Η κλιματική κρίση, με βασικό άξονα το ενεργειακό ζήτημα, αναδεικνύεται σε κεντρικό πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης και στο πλαίσιο των ευρωεκλογών. Τα ζητήματα της ενεργειακής μετάβασης, της ενεργειακής φτώχειας, της περαιτέρω ανάπτυξης των ενεργειακών κοινοτήτων, της απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και βέβαια της άρνησης για επιστροφή στην πυρηνική ενέργεια, έχουν πρόσημο πολιτικό. Η Αριστερά, σε όλες τις εκφάνσεις της προτεραιοποιεί αυτά τα θέματα, επιμένει να τα ανοίγει στην κοινωνία και να εξηγεί γιατί αφορούν σε βάθος τον πολιτικό πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη
οφείλεται πρωταρχικά στα ορυκτά καύσιμα
Η πρωτοφανής ενεργειακή κρίση και κρίση ακρίβειας που βίωσαν οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία κορυφώθηκε με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, ήταν μια κρίση που οφείλεται πρωταρχικά στο ορυκτό, φυσικό αέριο.
Η κρίση αυτή ανέδειξε πολλαπλά ζητήματα. Πρώτον, πόσο λανθασμένη ήταν η στρατηγική επιλογή της ΕΕ το ορυκτό και εισαγόμενο, φυσικό αέριο να διατηρεί πολύ σημαντικό ποσοστό στο ενεργειακό της μείγμα, με το «δόγμα» του φυσικού αερίου ως καύσιμο-γέφυρα στην ενεργειακή μετάβαση. Δεύτερον, ότι η κοινή ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική της αγοράς ηλεκτρισμού είναι βασισμένη στην κυριαρχία των ορυκτών καυσίμων, καθώς και ότι δεν έχει σχεδιαστεί για να αντιμετωπίζει κρίσεις.
Την αποτυχία και τα όρια στη λειτουργία της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρισμού παραδέχτηκε και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν[1] τον Αύγουστο του 2022. Την είχαν πληρώσει ήδη όμως πολύ ακριβά οι ευρωπαίοι πολίτες και ειδικά οι πιο ευάλωτοι. Η παραδοχή της αποτυχίας αυτής ήταν και η εκκίνηση για τη διαδικασία αναθεώρησης, μεταρρύθμισης του τρόπου λειτουργίας της αγοράς. Τα κράτη μέλη της ΕΕ είχαν αντιδράσει, εξάλλου, με εντελώς διαφορετικό τρόπο στις ακραία υψηλές τιμές ρεύματος, με κάποιες χώρες, την Ισπανία και την Πορτογαλία, να πετυχαίνουν να εξαιρεθούν από κάποιους κανόνες της κοινής αγοράς.
Η πρόταση της Κομισιόν για τη μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ο Κανονισμός και η Οδηγία, υιοθετήθηκαν τελικά από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν από έναν μήνα, τον Απρίλιο[2] με 433 υπέρ, 140 κατά and 15 αποχές, καθώς και 473 υπέρ, 80 κατά και 27 αποχές αντίστοιχα.
Η Ομάδα της Αριστεράς στο Ευρωκοινοβούλιο GUE/NGL (The Left) καταψήφισε την πρόταση επειδή την θεωρεί συντηρητική καθώς, δεν «ακουμπάει» τον πυρήνα του προβλήματος, τη βασική στρέβλωση που είναι η αρχή της οριακής τιμολόγησης (marginal pricing). Τη θέση αυτή είχε διατυπώσει από το 2022 όπου είχαμε και την «έκρηξη» των τιμών ρεύματος[3].
Οριακή τιμολόγηση σημαίνει ότι η τελευταία μονάδα ηλεκτροπαραγωγής που μπαίνει στο σύστημα για να καλύψει τη ζήτηση είναι αυτή που καθορίζει την τελική τιμή χονδρικής και είναι σχεδόν κατά κανόνα το φυσικό αέριο.
Η Ομάδα της Αριστεράς στο Ευρωκοινοβούλιο GUE/NGL (The Left) πρότεινε, κατά τη διαδικασία συζήτησης και ψήφισης της μεταρρύθμισης, τροπολογίες για τα εξής ζητήματα:
Για τη μετατροπή της οριακής τιμολόγησης (marginal pricing) σε average pricing, ώστε να μην υπάρχει χώρος για χειραγώγηση της τιμής χονδρικής και για την παραγωγή άδικων, ουρανοκατέβατων κερδών για τους ηλεκτροπαραγωγούς από ορυκτά καύσιμα και για την εφαρμογή κανόνων στην αγορά που δεν οδηγούν σε περιορισμό στην καθολική πρόσβαση των πολιτών στο αγαθό του ηλεκτρισμού. Αν και η πρόταση της Κομισιόν δεν αγγίζει το ζήτημα της οριακής τιμολόγησης περιλαμβάνει και κάποια μέτρα που βρίσκονται σε θετική κατεύθυνση. Τις αμφίδρομες συμβάσεις επί διαφοράς, two ways contracts for differences (CFD), ένα σχήμα στήριξης των ΑΠΕ που θέτει κατώτατο όριο, ελάχιστο εγγυημένο επίπεδο αποζημίωσης στα έσοδα των παραγωγών και ανώτατο όριο για να επιστρέφουν τυχόν υπερέσοδα στους καταναλωτές.
Η πρόταση αναθεώρησης της αγοράς ηλεκτρισμού περιλαμβάνει επίσης μέτρα ενίσχυσης της προθεσμιακής αγοράς και των διμερών συμβολαίων, Power Purchase Agreements (PPAs) ώστε, να μειωθεί το ποσοστό ηλεκτρικής ενέργειας που συμμετέχει στο Χρηματιστήριο Ενέργειας. Στα υπόλοιπα κράτη μέλη άλλωστε, μόλις το 10% με 20% συμμετέχει στο Χρηματιστήριο Ενέργειας.
