«Ο μύλος κι ο σταυρός»
Είναι κάποιες φορές που νιώθω πως οι λέξεις αδυνατούν να περιγράψουν μια εικόνα. Μοιάζουν πολύ φτωχές μπροστά στο μεγαλείο που έχει εισχωρήσει εντός σου, ώστε η μεταφορά του συναισθήματος να φαίνεται αδύνατη. Οπότε ζητώ εκ των προτέρων να συγχωρήσετε την αδυναμία μου να σας μεταφέρω επακριβώς, τα όσα μπορεί να αισθανθεί ένας άνθρωπος μπροστά σε ένα αριστούργημα της τέχνης, όπως είναι «Ο μύλος κι ο σταυρός» (Mlyn i krzyz), του πολωνού σκηνοθέτη Λεχ Μαζέφσκι.
Ο 16ος αιώνας είναι μια πολύ ταραγμένη εποχή. Η Ευρώπη σπαράσσεται από το θρησκευτικό μίσος. Ο βασιλιάς της Ισπανίας Φίλιππος ο Β΄, φανατικός Καθολικός, θέλει να επιβάλει τον καθολικισμό στις προτεσταντικές χώρες που έχει καταλάβει. Ανάμεσά τους και η Φλάνδρα όπου ζει ο διάσημος ζωγράφος Πίτερ Μπρίγκελ ο πρεσβύτερος (1526 ή 1531-1569). Ο Μπρίγκελ στους πίνακές του απεικονίζει την εποχή του και αναπαράγει την καθημερινότητα χρησιμοποιώντας την αλληγορία και την ποιητική προσέγγιση.
Το 1564 ζωγράφισε τον πίνακα «Ο Χριστός φέρων το σταυρό». Όπου τοποθετεί το μαρτύριο της Σταύρωσης κάπου μέσα στον πίνακα, χαμένο μέσα σε ένα πλήθος ανθρώπων και καταστάσεων που απεικονίζουν την ταραγμένη εποχή του. Κι έτσι τα πάθη του Χριστού εντάσσονται στα πάθη των καθημερινών ανθρώπων, αφού ο πίνακας περιλαμβάνει 500 ανθρώπινες φιγούρες ενταγμένες μέσα σε γεγονότα, το κάθε ένα από τα οποία αποτελεί ένα ξεχωριστό θέμα. Και στη θέση του θεού που κοιτάζει από ψηλά, ο Μπρίγκελ βάζει έναν μυλωνά, που από τον μύλο του βλέπει, τα όσα φρικτά συμβαίνουν επί της γης.
Ο Λεχ Μαζέφσκι, γεννήθηκε το 1953 στην Πολωνία, έμαθε σινεμά στην περίφημη σχολή του Λοτζ και από το 1981 ζει στις ΗΠΑ. Εκτός από σκηνοθέτης του κινηματογράφου είναι σκηνοθέτης θεάτρου, ποιητής και ζωγράφος. Στην ταινία όλες αυτές οι ιδιότητες συμπυκνώνονται, αλληλοσυμπληρώνονται και καταλήγουν σε ένα τεραστίων διαστάσεων καλλιτεχνικό έργο. Ο Μαζέφσκι δεν κάνει μια ταινία, δημιουργεί ένα εικαστικό ποίημα, έναν κινούμενο ζωγραφικό πίνακα, μια ιστορία με παρελθόν εμπνευσμένος από μια απεικόνιση της στιγμής. Αναρωτιέμαι, μπορεί η στασιμότητα του χρόνου, όπως αυτός φυλακίζεται μέσα σε ένα πίνακα -ή μία φωτογραφία- να επεκταθεί στον χρόνο; Ο σκηνοθέτης λειτουργεί όπως ακριβώς ο ζωγράφος. Υφαίνει σαν την αράχνη το λεπτό της ιστό, ξεκινώντας από ένα σημείο. Αυτά λέει ο Μπρίγκελ στην ταινία, που στέκεται σε μια άκρη και ζωγραφίζει τα όσα βλέπει. Και ο ευφυής Μαζέφσκι, μετατρέπει σε κινούμενο ζωγραφικό πίνακα τα όσα δεν βλέπει ο ζωγράφος. Παίρνει τις φιγούρες του πίνακα, τις πηγαίνει λίγο πίσω στον χρόνο και μας πλάθει ιστορίες που ίσως έχουν συμβεί οι οποίες καταλήγουν στον πίνακα και στον τρόπο που βρήκε ο μεγάλος Φλαμανδός για να σχολιάσει την ταραγμένη εποχή του και την πολιτική κατάσταση. Την καθημερινή βία της εξουσίας και τη ζωή, που συνεχίζεται αν και περισσεύουν ο πόνος και τα βάσανα.
Απλώς είναι ένα αριστούργημα της τέχνης. (Παραλλαγή κειμένου που είχαμε δημοσιεύσει στις 6/4/2024.)
