Από το 1979, όταν η Ισλαμική Δημοκρατία εγκαθιδρύθηκε μέσω Επανάστασης στο Ιράν, ένα σιιτικό τόξο αναπτύσσεται στη Μέση Ανατολή. Αρχικά το Ιράν συνεργάζεται με τη Συρία του Χάφεζ αλ-Άσαντ στον Λίβανο. Ταυτόχρονα, προωθεί τη ριζοσπαστικοποίηση της σιιτικής κοινότητας της χώρας, με κατάληξη την ίδρυση της Χεζμπολλάχ, μιας μαχητικής οργάνωσης με ισλαμικά, αντιιμπεριαλιστικά και εθνικοαπελευθερωτικά χαρακτηριστικά. Η Χεζμπολλάχ εφεξής θα λειτουργεί και θα αναπτύσσεται με την πνευματική, ιδεολογική, πολιτική και υλικοτεχνική βοήθεια του Ιράν. Στα μέσα του 2000 –ως αποτέλεσμα της αμερικανικής κατοχής– οι Σιίτες του Ιράκ γίνονται σταδιακά ο νέος πόλος του σιιτικού τόξου. Μία δεκαετία αργότερα, ο πόλεμος στην Υεμένη –σε συνδυασμό με τις περιφερειακές και διεθνείς εξελίξεις– εντάσσει τους Χούθι στη σιιτική συμμαχία. Το Ιράν, παρά την επί τέσσερις δεκαετίες –με εξαίρεση την προεδρία Ομπάμα– σκληρή στάση των ΗΠΑ, έχει καταφέρει να γίνει περιφερειακή δύναμη και να αποτελεί έναν σημαντικό σύμμαχο τόσο της Μόσχας, όσο και του Πεκίνου, συνεισφέροντας στα γεωπολιτικά σχέδια των δύο δυνάμεων του ανατολικού ημισφαιρίου. Η είσοδος στους BRICS και η συν-διαχείριση με το Κατάρ ενός τεράστιου κοιτάσματος φυσικού αερίου, προσδίδει στο Ιράν και γεωοικονομική σημασία. Ο νέος πόλεμος στη Γάζα έρχεται μετά α) την προσέγγιση Τεχεράνης – Ριάντ μέσω Πεκίνου και β) τη διάθεση της Σαουδικής Αραβίας να ομαλοποιήσει τις σχέσεις της με το Ισραήλ, χωρίς να απαιτεί πρόοδο στο Παλαιστινιακό. Η Χαμάς επιτέθηκε στο Ισραήλ, προκειμένου να σταματήσει την παραπάνω διαδικασία. Όντως, η Σαουδική Αραβία –άμεσα– διέκοψε τις συνομιλίες προσέγγισης.
Θα υπάρξουν αντίποινα;
Ο ρόλος του Ιράν είναι πλέον αναβαθμισμένος, σε σχέση με δυο δεκαετίες πριν. Η Τεχεράνη γνωρίζει ότι αποτελεί περιφερειακή δύναμη, αλλά ταυτόχρονα έχει την ικανότητα να οριοθετεί τις κινήσεις της αναλόγως των δυνατοτήτων της. Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αλί Αγιατολάχ Χαμενεΐ, επανέλαβε την υπόσχεσή του να προβεί σε αντίποινα κατά του Ισραήλ για το χτύπημα στο ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό, στις αρχές του μήνα. Η Τεχεράνη κατηγορεί το Ισραήλ ως υπεύθυνο για την επίθεση, που στοίχισε τη ζωή σε 12 ανθρώπους σκοτώνοντας –μεταξύ άλλων– τον Μοχάμεντ Ρεζά Ζαχέντι, ανώτερο διοικητή των επίλεκτων Φρουρών της Επανάστασης (IRGC) του Ιράν. Το Ισραήλ δεν έχει αναγνωρίσει την εμπλοκή του, αλλά δηλώνει έτοιμο για μια ιρανική απάντηση στην επίθεση. «Απευθείας ιρανική επίθεση θα απαιτήσει προσήκουσα ισραηλινή ανταπόδοση εναντίον του Ιράν», είπε στον αμερικανό ομόλογό του Λόιντ Όστιν κατά τη διάρκεια τηλεφωνικής συνδιάλεξής τους ο ισραηλινός υπουργός Άμυνας Γιοάβ Γκάλαντ. Θα απαντήσει το Ιράν με απευθείας χτύπημα αν θεωρήσει ότι παραβιάστηκαν οι «κόκκινες γραμμές» του;
