Την περασμένη Κυριακή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέγραψε συμφωνία μαμούθ οικονομικής υποστήριξης με την Αίγυπτο. Σύνολο 7,4 δισεκατομμύρια ευρώ σε 4 χρόνια προτίθεται να κινητοποιήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, υπό τη μορφή δανείων και επιχορηγήσεων προς στήριξη της ασθμαίνουσας οικονομίας της πιο πολυπληθούς αραβικής χώρας.
Η συμφωνία αυτή φαίνεται να ακολουθεί την παράδοση των συμφωνιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με γειτονικές χώρες, που έχουν κυρίως ως στόχο την αποτροπή της μετανάστευσης έναντι οικονομικών ανταλλαγμάτων και λιγότερο στόχους μιας πολιτικής καλής γειτονίας με προώθηση της σταθερότητας, της δημοκρατίας και των αρχών και αξιών των ευρωπαϊκών χωρών στις τρίτες χώρες. Έρχεται έτσι σε συνέχεια της Συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας του 2016 για τη μείωση των προσφυγικών ροών, όσο και των πρόσφατων συμφωνιών με την Τυνησία και τη Μαυριτανία, όπου χρηματοδοτείται κυρίως η διαχείριση της μετανάστευσης έτσι ώστε να μειωθούν τα μεταναστευτικά ρεύματα προς την Ευρώπη.
Υπό το βάρος της Γάζας
Όμως, στη συγκεκριμένη συμφωνία με την Αίγυπτο φαίνεται ότι το βάρος έχει δοθεί αλλού, πιθανότατα και υπό τον ειδικό ρόλο που επιτελεί η χώρα αυτή στη διαχείριση μιας από τις πιο απειλητικές κρίσεις παγκόσμια, αυτής της ανθρωπιστικής καταστροφής στη Γάζα. Μόλις 200 εκατομμύρια αφιερώνονται στη διαχείριση της μετανάστευσης και κυρίως του προσφυγικού ρεύματος από τη συνεχιζόμενη κρίση στο Σουδάν, ενώ το μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης αφορά επιχορηγήσεις και αναπτυξιακά δάνεια με ευνοϊκούς όρους, που θα διαχειριστεί κυρίως η αιγυπτιακή κυβέρνηση. Θετικό πρόσημο, καθώς για πρώτη ίσως φορά η Ευρωπαϊκή Ένωση εστιάζει σε αναπτυξιακή βοήθεια για την καλυτέρευση του επιπέδου ζωής σε μια τρίτη γειτονική χώρα και όχι στη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος.
Θετικό πρόσημο επίσης, γιατί τονίζεται η ασφάλεια και η σταθερότητα στην περιοχή, κάτι πολύ κρίσιμο ιδίως στην παρούσα συγκυρία, όπου μια πιθανή ισραηλινή επίθεση στη Ράφα, μπορεί να προκαλέσει τον αναγκαστικό εκτοπισμό εκατοντάδων χιλιάδων, αν όχι εκατομμυρίων, Παλαιστινίων προς τη χερσόνησο του Σινά. Μπορεί δε ο κύπριος και ο έλληνας πρωθυπουργός κατά την υπογραφή της συμφωνίας να δήλωσαν ότι δεν θα δεχθούν να υπάρξει αναγκαστικός εκτοπισμός Παλαιστίνιων στη Αίγυπτο, αλλά αυτό μάλλον ξεπερνά τις δυνάμεις τους και είναι μια πραγματική απειλή. Όχι για τον φόβο εισροής Παλαιστίνιων στην Ευρώπη, όσο για τη δυστυχία εκατομμυρίων ανθρώπων και, ιδίως, καθ’ όσο μας αφορά άμεσα, για την εμπέδωση μιας πολεμικής ατμόσφαιρας που μας απειλεί και προσεγγίζει όλο και περισσότερο τις παρυφές των κοινωνιών μας. Είναι δε τουλάχιστον παρήγορο να παρατηρεί κανείς την ίδια την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αυτό το γεράκι της ευρωπαϊκής πολιτικής, να ξεστομίζει για πρώτη φορά τη λέξη εκεχειρία (ceasefire), κάτι που, παρά τις πρόσφατες παραινέσεις και τα ψηφίσματα του Ευρωκοινοβουλίου, η Επιτροπή αρνιόταν πεισματικά έως τώρα να δεχθεί, υποστηρίζοντας σθεναρά το δικαίωμα του Ισραήλ να αμυνθεί ενάντια στην τρομοκρατία της Χαμάς.
Ζητήματα αξιών
Ως εδώ τα θετικά πρόσημα, καθώς πρέπει να γνωρίζουμε ότι η Αίγυπτος είναι μια ανελεύθερη αυταρχική χώρα, όπου η διαφθορά και η αυθαιρεσία καλά κρατούν και όπου ο πρόεδρός της ήρθε στην εξουσία με πραξικόπημα, αφού εξολόθρευσε μαζικά ή εξουδετέρωσε πολιτικούς αντιπάλους του. Ήδη ο ίδιος, παρά το βάρος μιας συνεχιζόμενης βαθιάς οικονομικής κρίσης, προωθεί φαραωνικά έργα, όπως το κτίσιμο μιας νέας πρωτεύουσας στην έρημο ανατολικά του Καΐρου. Δυστυχώς, όμως, η Αραβική Άνοιξη αποτέλεσε μόνο μια αναλαμπή δημοκρατίας και ελευθερίας στον αραβικό κόσμο. Τα απολυταρχικά καθεστώτα επανήλθαν, μαζί και η περιστολή δικαιωμάτων και η καταπίεση του κόσμου, που αποτελούν εξίσου ικανούς παράγοντες μετανάστευσης, μαζί με την οικονομική κρίση.
Οι νέοι Αιγύπτιοι που καταφεύγουν και στα δικά μας παράλια, όπως τελευταία μαζικά στην Κρήτη, δεν φεύγουν μόνο για το ψωμί, φεύγουν και για την ελευθερία που στερούνται. Θα πρέπει δε γνωρίζουμε ότι η Ευρώπη δεν είναι θελκτική μόνο για το επίπεδο διαβίωσης που παρέχει –οι αραβικές ηγεμονίες του Περσικού Κόλπου, όσο και οι αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας, παρέχουν ίσως μεγαλύτερες ευκαιρίες σήμερα– αλλά για το επίπεδο δημοκρατίας και σεβασμού των δικαιωμάτων των κατοίκων τους. Και αυτό είναι κάτι που η Ευρώπη οφείλει να προωθεί και στις συμφωνίες της με τρίτες χώρες.
Ας κρατήσουμε πάντως για το τέλος κάτι το θετικό με τη συμφωνία αυτή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται ότι σεβάστηκε τον εταίρο της –ή ο εταίρος επέβαλλε το ειδικό του βάρος, έχοντας τα μάτια του στραμμένα στη Γάζα. Είναι κι αυτό σημαντικό για την προώθηση των αξιών της δημοκρατίας και της ελευθερίας.