«Ζωντανό πνεύμα»
Ζωντανοί και νεκροί
«Οι ζωντανοί κλείνουν τα μάτια των νεκρών. Μόνο οι νεκροί ανοίγουν τα μάτια των ζωντανών», λέει μια ατάκα της ταινίας. Καμιά φορά ο θάνατος είναι εκείνος που κινητοποιεί τους ζωντανούς και τους φέρνει μπροστά σε αλήθειες που αναγκάζονται να αντικρίσουν και να ξεστομίσουν.
Σε ένα ορεινό χωριό της Πορτογαλίας περνά τις καλοκαιρινές διακοπές της η 9χρονη Σαλομέ όταν η γιαγιά της, που έχει την ικανότητα να επικοινωνεί με τα πνεύματα, πεθαίνει ξαφνικά. Και ενώ η οικογένεια συγκεντρώνεται για να την αποχαιρετήσει, και η Σαλομέ αισθάνεται να την στοιχειώνουν οι αόρατες δυνάμεις της γιαγιάς της, ξεσπά διαμάχη ανάμεσα στα παιδιά της νεκρής για το ποιος θα πληρώσει τα έξοδα της κηδείας. Σε λίγο ολόκληρο σχεδόν το χωριό θα αρχίσει να στρέφεται εναντίον της νεκρής μάγισσας και της διαβολικής εγγονής της. Πίσω από όλα αυτά υπάρχει ένα μυστικό, μια υπόγεια έχθρα μεταξύ δύο γυναικών που έρχεται από παλιά.
Το «Ζωντανό πνεύμα» (Alma viva) είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της Κριστέλ Άλβες Μέιρα όπου, επιπλέον, πρωταγωνιστεί η κόρη της σκηνοθέτριας Λούα Μιτσέλ, ένα κορίτσι που κλέβει την παράσταση με τη συγκλονιστική, βαθιά συναισθηματική ερμηνεία της.
Η γνήσια και σχεδόν «ακατέργαστη» αμεσότητα της σκηνοθεσίας δημιουργεί την αίσθηση του αληθινού, θαρρείς και η κάμερα μπήκε μέσα στα γεγονότα και απλώς τα κατέγραφε. Μια σεμνή και ταπεινή ταινία που δεν υποκρίνεται ούτε προσπαθεί να κοροϊδέψει. Απλή και δυναμική σκηνοθεσία που φλερτάρει με τον μαγικό ρεαλισμό αλλά στέκεται κυρίως στις οικογενειακές σχέσεις.
Συνάδελφος… της Πυθίας
Ο Άγγελος γράφει ποιήματα και με τρεις ομότεχνούς του μαζεύονται μια φορά την εβδομάδα και απαγγέλλουν μεταξύ τους τα νέα τους ποιήματα. Η μητέρα του Άγγελου τους θεωρεί όλους χαραμοφάηδες, ενώ ο γιος της βγάζει κάποια λίγα χρήματα γράφοντας βιβλία για λογαριασμό της Χρύσας που εμφανίζεται ως συγγραφέας.
Όταν ο Άγγελος θα χτυπήσει με τη μηχανή και θα καθηλωθεί προσωρινά σε καροτσάκι, τα υπνωτικά που παίρνει τον κάνουν να παραμιλάει και να λέει διάφορα ακαταλαβίστικα! Η μητέρα του εκμεταλλεύεται το γεγονός και όταν εκείνος κοιμάται, δέχεται, με το αζημίωτο φυσικά, διάφορους… πελάτες για να πάρουν συμβουλές από τον κοιμισμένο Άγγελο, ο οποίος ο φυσικά δεν γνωρίζει τίποτα.
Όταν ο Άγγελος αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει, αρχικά αντιδρά αλλά στη συνέχεια το αποδέχεται και συμμετέχει κι αυτός… στις μητρικές μπίζνες. Όμως μέσα στον ύπνο του θα αρχίσει να απαγγέλει ποιήματα. Ο Άγγελος θα γίνει φίρμα, ως ο «ανάπηρος ποιητής», κάτι που τον βολεύει αλλά… δεν του επιτρέπει να θεραπευτεί. Και ενώ, σύμφωνα με τη γιατρό του, δεν έχει τίποτα παθολογικό, παραμένει καθηλωμένος κάτι που οφείλεται σε ψυχολογικά και μόνον αίτια.
Ο «Επαγγελματίας υπνοβάτης» του Βασίλη Ραΐση, είναι μια πολύ έξυπνη κωμωδία που μας μιλά για εκείνα που δεν τολμούμε να πούμε κι αυτό μας εμποδίζει να προχωρήσουμε στη ζωή. Για το τίμημα που πληρώνουμε για να κερδίσουμε κάτι. Για την ευκολοπιστία των ανθρώπων. Καλογραμμένοι διάλογοι, πετυχημένες ατάκες, πηγαίο χιούμορ σε μια ταινία πολύ μα πολύ διασκεδαστική.