Με το συντηρητικό VMRO-DPMNE να προηγείται στις δημοσκοπήσεις θα γίνουν στις 8 Μαΐου οι βουλευτικές εκλογές στη Βόρεια Μακεδονία, ενώ την ίδια ημέρα διεξάγεται και ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών. Η Κατερίνα Κολόζοβα, καθηγήτρια Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Ινστιτούτο Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών στα Σκόπια, μιλάει στην «Εποχή» για το διακύβευμα των εκλογών και σχολιάζει τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά της σύγκρουσης του VMRO-DPMNE και του SDSM (Σοσιαλδημοκράτες).
Ποια είναι τα διακυβεύματα των εκλογών της 8ης Μαΐου;
Το διακύβευμα είναι πολύ απλό: είτε να συνεχίσουμε την πορεία της ολοκλήρωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είτε να παραμείνουμε σε έναν φαύλο κύκλο όντας στο αρχικό στάδιο των διαπραγματεύσεων χωρίς ωστόσο να προχωρήσουμε ούτε ένα βήμα. Από την έγκριση του διαπραγματευτικού πλαισίου από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την πρώτη Διακυβερνητική Διάσκεψη τον Ιούλιο του 2022, το φιλορωσικό αίσθημα στη χώρα αυξάνεται και η μείωση της υποστήριξης για την ολοκλήρωση στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ταχεία όσο ποτέ άλλοτε. Το έναυσμα για αυτό το αίσθημα είναι η αντίληψη του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένου του τμήματός του που παραδοσιακά θεωρείται φιλοευρωπαϊκό και έχει χτίσει ολόκληρες σταδιοδρομίες πάνω στην «εξειδίκευσή του για την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση», ότι το διαπραγματευτικό πλαίσιο και η κοινή θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την έναρξη των διαπραγματεύσεων θα εξαλείψουν την μακεδονική εθνική ταυτότητα, ιστορία και γλώσσα. Σε αυτή την περίπτωση, η απειλή θεωρείται ότι προέρχεται από τη Βουλγαρία, όπως θεωρούταν για δεκαετίες πριν από τη Συμφωνία των Πρεσπών ως προερχόμενη από την Ελλάδα. Η λογική της αυτοθυματοποίησης έχει ξαναρχίσει, και ακόμη και άνθρωποι όπως ο Νίκολα Ντιμιτρόφ μιλούν για την Ευρώπη ως αντιδημοκρατική, και για το διαπραγματευτικό πλαίσιο, το οποίο ονομάζεται εδώ ως «η γαλλική πρόταση» επειδή εγκρίθηκε κατά τη διάρκεια της γαλλικής προεδρίας της Ένωσης, ως ένα έγγραφο που θα «εκβουλγαρίσει» αντί να εξευρωπαΐσει το έθνος μας. Η τελευταία δημοσκόπηση του IRI σχετικά με το φιλορωσικό αίσθημα στα Δυτικά Βαλκάνια, που δημοσιεύτηκε αυτόν τον μήνα, δείχνει ότι η Βόρεια Μακεδονία είναι δεύτερη μετά την Σερβία στον ευρωσκεπτικισμό και στα φιλορωσικά αισθήματα.
Ποια είναι τα θέματα που κυριαρχούν στο δημόσιο προεκλογικό διάλογο μεταξύ των πολιτικών κομμάτων;
Η «διατήρηση της μακεδονικής εθνικής ταυτότητας» και η αντίθεση στην αναγνώριση της βουλγαρικής μειονότητας στο προοίμιο του Συντάγματος όπου αναγράφονται όλες οι άλλες μειονότητες. Η περίεργη αντίθεση στην αναγνώριση της βουλγαρικής μειονότητας από το VMRO-DPMNE παραμένει δύσκολο να ερμηνευτεί. Αν η βουλγαρική ταυτότητα αναγνωριστεί ως μειονοτική, τότε η μακεδονική πλειοψηφία επιβεβαιώνεται στο Σύνταγμά μας αλλά έμμεσα αναγνωρίζεται και από τη Βουλγαρία. Θα υπάρχει συνταγματική οριοθέτηση μεταξύ των δύο ταυτοτήτων. Αυτή είναι η προϋπόθεση της Βουλγαρίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Θα μπορούσε κανείς μόνο να μαντέψει ότι το VMRO-DPMNE, ένα εθνικιστικό και συντηρητικό κόμμα, δεν επιθυμεί να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις και προτιμά την στασιμότητα και να κάθεται σε δύο καρέκλες μιμούμενο τον Αλεξάνταρ Βούτσιτς, και να είναι εταίρος τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και της Ρωσίας και της Κίνας. Δεν ξέρω αν πρόκειται για πολιτική αφέλεια ή αν προσποιούμαστε ότι είμαστε αφελείς για λαϊκιστικούς και προσοδοφόρους λόγους, δηλαδή συνεχίζουμε με διαφθορά τύπου VMRO-DPMNE και κρατική αιχμαλωσία χωρίς τον έλεγχο των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσής, ενώ εξακολουθούμε να φλερτάρουμε με τη διαδικασία ολοκλήρωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μπορούμε να θεωρήσουμε ασφαλή τα δημοσκοπικά ευρήματα που δείχνουν ένα αρκετά σημαντικό προβάδισμα για το VMRO-DPMNE;
