Εμψυχωτή του «Ποντικιού», πραγματικό δημοσιογράφο
Λίγες φορές μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε προσδιορισμούς και να μην είναι υπερβολή, όπως σταθμός στην ελληνική δημοσιογραφία ή να πούμε για έναν συνάδελφο ότι ήταν η ψυχή μιας έκδοσης, όπως στην περίπτωση του «Ποντικιού» και του Κώστα Παπαϊωάννου. Συνάδελφοί του υπό την αιγίδα του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ, στα δύο χρόνια από τον θάνατό του σε ηλικία 84 ετών οργάνωσαν στα γραφεία της ένα απογευματινό αφιέρωμα στη συνεισφορά του. Παρούσες η γυναίκα του Άννα και η κόρη του Ελένη, πολλές συναδέλφισσες και συνάδελφοι, αλλά και πολιτικοί εν ενεργεία ή όχι.
Ήταν ήδη έμπειρος δημοσιογράφος όταν μαζί με άλλους μάχιμους νέους ρεπόρτερ αποφάσισαν να προχωρήσουν σε μια έκδοση, εβδομαδιαία, εντελώς διαφορετική από τις άλλες.
Η επιλογή της ονομασίας «Το Ποντίκι» –νουνός ήταν ο Κώστας Ρεσβάνης– επιρροή από το γαλλικό «Κανάρ Ανσενέ» (αλυσοδεμένη πάπια) υποσχόταν ότι θα είναι –το ανέφερε ο υπότιτλος– μια «πολιτική – σατιρική – αποκαλυπτική εφημερίδα». Και όντως ήταν. Λαϊκή χωρίς να ρέπει στον λαϊκισμό, αποκαλυπτική – σατιρική χωρίς να ρέπει στον κιτρινισμό. Ήταν, τελικά, μια εναλλακτική εφημερίδα για εκείνη την εποχή, στο αριστερό φάσμα. Καθόλου εύκολες αυτές οι ισορροπίες. Ιδρυτές – μέτοχοι ήταν πέντε μάχιμοι δημοσιογράφοι: Γιώργος Κοντογιάννης, Δημήτρης Κωστιδάκης, Ερρίκος Μπαρτζινόπουλος, Κώστας Παπαϊωάννου και Παντελής Τρωγάδης.
Στο πάνελ προσκλήθηκαν και πήραν τον λόγο στενοί συνεργάτες του, που ο καθένας διηγήθηκε διάφορα περιστατικά από τη συνεργασία τους και, εντέλει, όλα μαζί και με ομιλίες από κάτω συγκρότησαν το πορτρέτο του. Ενός δραστήριου δημοσιογράφου, αριστερού πολίτη και αντιστασιακού. Ο Νίκος Κιάος που προέδρευσε επιπλέον, μίλησε πρώτος δίνοντας και άφθονα στοιχεία από τη διαδρομή της ζωής του, για τον «ανήσυχο άνθρωπο» και «μοναδικό εκδότη φίλο του», όπως είπε. «Ο “επίμονος κηπουρός” Κώστας άρχισε τη δημοσιογραφία από 18 χρόνων, μόλις τέλειωσε το γυμνάσιο το 1956. Ο ίδιος αναφέρει για τις σπουδές του: γυμνάσιο κι αυτό με το ζόρι. Η περιπέτεια ήταν να πάρει το απολυτήριο από γυμνάσιο θηλέων»! «Κι αμέσως ρίχτηκε στη δουλειά, στην εφημερίδα “Ακρόπολις”. Και τι δεν έκανε εκεί: από ύλη έως ρεπορτάζ, κυρίως δικαστικό κι ελεύθερο. Θυμάμαι στο γραφείο ήταν δίπλα με τον Γιώργο Κορωναίο, παλιό δημοσιογράφο με περιπέτειες, Μακρόνησο κτλ. Από το 1974 στα “Νέα” πολιτικό ρεπορτάζ, στο Αντί αρχισυντάκτης και μετά από το 1979 Ποντίκι. Με τα βιβλία του για τον Τζορτζ Πολκ ήταν η αγωνία του και ο αγώνας του να σωθεί ο Στακτόπουλος από τη σκευωρία και φυλακή όπου τον είχαν κλείσει. Κι άλλος αγώνας του στην περίπτωση του δράκου του Σέιχ Σου με τον Παγκρατίδη».
