Η σκόνη είναι ύλη που προσπαθεί να γίνει χρώμα. Διαίρεση μαζί μέχρι το μικρότερο, πολλαπλασιασμός μέχρι να καλυφθεί η έκταση. Η σκόνη είναι αυτό που φαίνεται μόνο ως πλήθος. Και μέσα από την πληθυντική της υπόσταση καλύπτει τα πάντα.
«Σ’ αυτές τις σταγόνες δροσιάς/ άσε με να ξεπλύνω σα σε δοκιμή/ τη σκόνη αυτού του κόσμου» γράφει ο Ιάπωνας Ματσούο Μπασό. Υπάρχει κάτι πρωταρχικό στα σκονισμένα τοπία. Όχι κάτι που καταλήγει, αλλά κάτι που ξεκινά. Σαν έναν άνθρωπο που βγαίνει από το σκονισμένο τοπίο για να εγκατασταθεί. Σαν η σκονισμένη εικόνα του ανθρώπου που βγαίνει από αυτή να είναι η είσοδος του ανθρώπου από ένα άγραφο παρελθόν μέσα στην ιστορία. Παιδιά της ερήμου. Παιδιά της σκόνης αυτής που όταν γίνεται έκταση την ονομάζουμε έρημο. Ένας συνειρμός με σπρώχνει προς τις ταινίες γουέστερν του Τζον Φορντ. Και την κεντρική αρχή που διαπερνά όλες τις ταινίες του: Η προσπάθεια του ανθρώπου να φτιάξει έναν κήπο στην έρημο. Αυτή είναι η ιστορία του πολιτισμού. Αυτή και η ιστορία της σκόνης.
Και ο Γιώργης Παυλόπουλος γράφει: «Αν κοιτάξεις/ αν σταθείς για λίγο/ και γυρίσεις και κοιτάξεις/ θα ιδείς τον άνθρωπο που έρχεται/ μέσα στη σκόνη.// Χαμένος ο δρόμος μέσα στη σκόνη/ κι ο άνθρωπος να έρχεται ολοένα/ άσπρος απ’ τη σκόνη/ άσπρα τα μαλλιά/ άσπρο το πρόσωπο/ άσπρα τα ρούχα.// Αν μπορέσεις να σταθείς/ και γυρίσεις πίσω να κοιτάξεις/ και κοιτάξεις καλά/ θα ιδείς έναν ίσκιο από σκόνη// που βαδίζει και δεν βαδίζει/ που έρχεται και δεν έρχεται // Θα ιδείς τη σκόνη να χορεύει/ γύρω από έναν ίσκιο/ σκόνη που γίνεται ίσκιος/ και ίσκιος που γίνεται σκόνη/ και δεν μπορεί να πάρει/ το σχήμα του ανθρώπου/ γιατί ο άνθρωπος είναι σκόνη/ σκόνη τα μαλλιά/ σκόνη το πρόσωπο/ σκόνη τα ρούχα.// Αν έχεις μάτια να κοιτάξεις/ και γυρίσεις/ και μπορέσεις να ιδείς/ τίποτα δεν θα ιδείς.// Δεν υπάρχει δρόμος/ μήτε άνθρωπος/ μήτε ίσκιος κανένας./ Μονάχα σκόνη/ σκόνη/ σκόνη/ και τίποτ’ άλλο».
Το χριστιανικό σχήμα του ερχομού και της επιστροφής του ανθρώπου στη σκόνη γίνεται μαζί και μια μεταφορά για την κυκλικότητα των ίδιων τον πολιτισμών. Σαν η σκόνη να αποτελεί τη μονάδα της υλικότητας, το ελάχιστο που παίρνει ζωή από την ανθρώπινη δραστηριότητα και αυτό που μένει όταν η δραστηριότητα σταματά. Στην επιστημονική φαντασία η σκόνη χρησιμοποιείται ως συμβολοποίηση αυτής της πρωταρχικής συνθήκης: Στο «His Dark Materials» του Philip Pullman, η σκόνη λειτουργεί ως η υλική αποτύπωση της ανθρώπινης συνείδησης, μια δύναμη εξωτερική που ενώνει και διαιρεί τους ανθρώπους. Στο Dune κάτω από τους τόνους της σκόνης του πλανήτη Αράκις κρύβεται το μπαχαρικό μελάνζ (spice) το οποίο παρατείνει τη ζωή, διευρύνει την ανθρώπινη συνείδηση και λειτουργεί ως καύσιμο των οχημάτων. Σκόνη μέσα στην σκόνη, σαν πεμπτουσία της σκόνης. Η παρουσία της σκόνης δίπλα στις πιο προηγμένες φαντασιακές ανθρώπινες κοινότητες ουσιαστικά αποτελεί και παραδοχή της απόλυτης αδυναμίας αποφυγής της. Γιατί η σκόνη υπάρχει πάντοτε δίπλα στον πολιτισμό. Όσες ηλεκτρικές σκούπες και αν εφεύρει, όσα οράματα αποστείρωσης και αν κατασκευάσει. Η σκόνη είναι το ίδιο το αναπόφευκτό όπως η έρημος που απλώνεται γύρω από τα συγκλονιστικά ερείπια του αγάλματος στο Οζυμανδία του Σέλλευ. Μέσα στην άμμο βρίσκεται βυθισμένο, ένα θρυμματισμένο πρόσωπο αγάλματος αυτοκράτορα. Παντού γύρω η σκόνη της ερήμου και πάνω στη βάση του αγάλματος ο αφηγητής διαβάζει: «Οζυμανδίας τ’ όνομά μου, ο Βασιλεύς των Βασιλέων,/ κοιτάξτε τα έργα μου. Ισχυροί, κι απελπιστείτε!». Και ο ποιητής καταλήγει: «Άλλο τίποτα δεν μένει. Γύρω από τη φθορά/ των κολοσσιαίων ερειπίων, απέραντη, γυμνή,/ μόνη η έρημος, κι επίπεδη, απλώνεται μακριά».
Η σκόνη είναι η μεγάλη υπενθύμιση. Της προέλευσης και της κατάληξης, της κυκλικής του διαδρομής και μαζί του ελάχιστου. Ενός ελάχιστου που βρίσκεται παντού και μπορεί να κατακλύσει τα πάντα.