Ακούγονται συχνά εκτιμήσεις για πιθανές πολιτικές συμμαχίες μετά τις ευρωεκλογές και για ανασύνθεση του χώρου της κεντροαριστεράς, στη βάση της πολιτικής ανάγκης αντιμετώπισης της ΝΔ του Κ. Μητσοτάκη και της κοινωνικής ανάγκης ανατροπής μιας ζοφερής κοινωνικής κατάστασης. Θα έλεγα ότι είναι απολύτως αβαθείς, δημοσιογραφικού χαρακτήρα, χωρίς κανένα έρεισμα στην κοινωνικο-πολιτική πραγματικότητα. Όχι μόνο γιατί οι ηγεσίες του συγκεκριμένου πολιτικού χώρου δεν δείχνουν το παραμικρό ειλικρινές ενδιαφέρον για συνεννοήσεις με και παραχωρήσεις σε ανταγωνιστικούς πολιτικούς παίχτες, αλλά και γιατί τα κόμματα από την Αριστερά ως το Κέντρο εκφράζουν διαφορετικά εκλογικά ακροατήρια. Εξηγούμαι.
ΠΑΣΟΚ
Το ΠΑΣΟΚ, όπως πολύ σωστά επισήμανε ήδη από το 2019 ο Κώστας Ελευθερίου, «παρέμεινε μια πολιτικοοργανωτική δομή αποδυναμωμένων παραγόντων, που μπορούσαν μόνο να αναπαραχθούν διαμέσου του κράτους και ήταν εξαρτημένοι εν τέλει από αυτό. Ως εκ τούτου, δεν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά εκτός του κράτους και εντός της κοινωνίας». Και συνεχίζει: «[Δ]εν μπορεί να επιστρέψει στο κράτος, διότι σαν ήσσων κυβερνητικός εταίρος είτε του ΣΥΡΙΖΑ είτε της ΝΔ κινδυνεύει να απορροφηθεί από αυτά τα δύο κόμματα. Ταυτόχρονα όμως, δεν μπορεί να επιστρέψει ούτε στην κοινωνία, καθώς είναι στερημένο από τα εργαλεία της κοινωνικής κινητοποίησης, έχοντας παραμείνει ένας αμιγώς εκλογικός παράγοντας …»1. Δεν θα μπορούσα να τα πω καλύτερα.
ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ
Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν προσελκύει τους βολεμένους σε μηχανισμούς και δίκτυα κοινωνικής και πολιτικής εξουσίας, αλλά κόσμο που δυσκολεύεται από την οικονομική κατάσταση. Την ίδια στιγμή όμως, ο κόσμος αυτός είναι ιδεολογικά και πολιτισμικά ανομοιογενής, ιδιαίτερα από τότε που έφυγαν όσοι και όσες μετακόμισαν στη Νέα Αριστερά. Η διαφοροποίηση αυτού του εκλογικού δυναμικού τόσο από το ΠΑΣΟΚ όσο και από την πιο ταυτοτική Αριστερά γίνεται φανερή από τις αντιπαραθέσεις στα social media. Πρόκειται για μια δεξαμενή ψηφοφόρων εντός της οποίας μπορεί να συνυπάρχουν ιδέες, αξίες και νοοτροπίες από όλο το πολιτικό φάσμα. Η δε τοξικότητα με την οποία αντιμετωπίζουν τους άλλους πολιτικούς χώρους δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια επικοινωνίας.
ΚΚΕ
Το πλέον ορθόδοξο κομμουνιστικό κόμμα της Ευρώπης έχει αποκλείσει τον εαυτό του εδώ και δεκαετίες από τις πολιτικές συμμαχιών ή από το ενδιαφέρον να απευθυνθεί και πέραν του στενού του κοινωνικού ακροατηρίου. Την ίδια ώρα, περιφρουρεί τον κόσμο του και τον γαλουχεί σε μια νοοτροπία απομονωτισμού και σεχταρισμού που καθιστά τις φωνές περί της ανάγκης συνεννόησης και συμμαχιών ιερόσυλες και εξοβελιστέες. Ως εκ τούτου, η ανασύνθεση της (κεντρο-)Αριστεράς αφήνει τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους του ΚΚΕ αδιάφορους.