Ογκόλιθο της δημοσιογραφίας τον χαρακτήρισε ο πρόεδρος της ΠΟΕΣΥ Σωτήρης Τριανταφύλλου και για το Ποντίκι είπε, «διαβάζαμε όλες τις εφημερίδες για να ενημερωθούμε και μετά το Ποντίκι για να δούμε τι συμβαίνει»! Ο Μιχάλης Ιγνατίου, που ήλθε από τη Νέα Υόρκη για να συμμετάσχει αναφέρθηκε στην, τυχαία κάπως, γνωριμία τους, αλλά που εκκίνησε μια σταθερή συνεργασία. Μας θύμισε ότι το Π δεν δεχόταν διακομιστή από το κράτος για να έχει την ανεξαρτησία του και στη συνέχεια θυμήθηκε ότι εργάστηκε επίμονα και σκληρά για μισό αιώνα. Ήταν ένας πραγματικός αριστερός και στη δουλειά του, σημείωσε. Αναφέρθηκε στην πιο, ίσως, μεγάλη επιτυχία του Π –και δική του– στην αποκάλυψη της συμφωνίας για τις βάσεις του Ανδρέα Παπανδρέου με τις ΗΠΑ. Ο Γιώργος Κοντογιάννης, τελευταίος επιζών από τους ιδρυτές, θυμήθηκε ότι το πρώτο φύλλο του Π τυπώθηκε ανάποδα και χρειάστηκε να ξανατυπωθεί ολόκληρο. Ο Κώστας, είπε, ήταν και ο διευθυντής της ορχήστρας και ο μαέστρος και ο συνθέτης. Όσο για το Π, που άργησε να κερδίσει κοινό έως ότου απογειωθεί και φθάσει τις 200.000 πωλήσεις από τις 1.800 πωλήσεις Αθήνα – Πειραιά το πρώτο τεύχος, ήταν ένα ανεξάρτητο και σοβαρό έντυπο και αυτό ήταν και η δύναμή του. Ο Αλέξης Παπαχελάς σημείωσε ότι ο Παπαϊωάννου ήταν από μια μεγάλη γενιά δημοσιογράφων που το εργοστάσιο όπου έβγαιναν έχει κλείσει. Πάντα ήθελε, σημείωσε, να έχει ρεπορτάζ, αλλά και στοιχεία, ένα ντοκουμέντο. Δεν επαναπαυόταν, συνέχιζε να ψάχνει στοιχεία. Τρία πράγματα που τον διέκριναν ήταν το δίκιο, η εντιμότητα και η εξακρίβωση. Ο Άγγελος Στάγκος, ένας από τη διάδοχη γενιά μετά τους ιδρυτές, θυμήθηκε: ο Κώστας ήταν συνέχεια στη Γερανίου όπου τυπωνόταν το Π. Διαμόρφωνε σχέσεις φιλικές και με τα έντυπα, την Ελευθεροτυπία, τα Νέα, δεν το έβλεπαν ανταγωνιστικά. Το περίμεναν, ωστόσο, στην Ομόνοια όχι μόνο αναγνώστες, αλλά και αρχισυντάκτες και διευθυντές εφημερίδων μήπως βρουν κάποια αποκλειστικότητα! Ο Παπαϊωάννου αρνήθηκε, πάντως, να πάρει το βραβείο Μπότση. Δεν ήθελε σχέσεις με τη δημοσιογραφική Δεξιά, είχε επαφές με πολιτικούς, όχι όμως πολλές σχέσεις. Ο Γιώργος Καραγιάννης από την ακόμη νεότερη φουρνιά του Π μίλησε για το περιεχόμενο της μαθητείας του εκεί. «Μάθαμε», σημείωσε, «να υπηρετούμε την αλήθεια και τα δημοκρατικά δικαιώματα. Να παρουσιάζουμε την είδηση, ατόφια και ξεκάθαρη, χωρίς αποκρύψεις