«Σομπιμπόρ»
Στις 14 Οκτωβρίου 1943, μετά από μια καλοσχεδιασμένη εξέγερση, οι 420 από τους 550 κρατούμενους στο ναζιστικό στρατόπεδο Σομπιμπόρ στην Πολωνία, αποπειράθηκαν να δραπετεύσουν. Από αυτούς, οι 80 σκοτώθηκαν κατά την εξέγερση.
Τα γεγονότα εκείνα αφηγείται η ταινία του Κονσταντίν Καμπένσκι «Σομπιμπόρ» (Sobibor), που γυρίστηκε το 2018. Οργανωτής της εξέγερσης ήταν ο ανθυπολοχαγός του Κόκκινου Στρατού, Αλεξάντρ Πετσέρσκι (Σάσα) ο οποίος οδηγήθηκε στο στρατόπεδο στις αρχές του Οκτωβρίου και μέσα σε τρεις εβδομάδες κατόρθωσε να οργανώσει και να υλοποιήσει τη μοναδική πετυχημένη εξέγερση σε ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Ο Καμπένσκι σοκάρει με τις εικόνες του καθώς μέσα από αυτές καταδεικνύει τη βαρβαρότητα των ναζί, για τους οποίους η ανθρώπινη ζωή δεν άξιζε τίποτα. Απάνθρωποι, κυνικοί και σαδιστές οι αξιωματικοί του Τρίτου Ράιχ διασκεδάζουν βασανίζοντας και σκοτώνοντας χωρίς κανέναν ενδοιασμό.
Δεν είναι τυχαία η σκοτεινή φωτογραφία που έχει επιλεγεί με την οποία υπογραμμίζεται η ζοφερή πραγματικότητα μια καθημερινότητας τρόμου μέσα στην οποία ζούσαν οι κρατούμενοι. Ακόμη κι αν έχουμε δει πολλές φορές παρόμοιες εικόνες στον κινηματογράφο πάντοτε θα μας προκαλούν την ίδια φρίκη κι αποστροφή. Ναι, είναι ακόμη μία ταινία για το ολοκαύτωμα που έρχεται να προστεθεί σε όσες έχουν γυριστεί με το ίδιο θέμα αλλά νομίζω πως ποτέ δεν θα είναι αρκετές! Γιατί η ιστορική μνήμη, δυστυχώς, φαίνεται πως εξασθενεί, οι άνθρωποι ξεχνούν και είναι έτοιμοι να ασπασθούν παρόμοιες εγκληματικές θεωρίες.
Τα ίδια γεγονότα είχαν μεταφερθεί πρώτη φορά στην οθόνη το 1987 με τη βρετανική τηλεταινία «Απόδραση από το Σομπιμπόρ» που σκηνοθέτησε ο Τζακ Γκολντ. Ακολούθησε το 2001 το γαλλικό ντοκιμαντέρ του Κλοντ Λανζμάν «Σομπιμπόρ, 14 Οκτωβρίου 1943, 16 ώρες».
Τα πλοκάμια του συστήματος
Ο Άγγελος είναι ένας ταλαίπωρος σκηνοθέτης που περιμένει κρατική χρηματοδότηση για να γυρίσει την ταινία του. Το θέμα της: «ένας αυταρχικός πατέρας, υπάλληλος σε μια εταιρεία μελέτης καταναλωτικών συνηθειών, υποβάλλει την οικογένειά του σε ένα αλλόκοτο πείραμα προς όφελος της επιχείρησής του». Και ενώ βρίσκεται σε δεινή οικονομική κατάσταση, εμφανίζεται ο Βαρνάβας, ένας παλιός του φίλος παραγωγός, που είναι μέσα στα κόλπα, ο οποίος αναλαμβάνει να καταθέσει το σενάριο. Σε μερικές μέρες παίρνει θετική απάντηση αλλά ενώ ετοιμάζεται να ξεκινήσει, ξεσπά οικονομική κρίση, τα κονδύλια για τον πολιτισμό μειώνονται και η ταινία μένει στον αέρα! Η κατάσταση χειροτερεύει όταν τον ειδοποιούν πως το σπίτι του πρόκειται να μπει σε πλειστηριασμό. Τότε ο Βαρνάβας τον φέρνει σε επαφή σε την εταιρία Union, για να κάνει μια διαφημιστική ταινία που θα προωθήσει τα προϊόντα της. Λόγω έλλειψης χρημάτων ο Άγγελος αποφασίζει να χρησιμοποιήσει ως ηθοποιούς τα τρία παιδιά και τη γυναίκα του. Σιγά-σιγά όμως η κατάσταση αρχίζει να ξεφεύγει μέχρις ότου ο φιλόδοξος κι απελπισμένος σκηνοθέτης, προκειμένου να σώσει το σπίτι του, φτάνει σε ακραίες και επικίνδυνες καταστάσεις μετατρέποντας την οικογένειά του σε ριάλιτι σόου!
Ο «Big father» του Κωνσταντίνου Στραγαλινού είναι, πρώτα απ’ όλα, μια πρωτότυπη ταινία που κινείται μεταξύ δράματος και μαύρης κωμωδίας. Βασικά όμως πρόκειται για μια οξύτατη κριτική στην αδηφαγία του κεφαλαίου, στην κοινωνία του καταναλωτισμού, στην ασυδοσία της ελεύθερης οικονομίας που οδηγούν τους ανθρώπους στην προσωπική και οικογενειακή πτώση.
Μπορούμε να πούμε πως ο Στραγαλινός, κατά κάποιον τρόπο, αυτοσαρκάζεται, φέρνοντας στην επιφάνεια τις αγωνίες των επαγγελματιών του κινηματογράφου που παλεύουν να φέρουν το όραμά τους κοντά στο κοινό. Που όμως τελικά αναγκάζονται να κάνουν εκπτώσεις και υποχωρήσεις μπροστά στην παντοδυναμία του χρήματος. Κατ’ επέκταση βέβαια, ασκεί οξύτατη κριτική στο καπιταλιστικό σύστημα που σφίγγει με τα πλοκάμια του τους ανθρώπους μέχρι ασφυξίας.
Ο σκηνοθέτης, με φόντο την οικονομική κρίση, αναφέρεται στον εφιάλτη των πλειστηριασμών, στη χειραγώγηση που ασκούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά και στον πολιτισμό που είναι πάντοτε το πρώτο θύμα στις περικοπές των δημόσιων δαπανών.
Υπάρχει όμως και κάτι ακόμη, κάτι πιο ανθρώπινο. Είναι το πώς όλοι αυτοί οι εξωγενείς παράγοντες έρχονται να επηρεάσουν αρνητικά τις ανθρώπινες σχέσεις. Το πώς λειτουργούν διαλυτικά ακόμη και στους οικογενειακούς δεσμούς.
Με δυναμική σκηνοθεσία και τέμπο, ο Κωνσταντίνος Στραγαλινός σκηνοθετεί μια ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη ελληνική ταινία που μιλά έξω από τα δόντια. Πολύ καλές είναι οι ερμηνείες του Νίκου Παντελίδη, στον ρόλο του Άγγελου, και του Δημήτρη Ραφτόπουλου, στον ρόλο του Βαρνάβα.