Η Αντιδραστική Διεθνής
Των David Broder και David Adler
Την περασμένη βδομάδα, δεξιοί ηγέτες από όλη την Ευρώπη ταξίδεψαν στις Βρυξέλλες για το εθνο-συντηρητικό (National Conservative) συνέδριο (NatCon), όπου γιόρτασαν τις «αρετές του εθνικισμού» και υποσχέθηκαν «ένα εναλλακτικό όραμα για την Ευρώπη» ενόψει των ευρωεκλογών του Ιουνίου. Μετά από προηγούμενες ετήσιες συναντήσεις στην Ουάσιγκτον, τη Ρώμη και το Λονδίνο, το NatCon είναι πλέον ένα καθιερωμένο φόρουμ για τη συστράτευση κατά του «πολιτιστικού μαρξισμού» και της μαζικής μετανάστευσης. Ο ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν επρόκειτο να επιστρέψει ως επικεφαλής, μαζί με τον Βρετανό Νάιτζελ Φάρατζ, ακόμη και την πρώην υπουργό Εσωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου Σουέλα Μπρέιβερμαν. Τις εβδομάδες που προηγήθηκαν του φετινού NatCon, η προώθησή του ήταν θριαμβευτική: Οι δημοσκοπήσεις για τις ευρωεκλογές δείχνουν ότι τα ακροδεξιά κόμματα είναι σε τροχιά να κερδίσουν περίπου το ένα τέταρτο των εδρών και να πλησιάζουν όλο και πιο κοντά στην εξουσία. […]
Ενώ οι ειδήμονες και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής επικεντρώνονται στα πυροτεχνήματα των συνεδρίων όπως το NatCon, πολύ λιγότερη προσοχή έχει δοθεί στην υποδομή που συνδέει, συντηρεί και υποστηρίζει τους ακροδεξιούς ηγέτες. Εδώ και χρόνια, ένα παγκόσμιο δίκτυο βρίσκεται υπό διαμόρφωση –συγκεντρώνει δικαστές και δημοσιογράφους, ιδρύματα και χρηματοδότες, ακαδημαϊκούς και επιχειρηματίες– με ρητό στόχο να προωθήσει την ακροδεξιά τόσο εντός όσο και εκτός των ορίων της εκλογικής πολιτικής. Αυτή είναι η Αντιδραστική Διεθνής: πολύ λιγότερο ορατή –αλλά πολύ πιο ισχυρή– από ό,τι θα μπορούσαν ποτέ να είναι από μόνοι τους ηγέτες όπως η Μαρίν Λεπέν, ο Φάρατζ ή η Μπρέιβερμαν. Για να νικήσουμε την Ακροδεξιά, θα πρέπει να επικεντρωθούμε λιγότερο στoν αποκλεισμό των ηγετών της –και περισσότερο στη διάλυση της υποδομής στην οποία βασίζονται.
