Εξωτερικοί σωλήνες νερού, μέρος του παράνομου δικτύου στη Σύρο.
Το Παρατηρητήριο Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου είναι περιβαλλοντικός σύλλογος που ιδρύθηκε στο νησί τον Ιούλιο του 2020. Από το 2022 ασχολούμαστε με το νερό, ξεκινώντας από θέματα προστασίας κυρίως των υπόγειων υδροφόρων, καθώς τα νησιά του Αιγαίου -πρώτιστα των Κυκλάδων- ταλαιπωρούνται από χρόνια λειψυδρία. Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι ότι αντί να παίρνονται μέτρα για τη διαφύλαξη ποσοτικά και ποιοτικά του πολύτιμου πόρου που λέγεται νερό, κυριολεκτικά τα νησιά «στερεύουν» στο όνομα της ανάπτυξης, καθώς προωθείται και νομοθετικά, και με όρους αγοράς η ραγδαία αύξηση της οικοδομικής και τουριστικής δραστηριότητας, χωρίς καμία πρόνοια ή /και μελέτη για την φέρουσα ικανότητα των νησιών, με εκκρεμή όλα τα θέματα που έχουν να κάνουν με το χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό.
Έτσι, παρακολουθούμε, λόγου χάρη, προστατευόμενες περιοχές του δικτύου NATURA να «γεμίζουν» με εκτός σχεδίου δόμηση πολυτελών συγκροτημάτων κατοικιών και ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων με πισίνες για κάθε ξεχωριστό δωμάτιο, σε περιοχές που ούτε δίκτυα ύδρευσης υπάρχουν, ούτε υπόγεια νερά σε ποσότητα και ποιότητα τέτοια που να μπορεί να εξυπηρετηθεί η ραγδαία αύξηση της ζήτησης νερού ύδρευσης. Για την αγροτική παραγωγή δε, ούτε συζήτηση. Παράλληλα, παραδοσιακές τεχνικές που έχουν λειτουργήσει με επιτυχία για την εξοικονόμηση νερού μέσα στα χρόνια, όπως η κατασκευή στέρνας για τη συλλογή των όμβριων υδάτων, όχι μόνο δεν προβλέπονται νομοθετικά αλλά έχουν εγκαταλειφθεί πλέον.
Η αφαλάτωση και η ιδιωτικοποίηση των υποδομών λόγω υπερτουρισμού
Η τεχνολογία των αφαλατώσεων με χρήση της αντίστροφης ώσμωσης, που έχει αντιμετωπιστεί και συνεχίζει να αντιμετωπίζεται σαν πανάκεια για τα προβλήματα λειψυδρίας, είναι μια ενεργοβόρα διαδικασία η οποία παράγει κατά την λειτουργία της απόβλητο αλατόνερο, του οποίου η διάθεση έχει με τη σειρά της σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις (αύξηση αλατότητας παράκτιων υδάτων και συνέπειες στα παράκτια οικοσυστήματα, κίνδυνοι υφαλμύρυνσης υπόγειων υδατικών συστημάτων κλπ).
Η δυνατότητα που δίνεται πλέον για την κατασκευή και λειτουργία ιδιωτικών έργων αφαλατώσεων από τουριστικές εγκαταστάσεις δημιουργεί τεράστιους κινδύνους για τη αειφορία την υποβάθμιση ακόμα και για την εξάντληση του πόρου όσον αφορά τα υπόγεια αλλά και τα παράκτια νερά. Η κατακόρυφη αύξηση της καμπύλης ζήτησης υδρευτικού νερού εξ αιτίας του υπερτουρισμού στα νησιά δημιουργεί μια πολύ σοβαρή πίεση για έργα υποδομών. Με το ρυθμιστικό πλαίσιο που νομοθετήθηκε για την υπαγωγή των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης στην ρυθμιστική αρχή, αφ’ ενός γίνεται φανερό ότι για να προχωρήσουν αυτά θα επιλεγούν επενδυτικά σχέδια με ΣΔΙΤ ή άλλης μορφής ιδιωτικά κεφάλαια στην απελευθερωμένη αγορά και αφ’ ετέρου η διαχείριση του νερού ουσιαστικά αποκόπτεται από την εφαρμογή περιβαλλοντικής πολιτικής για την επίτευξη περιβαλλοντικών στόχων.
