Με έντονο το περιβαλλοντικό αποτύπωμα από τις περσινές πολυήμερες και καταστροφικές πυρκαγιές, όπου έκαψαν 1,8 εκ. στρ., και τις πλημμύρες οι οποίες έλαβαν χώρα στην περιοχή της Θεσσαλίας, «εορτάζεται» και φέτος η Διεθνής Ημέρα των Δασών, όπως μετονομάστηκε η Παγκόσμια Ημέρα της Δασοπονίας, μετά το έτος 2012, θέτοντας ως πρωτεύουσα αξιακή αρχή την προστασία τους.
Ο φετινός εορτασμός σημαδεύεται επίσης από οδυνηρές διαπιστώσεις για την κλιματική αλλαγή, αυτές των αυξανόμενων και εντονότερων επιπτώσεων της. Ο φετινός ευρωπαϊκός χειμώνας ήταν ο δεύτερος θερμότερος όλων των εποχών, οι δε θερμοκρασίες του Φεβρουαρίου ήταν κατά 3.3°C πάνω από τον μέσο όρο της περιόδου 1991-2020. Ανάλογη και η κατάσταση σε παγκόσμιο επίπεδο, αφού η μέση θερμοκρασία έχει αυξηθεί κατά 1.56°C σε σχέση με τα προ-βιομηχανικά επίπεδα, κατά τους τελευταίους 12 μήνες. Αυτό υποδεικνύει ότι –επί του παρόντος– ο στόχος της (αναθεωρημένης) Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα έχει ήδη αποτύχει τουλάχιστον ως προς το σκέλος της συνέχισης των προσπαθειών για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας σε 1.5°C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.
Δασικό περιβάλλον και κλιματική αλλαγή, μία σχέση σύνθετη και αμφίδρομη. Από τη μία, η κλιματική αλλαγή επηρεάζει σημαντικά τα δάση, ενώ από την άλλη, η διατήρηση και η διαχείριση των δασών μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Προς το παρόν, πάντως, φαίνεται ότι η «ζυγαριά γέρνει» υπέρ της κλιματικής αλλαγής και κατά του δασικού περιβάλλοντος. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής γίνονται εμφανέστερες, αφού η κύρια αιτία της, αυτής των ανθρωπογενών επιδράσεων στο δασικό περιβάλλον (δασικές πυρκαγιές, αποψιλώσεις, παράνομες υλοτομίες κ.λ.π.) εντείνεται συνεχώς.
Παρά τη θεσμοθέτηση κανονισμών και οδηγιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο και συμφωνιών σε παγκόσμιο, η κατάσταση τείνει να γίνει ανεπίστρεπτη.
Οι επιβαρυντικά διαμορφωμένες περιβαλλοντικές συνθήκες οδηγούν στην ολοένα και αυξανόμενη απαίτηση για ένα βιώσιμο περιβάλλον. Παρόλα αυτά, επί της ουσίας, ο στόχος και κυρίαρχο στοιχείο στις ενέργειες του ανθρώπου, είναι η οικονομική ανάπτυξη εις βάρος της προστασίας του περιβάλλοντος, ακόμη και της ζωής του.
Η εφαρμογή νέων ιδεών, τεχνολογιών ή διαδικασιών αναμένεται να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο άνθρωπος και να επιλύσουν πιθανά και τα προβλήματα που έχει ήδη δημιουργήσει. Και αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο με την εισαγωγή – χρήση της καινοτομίας. Για παράδειγμα, η βαθιά γνώση των χημικών ιδιοτήτων των δασικών δέντρων σε συνδυασμό με καινοτόμες ιδέες ή διαδικασίες μπορούν να οδηγήσουν σε νέα προϊόντα βασισμένα σε μέρη αυτών (π.χ. φλοιός) και την αντικατάσταση των μέχρι σήμερα χρησιμοποιούμενων ρυπογόνων (πλαστικά, βαρέα μέταλλα, γραφίτης ) σε διάφορους τομείς (φαρμακευτική, μόδα κ.λ.π).
Μία καινοτόμα πρακτική αποτελεί και η χρήση νέων τεχνολογιών, όπως η τεχνητή νοημοσύνη όπου σε συνδυασμό με τα γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών (GIS), σκοπεύουν στη βελτίωση της διαχείρισης των δασών ακόμη και την παρακολούθηση της υγείας τους.
Η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών στη δασοπονία, μεταξύ αυτών και η διαχείριση της βιομάζας, μπορεί να συμβάλει στην αειφορική χρήση των δασικών πόρων, λαμβάνοντας υπόψη τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στο περιβάλλον και δη στο δασικό οικοσύστημα.
Το ζητούμενο, όμως, σε όλο το εγχείρημα αυτό είναι η εξεύρεση της ισορροπίας μεταξύ καινοτόμων πρακτικών και των αρχών της αειφορίας της Δασοπονίας.
Η συνδυασμένη εφαρμογή των δύο σημαντικών αυτών στοιχείων είναι κρίσιμη για τη διατήρηση και τη βελτίωση των δασικών οικοσυστημάτων. Με τον τρόπο αυτό, θα υπάρξει συμβολή στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα και του νερού, την προστασία από φυσικές καταστροφές και την προώθηση της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης.
Η αειφορική διαχείριση των δασών είναι και αυτή που οδηγεί στην προστασία τους, ενισχύει την ανθεκτικότητα τους από κάθε είδους κίνδυνο και κυρίως από τις δασικές πυρκαγιές. Ειδικά για την Ελλάδα, λόγω της επικρατούσας δασικής βλάστησης, του τοπογραφικού αναγλύφου, των επικρατουσών καιρικών συνθηκών, οι δασικές πυρκαγιές επιφέρουν απώλειες σε κάθε επίπεδο (βιοποικιλότητα, οικονομικές κλπ). Στην τελευταία διαπίστωση συνηγορούν και η απουσία της πρόληψης, η απουσία της διαχείρισης των δασών και η παρουσία των προσανατολισμένων κυβερνητικών επιλογών προς την «οικονομική ικανοποίηση των ολίγων», καθώς και στην παρουσία του σαφέστατα παρωχημένου συστήματος δασοπυρόσβεσης, που είναι προσανατολισμένο στην καταστολή.
Το μέλλον των δασών είναι σημαντικό και κρίσιμο, τόσο για την παγκόσμια οικολογική και περιβαλλοντική ισορροπία, όσο και την ανθρώπινη ευημερία. Η εξασφάλιση της βιωσιμότητας των δασών αποτελεί ένα στοίχημα. Ένα στοίχημα που περιλαμβάνει την καινοτομία, την αειφορία και την ορθολογική και αποτελεσματική διαχείρισή τους.
Το αν θα κερδηθεί το στοίχημα αυτό εξαρτάται από τη δράση, τη συνεργασία και τη δέσμευση όλων των ενδιαφερομένων μερών, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνήσεων, των ερευνητικών ιδρυμάτων, του ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας των πολιτών και τη σημασία που δίδεται στην εξέλιξη της προόδου για την αντιμετώπιση των προκλήσεων.
Ο πυροσβέστης της ξαπλώστρας