Σκεφτείτε τον Όρμπαν, η κυβέρνηση του οποίου στηρίζει χορηγούς της NatCon, όπως το Ινστιτούτο του Δούναβη και το ιδιωτικό πανεπιστήμιο Mathias Corvinus Collegium. Οι δεξιοί ειδήμονες επαινούν τον Όρμπαν για τη φιλοοικογενειακή και αντιμεταναστευτική του γραμμή, αλλά αυτός δεν διατηρεί την εξουσία μόνο χάρη στις πολιτικές του. Η κυβέρνησή του βασίζεται σε μυστικές συμβάσεις με τον ισραηλινό όμιλο NSO για την κατασκοπεία, την παρακολούθηση και την καταστολή των αντιπάλων του μέσω της τεχνολογίας Pegasus. Η NSO Group είναι μία μόνο από τις πολλές ισραηλινές εταιρείες κατασκοπευτικού λογισμικού –συμπεριλαμβανομένων των Rayzone, Cellebrite, Cytrox και Candiru– που έχουν συνδεθεί με πρόσφατες δεξιές κυβερνήσεις στην Πολωνία, την Ινδία και το Μεξικό, διευκολύνοντας την καταστολή της διαφωνίας, η οποία χρησίμευσε στην ενίσχυση των αντίστοιχων πολιτικών τους σχεδίων. […]
Στη μετάδοση αυτών των ιδεών, των πολιτικών και των επικοινωνιακών στρατηγικών, βοηθιούνται επίσης από ένα δίκτυο δεξαμενών σκέψης και ιδρυμάτων. Το 2017, το Ίδρυμα Ελεύθερης Αγοράς με έδρα την Ουγγαρία φιλοξένησε το Europe Liberty Forum, συγκαλώντας ηγέτες δεξαμενών σκέψης από 34 χώρες του δικτύου Atlas για να αναπτύξουν ένα κοινό πρόγραμμα – ένα πρόγραμμα που, χιλιάδες μίλια μακριά από τη Βουδαπέστη, έχει εφαρμοστεί για την προώθηση των συμφερόντων πετρελαίου και φυσικού αερίου ενάντια στην κυριαρχία των αυτοχθόνων στον Καναδά και την αναδάσωση του Αμαζονίου στη Βραζιλία. Παρόλα αυτά, η Atlas είναι εγγεγραμμένη στο Άρλινγκτον της Βιρτζίνια ως μη κερδοσκοπική οργάνωση που απαλλάσσεται από φόρους, λαμβάνοντας πάνω από 1 εκατομμύριο δολάρια από την Exxon Mobil και πάνω από 500.000 δολάρια μόνο από το Ίδρυμα Charles Koch.
Τα παραδείγματα αυτά αντιπροσωπεύουν τρεις μόνο τομείς της Αντιδραστικής Διεθνούς, ιδωμένους από την οπτική γωνία μιας μόνο χώρας. Η αλήθεια είναι ότι γνωρίζουμε ελάχιστα για τις ενέργειες –είτε νόμιμες είτε παράνομες– αυτού του παγκόσμιου δικτύου∙ ο ελάχιστος έλεγχος που έχει γίνει οφείλεται στην προσεκτική δουλειά και τις θαρραλέες έρευνες των δημοσιογράφων και των πληροφοριοδοτών σε όλο τον κόσμο. Το αποτέλεσμα είναι ότι πολλές από τις πιο άθλιες εκστρατείες διάβρωσης των δημοκρατιών μας περνούν απαρατήρητες και ατιμώρητες. […]
Το γεγονός ότι ο ίδιος ο πρώην επικεφαλής της συνοριοφυλακής της ΕΕ είναι τώρα υποψήφιος για τον Εθνικό Συναγερμό της Λεπέν – ή ότι η Τζόρτζια Μελόνι της Ιταλίας αναλαμβάνει όλο και περισσότερο την ηγεσία στις διαπραγματεύσεις με δικτάτορες της Βόρειας Αφρικής για λογαριασμό της ΕΕ – δείχνει ότι η Αντιδραστική Διεθνής δεν αποτελείται από νεόκοπους αουτσάιντερ που επαναστατούν κατά των θεσμών. Αντίθετα, έχουν κατακτήσει τη θέση τους στους διαδρόμους της εξουσίας – και τους χρησιμοποιούν για να καλωσορίσουν τους συμμάχους τους στην ομάδα.
Οι δυνάμεις που συγκεντρώθηκαν στις Βρυξέλλες την περασμένη εβδομάδα στοιχηματίζουν ότι δεν θα μπορέσουμε να τις προλάβουμε – ότι θα συνεχίσουν να διακηρύσσουν τις αρχές της εθνικής δημοκρατίας στο βήμα, ενώ θα συντονίζονται στη σκιά για να την υπονομεύσουν. Ας τους αποδείξουμε ότι κάνουν λάθος.
* Ο David Broder είναι ιστορικός και ο επιμελητής της ευρωπαϊκής έκδοσης του περιοδικού Jacobin. Ο David Adler είναι οικονομολόγος και γενικός συντονιστής της διεθνούς πρωτοβουλίας “Progressive International”. Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα του άρθρου “Meet the Reactionary International” που δημοσιεύθηκε στις 23/4/2024 στο The Nation.