Νέα Αριστερά
Η Νέα Αριστερά μπορεί να διακηρύττει ότι είναι υπέρ των συζητήσεων, των συνεννοήσεων και της σύμπραξης σε ένα αντι-ΝΔ μέτωπο, ωστόσο δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι το προφίλ των μελών και των ψηφοφόρων του συγκεκριμένου κόμματος διαφέρει –και αυτό– από όλων των προηγουμένων∙ ούτε βολεμένοι ούτε αταξινόμητοι ούτε σεχταριστές είναι, είναι οι οπαδοί της παραδοσιακής Ανανεωτικής και Ριζοσπαστικής Αριστεράς, η μορφωμένη και πολιτισμικά φιλελεύθερη Αριστερά. Πρόκειται για εξίσου ανάδελφο ακροατήριο.
ΜέΡΑ25 και Πλεύση Ελευθερίας
Και τα δύο κόμματα συγκεντρώνουν κόσμο που διαμορφώνει την πολιτική του τοποθέτηση στη βάση της μεγάλης στιγμής του 2015. Το ΜέΡΑ25 έλκει πιο νεανικό κόσμο με μεγαλύτερες ιδεολογικές και ταυτοτικές απαιτήσεις, ενώ η Πλεύση Ελευθερίας λιγότερο νεανικό και ιδεολογικά και ταυτοτικά πιο ανομοιογενή. Ωστόσο, και τα δύο σχήματα, από την ηγεσία τους μέχρι τους ψηφοφόρους τους καταφέρονται με τα πιο σκληρά λόγια σχεδόν για όλα τα κόμματα του υπό εξέταση χώρου. Επομένως, δεν προσφέρονται περισσότερο από τα άλλα για την πολυπόθητη ανασύνθεση.
Η αδιέξοδη στρατηγική των κομμάτων
Από τα παραπάνω θεωρώ πως γίνεται σαφές ότι τα διαφορετικά κόμματα υποστηρίζονται από διαφορετικά ακροατήρια και πως η υπόθεση ότι, ακόμα και αν τα κόμματα δεν θέλουν να συνεργαστούν, ο κόσμος της δημοκρατικής και προοδευτικής παράταξης θα τους υποχρεώσει, μάλλον δεν έχει βάση. Η κοινωνία είναι εξίσου μπλοκαρισμένη με τα κόμματα.
Στο πλαίσιο αυτό, μπορούν τα κόμματα να επιδιώξουν τη δική τους επέκταση εις βάρος άλλων. Όμως όλα τα παραπάνω θέτουν όρια σε αυτή τη στρατηγική. Το ΠΑΣΟΚ ποτέ δεν θα ξεκολλήσει όσο δεν λέει τίποτα αριστερό και παραμένει παρακολούθημα της ΝΔ. Όσο προσπαθεί να προσεγγίσει τον κόσμο με πελατειακούς όρους και δεν ενδιαφέρεται να συσχετιστεί με την κίνηση και τα αιτήματα των εργαζομένων δεν πρόκειται να επωφεληθεί από τη δυσαρέσκειά τους. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ δεν πρόκειται να κοιτάξει στα μάτια τη ΝΔ, όσο ο Κασσελάκης δεν καταλαβαίνει ότι η πολιτική σούπα που προτείνει δεν είναι κάτι θελκτικό για τον κόσμο που έχει προβλήματα. Ή ότι η πλειοψηφία του κόσμου δεν είναι απολίτικοι ή ότι δεν λείπουν τα λαϊκιστικά συνθήματα ή ότι τα οργανωμένα κοινωνικά συμφέροντα δεν πείθονται από καμπάνιες στο tik tok. Το ΚΚΕ δεν πρόκειται να γίνει μεγάλος παίχτης όσο φοβάται οτιδήποτε δεν ελέγχει ή αποφεύγει τον πραγματισμό ή σπεύδει να υιοθετήσει συντηρητικές θέσεις σε κάθε μη οικονομικό/εργασιακό θέμα. Η Νέα Αριστερά δεν πρόκειται να επωφεληθεί από την πολιτική ρευστότητα όταν σπεύδει να προτάξει τα ταυτοτικά της διαπιστευτήρια που την προσανατολίζουν αυτόματα στο στενό της πολιτικο-πολιτισμικό χώρο, την ίδια στιγμή που αδυνατεί να γειωθεί κοινωνικά. Το ΜέΡΑ25 και η Πλεύση Ελευθερίας δεν πρόκειται να έχουν μέλλον, αν δεν ξεκολλήσουν από την καταγγελία του 2015.
Σημείωση:
1. Κώστας Ελευθερίου, Κρίση, κομματικό σύστημα, αριστερά, Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών, 2024, σ. 103