Στην Ελλάδα, οι Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης – Αποχέτευσης ιδρύθηκαν από τους Δήμους και λειτουργούν ως κοινωφελείς, ανταποδοτικές και μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις από το 1980, με δικό τους θεσμικό πλαίσιο, το οποίο αναθεωρήθηκε και εκσυγχρονίσθηκε (ν. 1069/80). Υλοποιούν τον στόχο Βιώσιμης Ανάπτυξης 6 του Ο.Η.Ε. («Πόσιμο Νερό και Αποχέτευση για όλους») και τους υποστόχους του, παρέχοντας καθαρό, υγιεινό και φθηνό νερό και υπηρεσίες αποχέτευσης σε 5,2 εκατομμύρια πολίτες, δηλαδή στον μισό πληθυσμό της Ελλάδας, σε 126 από τους 325 Δήμους της χώρας, στους οποίους δεν περιλαμβάνονται οι δύο μεγάλες πόλεις της χώρας μας, η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη.
Οι 126 Δ.Ε.Υ.Α.:
● Διαθέτουν χιλιάδες χώρους αποθήκευσης νερού (δεξαμενές) και ελέγχουν πάνω από 5.500 γεωτρήσεις.
● Το σύνολο των εγκατεστημένων υδρομετρητών στον τομέα ευθύνης τους πλησιάζει τα 3 εκατομμύρια.
● Το συνολικά παραγόμενο νερό ανέρχεται περίπου στα 550 εκατομμύρια κυβικά/έτος.
● Διαχειρίζονται και συντηρούν πάνω από 76.000 χλμ. δικτύων ύδρευσης.
● Διαχειρίζονται και συντηρούν περίπου 32.000 χλμ. δικτύων αποχέτευσης.
● Λειτουργούν πάνω από 170 Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας Αστικών Υγρών Αποβλήτων.
● Δεν θα ήταν υπερβολή αν ισχυριζόμασταν ότι οι γαλάζιες σημαίες στις ακτές μας οφείλονται σε σημαντικό βαθμό και στις Δ.Ε.Υ.Α.
● Εκτελεσθέν έργο άνω των 26 δισ. ευρώ από την ίδρυσή τους μέχρι σήμερα
● Παρακολούθηση της ποιότητάς του από διαπιστευμένα εργαστήρια
Η οικονομική και δημοσιονομική κρίση που βίωσε η χώρα μας μετά το 2010 απείλησε τη δυνατότητα μερίδας των πολιτών, των πιο ευάλωτων και αδύναμων οικονομικά, να έχουν πρόσβαση σε καθαρό και υγιεινό νερό και αποχέτευση. Ο κίνδυνος αυτός αντιμετωπίσθηκε από την πλειονότητα των Δ.Ε.Υ.Α. με τη θέσπιση κοινωνικών τιμολογίων για τις ευπαθείς και αδύναμες ομάδες του πληθυσμού (πολύτεκνους, απόρους, ανέργους κ.λ.π.). Έτσι, κανείς δεν «έμεινε πίσω», κανένας πολίτης δεν στερείται ενός δημόσιου αγαθού απαραίτητου για την ζωή όπως είναι το νερό.
Παραπέρα, η σχέση των Δ.Ε.Υ.Α. με την κοινωνία την οποία υπηρετούν και στην οποία απευθύνονται, κτίζεται μέσα από καμπάνιες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τη βιώσιμη χρήση του νερού ως πολύτιμου φυσικού πόρου, καθώς και μέσα από την συμβολή τους στην περιβαλλοντική εκπαίδευση.
Πρόσφατα, το θεσμικό τοπίο μέσα στο οποίο καλούνται να λειτουργήσουν οι Δ.Ε.Υ.Α. μεταβλήθηκε, αφού υπήχθησαν νομοθετικά στο έλεγχο, την εποπτεία και την ρυθμιστική αρμοδιότητα της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) που μετονομάσθηκε σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ). Η υπαγωγή αυτή βρήκε τις Δ.Ε.Υ.Α. αποδυναμωμένες τόσο οργανωτικά, λόγω της υποστελέχωσης, όσο και οικονομικά λόγω του υψηλότατου ενεργειακού κόστους που αντιμετωπίζουν. Κατά την διάρκεια της ενεργειακής κρίσης το κόστος υπερδιπλασιάσθηκε και δεν έλαβαν καμιά ενίσχυση από την Πολιτεία σύμφωνα με το ενεργειακό τους προφίλ, παρά μόνο τις οριζόντιες ενισχύσεις που έλαβαν οι εμπορικές επιχειρήσεις.
Τον Νοέμβριο του 2023 ανακοινώθηκε από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας ο σχεδιασμός της κυβέρνησης για αναγκαστικές συνενώσεις των Δ.Ε.Υ.Α. και των Δήμων με υπηρεσία ύδρευσης με στόχο τις οικονομίες κλίμακος. Η Ε.Δ.Ε.Υ.Α. δεν είναι κατά των συνενώσεων των Δ.Ε.Υ.Α. και της μεταρρύθμισης του χώρου για να γίνουν οι Δ.Ε.Υ.Α. σύγχρονες, «πράσινες» και υγιείς επιχειρήσεις. Είναι κατά των αναγκαστικών συνενώσεων που αγνοούν την αρχή της εγγύτητας στον πολίτη και την εμπειρία του παρελθόντος, όπως για παράδειγμα ο «Καλλικράτης», που ανάγκασε τις Δ.Ε.Υ.Α. να παραλάβουν αχαρτογράφητη ενδοχώρα χωρίς πόρους, εξοπλισμό και το αναγκαίο προσωπικό. Είναι κατά της αναγκαστικής συνένωσης των δομών, αλλά υπέρ των εθελοντικών συνενώσεων και της συνένωσης των λειτουργιών έτσι ώστε να δημιουργηθούν δημοτικά σχήματα που θα είναι λειτουργικά, βιώσιμα, κοινωνικά ωφέλιμα και θα προστατεύουν τον φυσικό πόρο, το νερό.
Γι’ αυτό η E.Δ.Ε.Υ.Α. μαζί με την ΚΕΔΕ και την ΕΕΤΑΑ εκπόνησε μια ολιστική πρόταση για την μεταρρύθμιση της δημόσιας πολιτικής ύδρευσης και αποχέτευσης με παρόχους τις Δ.Ε.Υ.Α. και τους Δήμους. Η πρόταση προβλέπει τη διατήρηση των Δ.Ε.Υ.Α. έτσι ώστε να συνεχίσουν να παρέχουν ποιοτικό και φθηνό νερό στους πολίτες και την ενίσχυση της διαδημοτικής συνεργασίας έτσι ώστε να βοηθηθούν λειτουργικά και επιχειρησιακά οι αδύναμες Δ.Ε.Υ.Α. Τα παραπάνω χρειάζεται να συναρμόζονται με την πολυεπίπεδη (και ψηφιακή) διακυβέρνηση σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.