Πολλοί θα ισχυριστούν ότι αυτές ήδη ξεπεράστηκαν, με το χτύπημα στη Δαμασκό. Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο αυτονόητα. Το Ιράν έχει εργαστεί τέσσερις δεκαετίες για να χτίσει ένα status ως περιφερειακή δύναμη. Οι «κατακτήσεις» του τα τελευταία χρόνια, οι οποίες συνετέλεσαν στην ισχυροποίησή του, είναι αποτέλεσμα επίμονων, αλλά και πολύπλοκων διαδικασιών. Οι λεπτές γραμμές που το Ιράν θα πρέπει να προσέχει στην περιοχή είναι πολλές. Επιπλέον, μπορεί το Ιράν να θέλει να παρουσιαστεί ως προστάτης των Παλαιστίνιων –ειδικά εν μέσω του πολέμου στη Γάζα– αλλά για αυτό τον ρόλο ερίζει με την Τουρκία, τη Σαουδική Αραβία και την Αίγυπτο. Καμία χώρα από τις παραπάνω δεν θα χαρίσει αυτό τον ρόλο στο Ιράν.
Από την άλλη, δεν είναι εύκολο και για τον ρόλο του Ιράν στην περιφέρεια, αλλά και για το εσωτερικό της χώρας, η ηγεσία του ιρανικού καθεστώτος να κάνει ότι δεν υπήρξε ποτέ η επίθεση στη Δαμασκό. Τόσο οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, όσο και η διαμάχη στο εσωτερικό του καθεστώτος μεταξύ συντηρητικών και μεταρρυθμιστών, σπρώχνουν το Ιράν να απαντήσει και επειδή ξέρει ότι δεν είναι προς το συμφέρον του αυτή τη στιγμή, προσπαθεί να βρει μια έντιμη διέξοδο.
«Αν το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ είχε καταδικάσει την κατακριτέα επιθετική ενέργεια του σιωνιστικού καθεστώτος στις διπλωματικές μας εγκαταστάσεις στη Δαμασκό και ακολούθως οδηγούσε ενώπιον της δικαιοσύνης τους δράστες, η επιτακτική ανάγκη για το Ιράν να τιμωρήσει αυτό το αδίστακτο καθεστώς, θα μπορούσε να ήταν περιττή», ανέφερε η αντιπροσωπεία του Ιράν στον ΟΗΕ στην πλατφόρμα Χ. Επιπροσθέτως υπάρχει και ο λαϊκός παράγοντας, μια κρίσιμη μάζα του οποίου μπορεί να περιμένει κάτι παραπάνω από μια νωχελική απάντηση.
Οι βλέψεις του Ισραήλ
Ο Νετανιάχου, βέβαια, είναι ο (αρνητικός) X factor της υπόθεσης, αφού προκειμένου να διασωθεί πολιτικά αυτός και η κυβέρνησή του, δεν διστάζει να προβοκάρει τους Ιρανούς. Πρέπει, όμως, να τονίσουμε ότι όσο ισχύει το παραπάνω, τόσο ισχύει ότι το Ισραήλ ανεξαρτήτως κυβέρνησης, δεν θα αφήσει το Ιράν να ισχυροποιηθεί περεταίρω. Και αν πρέπει εν μέσω πολέμου στη Γάζα να χτυπήσει ιρανικούς στόχους στην περιφέρεια ή την Χεζμπολλάχ στον Λίβανο, θα το κάνει. Και αν αυτό σημαίνει επέκταση του πολέμου εκτός Γάζας –αν το Ισραήλ πιστέψει ότι έτσι θα σταματήσει την ενδυνάμωση του Ιράν– δεν θα διστάσει. Θα ασκεί έτσι όλο και μεγαλύτερο εκβιασμό στις ΗΠΑ και στη διοίκηση Μπάιντεν, εκμεταλλευόμενο την εκλογική χρονιά, αλλά και τα συμφέροντα των ΗΠΑ σε μια περιοχή, όπου οι πολιτικές και στρατιωτικές της δυνάμεις έχουν αδυνατίσει σε σχέση με μια 20ετία πριν.