.jpg)
Η ποικιλομορφία και οι γραμμές σύγκρουσης
εντός της ριζοσπαστικής Αριστεράς
Της Cornelia Hildebrandt
Η ποικιλομορφία των κομμάτων της ριζοσπαστικής Αριστεράς στην Ευρώπη είναι μέρος του DNA τους και είναι αποτέλεσμα του διαχωρισμού τους από τη Σοσιαλδημοκρατία στη βάση της στρατηγικής εναντίωσής τους στον πόλεμο και τον μιλιταρισμό, αλλά και της αναζήτησης ενός άλλου κοινωνικού μοντέλου πέρα από τον καπιταλισμό – μια κοινωνία ελεύθερων και ισότιμων ανθρώπων. Ωστόσο, τα κόμματα της Αριστεράς έχουν επανειλημμένα αποτύχει να συνδέσουν οργανικά το αίτημα για μια κοινωνία ίσων, με κοινωνική δικαιοσύνη και ελευθερία για όλους, με την ενίσχυση των ατομικών δικαιωμάτων. Ακόμα και σήμερα, η αποτυχία του «υπαρκτού σοσιαλισμού» δεν έχει γίνει αντικείμενο επεξεργασίας με επάρκεια και αυτονομία.
Όλα τα αριστερά κόμματα υποστηρίζουν την κοινωνική δικαιοσύνη και την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, καθώς και καλύτερες συνθήκες εργασίας και υψηλότερους μισθούς, ενώ υπερασπίζονται τις συλλογικές κατακτήσεις της εργατικής τάξης. Καμία άλλη οικογένεια κομμάτων δεν παρουσιάζει αντίστοιχη συνεκτικότητα στα κοινωνικο-οικονομικά ζητήματα όσο η ομάδα των κομμάτων της Αριστεράς. Και καμία οικογένεια κομμάτων δεν παρουσιάζει ταυτόχρονα ένα τόσο ευρύ φάσμα κοινωνικο-πολιτισμικών διαφορών. Τα ατομικά δικαιώματα των γυναικών και των κοινωνικών μειονοτήτων (λ.χ. LGBTQ+) διαφέρουν στη σημασία που τους αποδίδεται. Μεγάλες διαφορές βρίσκουμε και σε σχέση με το ζήτημα της μετανάστευσης και το πρόταγμα ενός κοινωνικο-οικολογικού μετασχηματισμού με μέτρα κατά της κλιματικής αλλαγής, ενώ υπάρχουν αντίθετες θέσεις και σχετικά με την πυρηνική ενέργεια. Ωστόσο, το πρόβλημα δεν έγκειται τόσο στην αξιολόγηση των επιμέρους θεμάτων, αλλά στην έλλειψη επεξεργασίας των βαθύτερων κοινωνικών και πολιτικών αναταραχών που βρίσκονται πίσω από αυτά. Αυτές οι αναταραχές έχουν τις ρίζες τους στις αντιφάσεις της μισθωτής εργασίας και στους πολλαπλούς ανταγωνισμούς υπό τις συνθήκες του νεοφιλελευθερισμού και του χρηματοοικονομικού καπιταλισμού. Αυτό οδήγησε στην ύπαρξη κομμάτων που είναι κομμουνιστικά, μετακομμουνιστικά, σοσιαλιστικά ή αριστερο-σοσιαλδημοκρατικά, καθώς και νέα κόμματα αριστερού λαϊκισμού. Τόσο ο μακροπρόθεσμος και σταθερά επεκτατικός χαρακτήρας των κοινωνικών πεδίων δράσης των αριστερών κομμάτων σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και η ριζική μεταστροφή της κοινωνίας δεν κατέστησαν εφικτοί.
