Από το νέο πλήγμα του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου αναδύεται και ο πληθωρισμός
Η κλιματική κρίση εκδηλώνεται στην ευρύτερη περιοχή, κυρίως, με πρωτοφανή παρατεταμένη ανομβρία και καταστροφικές βροχές ή/και μεγάλης έντασης, έκτασης, και διάρκειας πυρκαγιές. Στον Παναμά ειδικότερα, η ασυνήθιστα μακρά διάρκεια της ανομβρίας σε συνδυασμό με τη σταδιακή υπερθέρμανση των ωκεανών του Ειρηνικού και Ατλαντικού (φαινόμενο Ελ Νίνιο) έχει επιφέρει μεγάλη μείωση έως στασιμότητα (2023) της στάθμης γλυκού νερού των τεχνητών λιμνών – δεξαμενών, που τροφοδοτούν με την απαιτούμενη για την πλήρη λειτουργία της διώρυγας ποσότητα νερού (κάθε πλοίο που διέρχεται χρειάζεται 205 εκατ. λίτρα νερού).
Η κλιματική αλλαγή δεν επιτρέπει πλέον όχι μόνο την πλήρη λειτουργία της (24ωρη, 45-50 εμπορικά πλοία την ημέρα) αλλά ούτε την ενίσχυση του διεθνούς εμπορίου προς τις ανατολικές ακτές του ΗΠΑ και στη συνέχεια προς χώρες της ανατολικής και βορειοδυτικής Ασίας και αντίστροφα ή της Ευρώπης, που η μείωση του διάπλου είναι 50%.
Το «Θαύμα του Ανθρώπου», όπως αποκαλέστηκε η διώρυγα λόγω της ιδιαίτερης τεχνικής πολυπλοκότητας και εξειδίκευσης που απαιτούσε η κατασκευή της, προκρίθηκε το 1904 και λειτούργησε το 1914 ως η πιο συμφέρουσα οικονομικά επιλογή, εναλλακτική λύση στο οδικό ή σιδηροδρομικό δίκτυο ή μεγάλους, πιο ακριβούς και επικίνδυνους διάπλους. Εξακολουθεί μέχρι σήμερα να είναι ο πιο σύντομος διάπλους μεταξύ των δύο ωκεανών (συντόμευση διάπλου κατά 8.000 ναυτικά μίλια) και ο φθηνότερος διάπλους μεταξύ των δύο ωκεανών (ίσχυε μέχρι πριν 15 ημέρες), παρά τις αυξήσεις που έχουν επιβληθεί.
Η 82 χιλιομέτρων μήκους διώρυγα εξυπηρετεί το 6-8% του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου και η αξία των προϊόντων που τη διασχίζουν είναι (ήταν;) περίπου 270.000 εκατ. δολάρια τον χρόνο. Τα τελευταία χρόνια, η Δημόσια Αρχή της Διώρυγας (ACP) αναγκάστηκε, λόγω της κλιματικής αλλαγής, να μειώσει τα ημερήσια δρομολόγια σε 38 για να φτάσει τον περασμένο Δεκέμβρη σε 24 και το Φεβρουάριο 2024 σε 18. Αναμένεται νέα μείωση των δρομολογίων εντός του Μαρτίου, μετά τις προβλέψεις επιστημόνων ότι η ξηρασία θα συνεχιστεί και η στάθμη της κύριας τεχνητής λίμνης - δεξαμενής Γκατούν θα μειωθεί. Εκτός της μείωσης των δρομολογίων η ΑCP μείωσε και το βάρος του μεταφερόμενου φορτίου που ορισμένες φορές έφτασε στο 40%. Οι ουρές όλο και μεγάλωναν και οι καθυστερήσεις στην εξασφάλιση θέσης διέλευσης ξεπερνούσαν τις 10 ημέρες. Να σημειωθεί ότι τα πλοία που διαπλέουν τη διώρυγα είναι 13.000 - 14.000 τον χρόνο.
Το σημαντικότερο, ωστόσο, μέτρο που έχει ήδη οδηγήσει σε αναζήτηση νέων λύσεων είναι η από 1.11.2023 υποχρεωτική δημοπρασία για όλες τις χρονοθυρίδες (θέσεις): κάθε μεταφορέας, δηλαδή, που θέλει να εξασφαλίσει μια θέση διέλευσης για την επόμενη εβδομάδα υποχρεούται να συμμετέχει στη σχετική δημοπρασία. Οι ουρές δεν υπάρχουν ή είναι μικρές, αλλά το κόστος του πλόα έχει αυξηθεί σημαντικά.
Παρόλο που τα έσοδα από τη διώρυγα αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή εσόδων του μικρού αυτού κράτους (4,3 δισ. δολάρια το 2022), εκτιμάται ότι το μέτρο της δημοπράτησης των θέσεων δεν έγινε για λόγους οικονομικούς. Επίσης, υπολογίζεται ότι το 2024 τα σχετικά έσοδα θα μειωθούν κατά 462 - 648 εκατ. ευρώ.
Είναι προφανές ότι την αύξηση αυτή, αν όχι ολόκληρη, το μεγαλύτερο μέρος της θα μετακυλήσει στους καταναλωτές-τριες. Το αδηφάγο κεφάλαιο δεν νοιάζεται αν οι λαοί του Παναμά και της γύρω περιοχής έχουν ήδη, από τα μέσα του περασμένου χρόνου, «γευτεί» την αύξηση του πληθωρισμού. Ούτε αν η κρίση της ναυσιπλοΐας στην Ερυθρά Θάλασσα επηρεάζει αρνητικά τη ζωή άλλων λαών.
Μέχρι σήμερα στο τραπέζι έχουν τεθεί ως εναλλακτικές λύσεις η διώρυγα του Σουέζ, το ακρωτήριο Χορν που, όμως, είναι λύσεις ακριβές και χρονοβόρες. Η οδική ή σιδηροδρομική οδός μέσω Μεξικού απαιτεί χρόνο και μοιάζει σαν επιστροφή στα παλιά. Οι ΗΠΑ φαίνεται να προωθούν εναλλακτικές λύσεις στον Παναμά που προϋποθέτουν περιβαλλοντική καταστροφή προστατευόμενης περιοχής ή κατοικημένης αγροτικής περιοχής. Ήδη, οι αγρότες-ισσες και περιβαλλοντολογικές οργανώσεις ετοιμάζονται για κινητοποιήσεις και η κυβέρνηση, έχοντας την εμπειρία του περσινού Νοέμβρη, δεν θέλει να πάρει το ρίσκο μιας νέας ήττας (αναλυτικά, Εποχή 9-10/12/2023, «Νίκη των κινημάτων κατά των εξορύξεων»).
Ομάδα επιστημόνων έρευνας του περιοδικού Ναture (11/1/2024), προειδοποιεί ότι ο πλανήτης θα υποστεί ξηρασία όπως βιώνει σήμερα ο Παναμάς ή περιόδους καταστροφικών βροχών. Μέχρι το τέλος του αιώνα, σύμφωνα με το αισιόδοξο σενάριο αυτές οι συνθήκες θα επηρεάσουν 3.000 εκατ. ανθρώπους και με το απαισιόδοξο 5.000 εκατ., δηλαδή το 66% του παγκόσμιου πληθυσμού.