Οι δημοσκοπήσεις που βλέπουμε στην κρατική τηλεόραση γίνονται από την IPIS, μια εταιρεία που βρίσκεται κοντά στο VMRO-DPMNE. Επίσης, ο Μάργιαν Τσβετκόφσκι, ο διευθυντής της κρατικής τηλεόρασης, δεν είναι μόνο κοντά σε αυτό το κόμμα αλλά ήταν και εξακολουθεί να θεωρείται ως ο κύριος προπαγανδιστής του Νίκολα Γκρουέφσκι στην εποχή της λεγόμενης «αρχαιοποίησης» και της αυταρχικής διακυβέρνησης του VMRO. Τώρα είναι προφανώς προπαγανδιστής του VMRO-DPMNE, δίνοντας το βήμα δύο φορές την εβδομάδα στις δημοσκοπήσεις που διεξάγει η IPIS. Επομένως, δεν γνωρίζω τα πραγματικά αποτελέσματα και δεν μπορώ να πω τι είναι αλήθεια και τι είναι παραπληροφόρηση τόσο σε αυτές τις δημοσκοπήσεις όσο και στην πολιτική του εθνικού ραδιοτηλεοπτικού φορέα. Επίσης, υπάρχουν και άλλες δημοσκοπήσεις, πιο πρόσφατες, που δείχνουν μια πολύ διαφορετική εικόνα όπου η διαφορά μεταξύ του VMRO-DPMNE και του ευρωπαϊκού συνασπισμού του SDSM είναι περίπου κοντά στο 3% υπέρ του VMRO. Εάν συμβαίνει αυτό, δεδομένου ότι κανένα αλβανικό κόμμα δεν θα σχηματίσει συνασπισμό με το VMRO DPMNE, κάτι που όλοι έχουν δηλώσει δημόσια σε πολλές περιπτώσεις, φαίνεται ότι το SDMS θα μπορούσε για άλλη μια φορά να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας.
Το SDSM γιατί βρίσκεται σε στασιμότητα; Ποια είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει;
Το SDMS εξακολουθεί να είναι η πρωτοπορία των φιλοευρωπαϊκών πολιτικών και ο εικονοκλάστης των εθνικών μύθων, και πληρώνει το τίμημα της Συμφωνίας των Πρεσπών καθώς και της Συνθήκης για τις σχέσεις καλής γειτονίας με τη Βουλγαρία και ότι προκύπτει από αυτήν, που αντικατοπτρίζεται στο διαπραγματευτικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εκτός από αυτό το μειονέκτημα, οι οικονομικές και άλλες μεταρρυθμιστικές πολιτικές του φαίνεται να ήταν επιτυχείς. Θα έλεγα ωστόσο ότι υστερεί στον αγώνα του κατά της διαφθοράς, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι το κράτος καταλήφθηκε από το VMRO την εποχή του Γκρουέφσκι και συνεχίζει να είναι έτσι μέσω του δημόσιου τομέα, που αποτελείται από υπαλλήλους οι οποίοι εξακολουθούν να είναι πιστοί στο VMRO. Οι αντιεθνικιστικές πολιτικές του SDSM προκαλούν έναν βαθμό διαίρεσης μέσα στο ίδιο το κόμμα: ο μύθος του «μακεδονικού μεγάλου έθνους», που είναι πάντα θύμα των μισητών γειτόνων του, είναι παρών ακόμη και μεταξύ των Σοσιαλδημοκρατών. Ας μην ξεχνάμε, ότι η Δημοκρατία της Μακεδονίας ιδρύθηκε εντός της Γιουγκοσλαβίας με βάση το αφήγημα ότι «το πραγματικό μακεδονικό» έθνος είχε χωριστεί μεταξύ Ελλάδας, Βουλγαρίας και Σερβίας, και ότι «ένα μέρος του απελευθερώθηκε με τη μορφή μιας γιουγκοσλαβικής δημοκρατίας», αλλά η εσχατολογία της ενοποίησης ενσωματώθηκε στον σοσιαλιστικό μύθο του έθνους. Αυτό άλλαξε μέσω της Συμφωνίας των Πρεσπών όσον αφορά τις συνταγματικές αλλαγές, αλλά αυτή η νοοτροπία μάλλον παραμένει σε εθνικό επίπεδο.
Με τις βουλευτικές εκλογές γίνεται και ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών. Ποιες είναι οι προβλέψεις σου;
Για τις προεδρικές εκλογές πιστεύω ότι ο Στέβο Πενταρόφσκι (σημ: είναι ο υποψήφιος των Σοσιαλδημοκρατών) θα κερδίσει στο δεύτερο γύρο, επειδή η δημοτικότητά του είναι σχετικά υψηλή ακόμη και στις δημοσκοπήσεις που πραγματοποιούνται από εταιρείες που είναι κοντά στο VMRO-DPMNE, και σίγουρα θα ήταν ο πιο αποδεκτός υποψήφιος για τις μειονότητες. Όσον αφορά τις βουλευτικές εκλογές, περιμένω το VMRO-DPMNE να έχει ένα μικρό προβάδισμα αλλά χωρίς την ικανότητα να σχηματίσει κυβερνητικό συνασπισμό. Επομένως, περιμένω ένα υπουργικό συμβούλιο μειοψηφίας υπό την ηγεσία του SDSM.