Ως αποτέλεσμα του πολέμου στην Ουκρανία, δημιουργήθηκαν νέες γραμμές σύγκρουσης μεταξύ αυτών που υποστηρίζουν το δικαίωμα της Ουκρανίας στην αυτοάμυνα, με την παροχή όπλων από την ΕΕ στην Ουκρανία, την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία και τη διεύρυνση του NATO ως δύναμη προστασίας, και εκείνων που πρωτίστως υποστηρίζουν την ανάγκη να επιτευχθεί άμεση ανακωχή χωρίς προϋποθέσεις, στη βάση του ιμπεριαλιστικού χαρακτήρα αυτού του πολέμου, για τον οποίον οι ΗΠΑ και το NATO φέρουν μερίδιο ευθύνης. Ακριβώς αυτή η διαφωνία απείλησε να διχάσει την Ευρωπαϊκή Αριστερά στο Συνέδριο του Παρισιού, το 2022. Αυτό αποτράπηκε με το κόστος της απόσυρσης της Φινλανδικής Αριστερής Συμμαχίας στη θέση του παρατηρητή του κόμματος. Αυτό όμως ήταν ενδεικτικό των δυσκολιών. Η Ευρωπαϊκή Αριστερά ενώνει κόμματα, η κοινοβουλευτική παρουσία και η κοινωνικο-πολιτική σημασία των οποίων σε εθνικό επίπεδο είναι σε υποχώρηση, με συνέπειες που αφορούν και στην ενοποιητική δύναμη του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς (EL). Τούτο ισχύει μεταξύ άλλων και στη Γερμανία, όπως προηγουμένως στην Ιταλία, και με διαφορετικό τρόπο στην Ελλάδα, τη Γαλλία και την Ισπανία.
Ήδη το 2019, ο Jean Luc Melenchon δημιούργησε τη συμμαχία Τώρα ο λαός (Now the People, NtP) με την Ανυπότακτη Γαλλία, το Μπλόκο της Αριστεράς από την Πορτογαλία και τα σκανδιναβικά κόμματα. Αυτή η συμμαχία πλέον περιλαμβάνει δεκατέσσερα κόμματα και πρόκειται να θεσμοθετηθεί, αν και εντός της NtP εμφανίζονται οι ίδιες γραμμές διχασμού για τον πόλεμο στην Ουκρανία και για το NATO όπως και στα κόμματα του EL. Η υπεράσπιση του διεθνούς δικαίου είναι το κοινό στοιχείο στη NtP, ενώ το EL διατύπωσε στοιχεία για μια ειρηνευτική ατζέντα.
Οι «διπλές συμμετοχές» διαφόρων αριστερών κομμάτων στο EL και τη NtP στοχεύουν επίσης στην αναδιοργάνωση μιας διεθνούς Αριστεράς. Αυτό ωστόσο θα επιτύχει μόνο εάν καταφέρουμε από κοινού να βρούμε πειστικές απαντήσεις σε ζητήματα που αφορούν τον αγώνα για τα ατομικά δικαιώματα, την ισότητα και τη συλλογικότητα, τα δικαιώματα των λαών και των κρατών, την προστασία και την ασφάλεια σε μια εποχή τεκτονικών αλλαγών.
* Η Cornelia Hildebrandt είναι συμπρόεδρος του δικτύου πολιτικών ινστιτούτων Transform! Europe και σύμβουλος του Ινστιτούτου Κριτικής Κοινωνικής Ανάλυσης του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ στο Βερολίνο.
.jpg)
Για ένα ευρωπαϊκό Κοινό
Του Walter Baier
Οφείλω να ομολογήσω ότι δεν πιστεύω στην ταυτότητα, ούτε στην εθνική ούτε στην ευρωπαϊκή ταυτότητα. Προτιμώ την κοσμική άποψη για το κράτος.
Ναι, είναι αλήθεια, οτιδήποτε υποτίθεται ότι πρέπει να μένει ενωμένο με κάποιο τρόπο πρέπει να ενοποιείται. Από το άτομο μέχρι το κόμμα και το κράτος. Ωστόσο, όλα όσα είναι ένα είναι ταυτόχρονα και δύο και πολλά περισσότερα.