Τα χρέη των ΔΕΥΑ και οι αυξήσεις στα τιμολόγια
Είναι χαρακτηριστικό ότι στα νησιά που εκτός λίγων εξαιρέσεων πιά οι ανάγκες ύδρευσης εξυπηρετούνται από αφαλατώσεις, οι ΔΕΥΑ βρίσκονται αντιμέτωπες με υπέρογκα χρέη προς τους ενεργειακούς παρόχους, χρέη που συνεχίζουν να αυξάνονται. Αυτό το κόστος θα επιβαρύνει τους τελικούς χρήστες καθώς η λύση που προωθείται είναι η χορήγηση δανείων στις ΔΕΥΑ για κάποιο ποσοστό του μέχρι τώρα χρέους (με την προϋπόθεση της συγχώνευσης τους στον περιφερειακό φορέα που θα φτιαχτεί), αντί για επιδοτήσεις με βάση και την κατοχυρωμένη υποχρέωση του κράτους για την άμβλυνση των μειονεκτικών συνθηκών που η νησιωτικότητα συνεπάγεται.
Η αύξηση στα τιμολόγια είναι δεδομένη έτσι κι αλλιώς γιατί το διογκωμένο λειτουργικό κόστος προβλέπεται ήδη να ανακτάται στο σύνολο του από τις τελικές χρεώσεις. Από τώρα επισήμως ακούγονται προτάσεις για κυμαινόμενο τιμολόγιο που θα έχει διαφορετικές χρεώσεις κατά την τουριστική σεζόν ή και μέσα στη διάρκεια της μέρας. Ήδη, για παράδειγμα, στη Σύρο από 1,35 ευρώ που τιμολογείται σήμερα το κυβικό νερού η αύξηση θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 150%, μετακυλώντας στους καταναλωτές για μια ακόμη φορά το κόστος της απελευθερωμένης ενέργειας, εκτός των άλλων.
Τα παράνομα δίκτυα νερού και η βιωσιμότητα των νησιών
Όλα τα παραπάνω θα εντείνουν υφιστάμενες πρακτικές παράνομης εμπορίας νερού με παράνομα δίκτυα, με αξιοποίηση ιδιωτικών πηγαδιών και γεωτρήσεων. Στην Τήνο την Μύκονο την Σαντορίνη και τη Σύρο αυτό συμβαίνει ήδη, με ό,τι επιπτώσεις συνεπάγεται, σε γνώση των αρμόδιων αρχών, χωρίς να παίρνεται κανένα μέτρο για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας αλλά και της προστασίας των υδάτων, αφού η όλη διαδικασία από την άντληση έως την τροφοδοσία του καταναλωτή /πελάτη είναι ανεξέλεγκτη και ασύδοτη (με την υφιστάμενη νομοθεσία η άδεια εμπορίας νερού κοινής ωφέλειας δίνεται μόνον σε δημόσιους ή δημοτικούς φορείς).
Το ΠΠΠΣ έχει αναδείξει το ζήτημα αυτό και έχει κατορθωθεί όχι μόνο να γίνει δημόσια παραδοχή των πρακτικών αυτών από τις αρχές αλλά και να αποξηλωθεί ήδη μέρος των παράνομων δικτύων στην χερσαία ζώνη του λιμένα Ερμούπολης. Το νερό είναι ένας ζωτικός, κρίσιμος για τα οικοσυστήματα και την ανθρώπινη ζωή, φυσικός πόρος και ταυτόχρονα —ακριβώς λόγω αυτής του της σημασίας για την υγεία και τη διαβίωσή μας— ένα κοινωνικό αγαθό στο οποίο όλοι πρέπει να έχουμε πρόσβαση και γι’ αυτό πρέπει να αντιμετωπίζεται ως δημόσιο αγαθό, αποκλειστικά με δημόσια ιδιοκτησία και διαχείριση.
Στεκόμαστε απέναντι σε κάθε προσπάθεια εμπορευματοποίησης και ιδιωτικοποίησης αυτού του ζωτικού κοινωνικού αγαθού και διεκδικούμε τη βιώσιμη προοπτική των νησιών, το δικαίωμα επιβίωσης των νησιωτικών κοινωνιών.