και αποσιωπητικά. Δίπλα στην είδηση να βάζουμε και το καυστικό πιπέρι, το σχόλιο που μας ξεχώριζε, εμείς δεν κάναμε παραπολιτική, αλλά πολιτική. Να ψάχνουμε την είδηση και να την επαληθεύουμε και μια και δυο και δέκα φορές. Ζήσαμε σ’ εκείνες τις ατέλειωτες ώρες της δουλειάς στιγμές δύσκολες, αλλά και ξεχωριστές με την πλάκα και το καλαμπούρι που δεν τη ζήσαμε στα άλλα δημοσιογραφικά μαγαζιά της σοβαροφάνειας και του τάχα μου». Αναφέρθηκε και σε δυο δημοσιογραφικές του επιτυχίες που είχε με την καθοδήγηση του Παπαϊωάννου: το καραμανλίδικο οικόπεδο στη Φιλοθέη και τα εντός δάσους παραθαλάσσια οικόπεδα του Κων. Μητσοτάκη στην Αλόννησο. Μίλησαν επίσης ο Κώστας Φράγκος, στρατηγός, συνεργάτης του Π, οι Αντώνης Ρενιέρης και Νίκος Γερακάρης, δημοσιογράφοι, ο Γιώργος Ανωμερίτης και ο Βαγγέλης Βενιζέλος.
Ο αντιστασιακός Παπαϊωάννου
Ο Παπαϊωάννου ως μέλος της ΕΣΑΤ («μικρή ΕΣΗΕΑ») είχε γνωριμία με τον πρόεδρό της Τάσο Δήμου. Από τις πρώτες μέρες της δικτατορίας, συμμετείχε στο Πατριωτικό Μέτωπο (ΠΑΜ) και ως συντάκτης στην Ακρόπολη ήταν εκτός υποψίας. Βοήθησε πολύ να βρει η αντίσταση (ΠΑΜ) επαφές με το εξωτερικό, να καλύψουν παράνομους. Ανάλαβε αποστολές στο εξωτερικό, όπου συνέδεε τους εδώ αντιστασιακούς με την ηγεσία έξω, μεταφέροντας σημειώματα αλλά και χρήματα για τους παράνομους. Συνελήφθη, το ‘70 ή ‘71, μαζί με τον Λούη Δάνο, και αφού τους «περιποιήθηκαν» στην Ασφάλεια, φυλακίστηκε στον Κορυδαλλό, αλλά αποφυλακίστηκε. Ο Κ. Παπαϊωάννου συνέχισε και μετά. Αυτός έστειλε τις ερωτήσεις στον Μπάμπη Δρακόπουλο στον Κορυδαλλό και έδωσε τη γνωστή συνέντευξη στην «Ακρόπολη», πριν τη δίκη των στελεχών του ΚΚΕ εσωτερικού –Μπάμπη Δρακόπουλου, Μήτσου Παρτσαλίδη, Άσπας Παπαθανασοπούλου, Νίκου Δημάκου, Γιάννη Ποτήρη, κ.ά.– όπου περιέγραφε τι είναι το ΚΚΕ εσ. και γιατί έγινε η διάσπαση. Το β΄ μέρος της συνέντευξης δεν δημοσιεύτηκε ποτέ. Στον Κορυδαλλό, όμως, ξαναβρέθηκε ο Παπαϊωάννου και στην εποχή της Δημοκρατίας το 1992. Παραβίασε τον «τρομονόμο» επειδή δημοσίευσε το Π διακήρυξη της 17ης Νοέμβρη. Ο Κώστας ήταν παρών πάντοτε στις εκδηλώσεις του ΣΦΕΑ και στις αρχαιρεσίες του πάντοτε στην ουρά. Στην «Εποχή» θα τον θυμόμαστε σε μια από τις πολιτισμικές μας εκδηλώσεις: αργά, μετά το κλείσιμο του Π, είμαστε στον Δημήτρη Μητροπάνο και κατέφθασαν παρέα με τον Νικόλα Βουλέλη, τον Χρήστο Παπουτσάκη κ.ά.