Η δημοκρατία συνίσταται ακριβώς στην εξισορρόπηση της ενότητας με την αναγνώριση της διαφορετικότητας.
Το να φετιχοποιούμε την ταυτότητα χωρίς να αναγνωρίζουμε δεόντως τη διαφορά σημαίνει ότι ορίζουμε το Εμείς διαχωρίζοντάς το από τον Άλλο. Αυτό δεν έχει να κάνει με την ανάπτυξη, αλλά με την επέκταση του ίδιου και την εξάλειψη του άλλου.
Συχνά υποστηρίζεται ότι η εθνική ταυτότητα στην ουσία της προκύπτει από την κοινή ιστορία. Στην πραγματικότητα, όμως, η ερμηνεία της ιστορίας είναι πάντα μια άσκηση του παρόντος. Θα πρέπει να μην εμπιστευόμαστε τις ιστορικές αφηγήσεις, καθώς δεν αντιπροσωπεύουν αμετάβλητες προϋποθέσεις, αλλά αποτελούν ένα διαμφισβητούμενο πεδίο ερμηνείας, όπου αντίθετες κοινωνικές δυνάμεις εκφράζουν τις διεκδικήσεις τους για το παρόν.
Η ευρωπαϊκή ταυτότητα προέρχεται τοξικά από τη σύνθεση της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας με τις ιουδαιοχριστιανικές ρίζες της Δύσης. Λες και η ελληνική φιλοσοφία δεν χρειαζόταν να μεταφραστεί από Άραβες μελετητές για να φτάσει στην Ευρώπη. Ακόμη και ο Γκαίτε γνώριζε ότι μόνο όσοι αγαπούν και γνωρίζουν τον Χαφίζ ξέρουν τι τραγούδησε ο Κάμερον.
Ας κρατήσουμε τα πόδια μας στο έδαφος. Για να δημιουργήσεις ένα κράτος ή μια κρατική οντότητα και να το κρατήσεις ενωμένο, χρειάζεσαι ένα καλό σύνταγμα και δημοκρατικά υιοθετημένους νόμους που εφαρμόζονται σύμφωνα με το κράτος δικαίου. Η συναίνεση των πολιτών που βασίζεται σε αυτό ονομάζεται δημοκρατικός συνταγματικός πατριωτισμός.
Η έκκληση της ευρωπαϊκής Δεξιάς για μια ευρωπαϊκή ταυτότητα, μια “Leitkultur”, χρησιμεύει πάνω απ’ όλα στη συγκάλυψη της έλλειψης δημοκρατίας και συναίνεσης στο εγωιστικό ευρωπαϊκό τους σχέδιο.
Αντ’ αυτού, χρειαζόμαστε ένα Ευρωπαϊκό Κοινό βασισμένο στα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου.
Τι θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση του; Τα ανθρώπινα δικαιώματα σημαίνουν περισσότερα από την ισότητα ενώπιον του νόμου. Σημαίνει το δικαίωμα σε ασφαλείς, καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, σε προσιτή, αξιοπρεπή στέγαση, προστασία από τη φτώχεια, ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση, στις συντάξεις, στον πολιτισμό, στην υγεία και στις υπηρεσίες φροντίδας.
Η δημοκρατία περιλαμβάνει το σεβασμό της αυτοδιάθεσης. Αυτό είναι κάτι περισσότερο από αυτό που η φιλελεύθερη δημοκρατία είναι διατεθειμένη να δώσει. Περιλαμβάνει ίσα δικαιώματα συναπόφασης για όλους τους πολίτες – και στον εργασιακό χώρο. Όσοι ζουν σε έναν τόπο δεν χρειάζονται απόδειξη ταυτότητας για να ασκήσουν αυτά τα δικαιώματα. Κανένας άνθρωπος δεν είναι παράνομος.
