορεία προς την ισότητα, που θα αντιμετωπίσει έμφυλους, ταξικούς, φυλετικούς και εθνοτικούς αποκλεισμούς. Ας είναι αυτής της πορείας αφετηρία η πλατεία Αριστοτέλους —και όχι η αρχή σε μία πορεία συνεχιζόμενου εκφασισμού.