Εξάλλου, το πιο θεμελιώδες από όλα τα δικαιώματα, το δικαίωμα στην ασφάλεια και την ειρήνη, πρέπει να διασφαλίζεται σε μια οικολογικά βιώσιμη κοινωνία. Πρόκειται για τη διατήρηση του κοινού μας σπιτιού με την αποκήρυξη της χρήσης βίας στις σχέσεις μεταξύ λαών και κρατών.
Η Δεξιά καθοδηγείται από την ιδέα της μετατροπής της Ευρώπης σε παγκόσμια υπερδύναμη. Γι’ αυτό χρειάζεται ταυτότητα βασισμένη στο φάντασμα της ευρωπαϊκής υπεροχής.
Αντίθετα, το δικό μας όραμα για την Ευρώπη είναι κοσμοπολίτικο και οικουμενικό. Απαντάμε σε όσους θέλουν να επιβάλουν τη στενόμυαλη ταυτότητά τους: «Δώστε μας αντ’ αυτού κάτι με το οποίο αξίζει να ταυτιστούμε: την ειρήνη, την ισότητα και ένα υγιές περιβάλλον. Τότε θα συνεχίσουμε τη συζήτηση».
* Ο Walter Baier είνα πρόεδρος του Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς, υποψήφιος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ:
πολύπλοκο και ανεπαρκές
Το δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ –το γνωστό Σύμφωνο Σταθερότητας (εφεξής ΣΣΑ) – αποσκοπεί στην εποπτεία της δημοσιονομικής πολιτικής των μελών της ώστε να τηρούνται τα ανώτατα δημοσιονομικά όρια του 3% του ΑΕΠ ως προς το δημόσιο έλλειμμα και του 60% του ΑΕΠ ως προς το δημόσιο χρέος. Πρόκειται για δύο μεγέθη εντελώς αυθαίρετα, καθότι δεν εδράζονται σε θεωρητικά ή σε εμπειρικά δεδομένα. Εξάλλου το ΣΣΑ αναθεωρήθηκε πολλές φορές στο παρελθόν στο βαθμό που αδυνατούσε να διαχειριστεί τις επαναλαμβανόμενες καπιταλιστικές κρίσεις του 21ου αιώνα. Τέλος, στη διάρκεια της πανδημίας ανεστάλη πλήρως για την περίοδο 2020-2023 με την προοπτική νέας αναθεώρησής του. Πράγματι, το Δεκέμβριο 2023 το νέο ΣΣΑ εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και τον Απρίλιο 2024 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Τι νέα κομίζει το αναθεωρημένο ΣΣΑ;
Μια καινοτομία του νέου ΣΣΑ είναι τα τετραετή (έως επταετή) δημοσιονομικά/διαρθρωτικά προγράμματα, τα οποία καλούνται να συντάξουν τα κράτη-μέλη και τα οποία εγκρίνει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Τα προγράμματα αυτά στηρίζονται στη δημοσιονομική τους πορεία, την οποία επεξεργάζεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τα βασικά δημοσιονομικά κριτήρια παραμένουν οι αυθαίρετοι δείκτες του 3% και 60% για το έλλειμμα και το χρέος ως προς το ΑΕΠ. Επί πλέον, οι δείκτες αυτοί συμπληρώνονται με ορισμένους άλλους, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξει οποιαδήποτε υπέρβαση, ενώ σε περίπτωση υπέρβασης προσδιορίζεται ο ελάχιστος ρυθμός «διόρθωσης», επαναφοράς δηλαδή στη δημοσιονομική, ευθεία οδό.
Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι το νέο ΣΣΑ όχι μόνο δεν απλοποίησε τους κανόνες που ίσχυαν στο παρελθόν και που κρίθηκαν πολύπλοκοι και αναποτελεσματικοί από την ίδια την Επιτροπή, αλλά ενίσχυσε την πολυπλοκότητα και, κυρίως, τον αποπληθωριστικό χαρακτήρα της δημοσιονομικής πολιτικής, την έμφαση δηλαδή στα μέτρα περιορισμού του ρόλου του κράτους στην οικονομία. Π.χ., η ΕΚΤ εκτιμά ότι η εφαρμογή των νέων κανόνων θα συρρικνώσει τη δημοσιονομική παρέμβαση των μελών της ΕΕ κατά 0,4%-0,6% του Κοινοτικού ΑΕΠ το 2025-2026. Επί πλέον, το 70% της συρρίκνωσης αυτής θα προέλθει από μείωση των δημοσίων δαπανών και το 30% από αύξηση των φόρων, κυρίως της έμμεσης φορολογίας.
Λαμβάνοντας υπόψη τη διαφορετική δημοσιονομική κατάσταση των μελών της ΕΕ και κυρίως το υψηλό χρέος χωρών όπως η Ιταλία, το Βέλγιο, αλλά και η Ελλάδα, γίνεται αντιληπτό ότι η εφαρμογή του νέου ΣΣΑ θα εντείνει τις διαφορές μεταξύ των κρατών μελών, επιβαρύνοντας περισσότερο εκείνες με τα μεγαλύτερα δημοσιονομικά ανοίγματα.
Η προοπτική αυτή είναι ιδιαίτερα ανησυχητική ενόψει των πολλών και διαφορετικών κρίσεων που πλήττουν την Ευρώπη, με κορυφαία την κλιματική κρίση, τις αυξανόμενες κοινωνικές ανισότητες και την κρίση αναπαραγωγής, τις γεωπολιτικές εντάσεις και τους πολέμους. Μάλιστα, σύμφωνα με εκτιμήσεις, η ΕΕ χρειάζεται να αφιερώσει επενδυτικούς πόρους της τάξης των €300-420δις (2-3% ΑΕΠ) ετησίως για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του παρόντος και του δυσοίωνου μέλλοντος.
Στις συνθήκες αυτές, είναι απολύτως απαραίτητη μια διαφορετική, εναλλακτική προσέγγιση. Βασικά στοιχεία της είναι τα ακόλουθα.
● Επανεξέταση της μακροοικονομικής πολιτικής της ΕΕ και επαναδιαπραγμάτευση του πλαισίου δημοσιονομικής πολιτικής με γνώμονα τις ανάγκες και τις δυνατότητες των κρατών-μελών και στόχο την επίτευξη σύγκλησης των οικονομιών και των κοινωνιών τους εντός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος.
● Σύσταση ευρωπαϊκού, επενδυτικού ταμείου για τη χρηματοδότηση έργων πράσινης και κοινωνικά δίκαιης μετάβασης. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, μόνο τρεις χώρες – Δανία, Σουηδία, Ιρλανδία – είναι σε θέση να χρηματοδοτήσουν έργα αυτού του τύπου χωρίς να παραβιάσουν τους κανόνες του νέου ΣΣΑ! Εξάλλου, η εμπειρία της ευρωπαϊκής πολιτικής που ασκήθηκε κατά την πανδημία έδειξε ότι ένα τέτοιο μέτρο είναι όχι μόνο θεμιτό, αλλά και εφικτό.
● Εφαρμογή προοδευτικής φορολογίας για λόγους κοινωνικής δικαιοσύνης και οικονομικής αποτελεσματικότητας. Στη διάρκεια της πανδημίας, οι κοινωνικές ανισότητες οξύνθηκαν με την αύξηση των υπερκερδών τομέων, επιχειρήσεων και ατόμων. Η φορολόγηση των υπερκερδών και των υψηλών εισοδημάτων για τη χρηματοδότηση των επενδυτικών αναγκών της οικονομίας είναι μονόδρομος.
Τα παραπάνω σηματοδοτούν μια διαφορετική προσέγγιση, που προτάσσει τις ανάγκες της κοινωνίας, έναντι εκείνων της αγοράς, την κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα έναντι εκείνης των δημοσιονομικών μεγεθών, το μέλλον έναντι του υπό αμφισβήτηση παρόντος.
Μαρίκα Φραγκάκη