Στην Ελλάδα αυτό που συμβαίνει δυστυχώς είναι ότι:
- δεν λειτουργεί η προθεσμιακή αγορά
- δεν έχει ενεργοποιηθεί ακόμη μεγάλος αριθμός διμερών συμβολαίων, αναμένεται με βιομηχανία και αγρότες
- σχεδόν το 100% της ηλεκτρικής ενέργειας «περνάει» από την spot αγορά
- η κυβέρνηση επιτρέπει τη χειραγώγηση τιμών, λειτουργία καρτέλ στην αγορά, με τις εποπτικές αρχές να παρακολουθούν παθητικά
- η ηλεκτρισμένη ισχύς έργων αυτοπαραγωγής αντιστοιχεί μόλις στο 3.9% της αιτούμενης ισχύος (στοιχεία Green Tank, Φεβρουάριος 2024)
Όλα τα παραπάνω αποτελούν όμως επιλογές της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας. Για αυτό, πάνω από όλα, για να μειωθεί το κόστος ρεύματος χρειάζεται ακόμη πιο ισχυρή αντιπροσώπευση της Ομάδας της Αριστεράς στο Ευρωκοινοβούλιο αλλά, και σε εθνικό επίπεδο χρειάζεται μια σοβαρή, αριστερή και αξιόπιστη πολιτική δύναμη που μπορεί να αλλάξει στο μέλλον τους συσχετισμούς και να ανατρέψει την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας.
Για αυτούς τους λόγους είναι κοινωνικά και πολιτικά χρήσιμη η στήριξη της Νέας Αριστεράς στις ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου!
Ινώ Σιώζου,
υποψήφια ευρωβουλεύτρια με την Νέα Αριστερά
Σημειώσεις
1. www.epohi.gr/article/44826/h-arhh-toy-teloys-gia-thn-koinh-eyropaikh-agora-hlektrikhs-energeias
2. www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20240408IPR20316/parliament-adopts-reform-of-the-eu-electricity-market
3. left.eu/medias/energy-how-the-market-is-not-working
Πυρηνική «ανάπτυξη»; Όχι ευχαριστώ!
Η επιστροφή της πυρηνικής ενέργειας σε ευρωπαϊκό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο δυστυχώς, ως δήθεν ενεργειακής λύσης για καθαρό περιβάλλον, είναι τρομακτική. Ο πλανήτης «καίγεται», κυριολεκτικά και μεταφορικά, ενώ οι ανάγκες για περισσότερη κατανάλωση ενέργειας όλο και μεγαλώνουν. Εκτός από τα συνήθη, προστίθενται και οι μεγάλες, τεράστιες απαιτήσεις σε ενέργεια της τεχνητής νοημοσύνης, των κρυπτονομισμάτων, της ηλεκτροκίνησης, των αναγκών ψύξης λόγω κλιματικής κρίσης.
Μεγάλο διακύβευμα, η ενεργειακή επάρκεια σε σχέση με την κλιματική κρίση, παρότι ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 στα διάφορα φόρα γινόταν συζήτηση για τα όρια της ανάπτυξης υιοθετώντας προσδιορισμούς όπως βιώσιμης, αειφόρου και πάει λέγοντας, με σκοπό τελικά τον εφησυχασμό ότι το καπιταλιστικό σύστημα μπορεί να συνεχίσει να παράγει και να καταναλώνει εσαεί, ότι δήθεν «έχουσιν γνώσιν οι φύλακες»…
Έτσι φτάσαμε στο σήμερα όπου οι άνθρωποι και το περιβάλλον υπέφεραν, υποφέρουν και θα υποφέρουν, αναμένοντας όλο και χειρότερα, καθώς αντιμετωπίζονται ως εμπόδια στη μεγιστοποίηση των κερδών και όχι ως στρατηγικοί σύμμαχοι για βιώσιμη ευημερία και αξιοβίωτη ανάπτυξη.
Το «πράσινο» ξέπλυμα της πυρηνικής ενέργειας υπονομεύει τις ΑΠΕ, οι οποίες προηγούμενα υπονομεύθηκαν και από την έλλειψη σχεδιασμού, χωροθέτησης, αλλά και απολύτου ακατάλληλης κλίμακας (μέσω της προώθησης των βιομηχανικών) δημιουργώντας παράλληλα την ψευδαίσθηση ότι μπορούν να συνεχίσουν οι γνωστοί ολίγοι να μας «αναπτύσσουν» στον ίδιο δρόμο της οικονομικής μεγέθυνσης. Δηλαδή στον ίδιο δρόμο που μας έφερε σε αυτό το σημείο.
Αυτό που οφείλουμε να γνωρίζουμε είναι ότι πράσινη ενέργεια είναι μόνο αυτή που δεν σπαταλάμε. Με απλά λόγια, οι κοινωνίες επιτέλους θα πρέπει να αποφασίσουν τι ανάπτυξη θέλουν με βάση τις πραγματικές τους ανάγκες και να αγωνιστούν γι’ αυτό (το ΜέΡΑ25, με το οποίο συμμαχούμε ήταν το μόνο κοινοβουλευτικό κόμμα που τοποθετήθηκε κατηγορηματικά απέναντι στις εξορύξεις και την περιβαλλοντοκτόνα ανάπτυξη που τις συνοδεύει). Γιατί εάν αφήσουν τους γνωστούς ολίγους να συνεχίσουν να μας «αναπτύσσουν» με την ελπίδα ότι ίσως κάποια σταγονίδια «ανάπτυξης» μπορεί να φτάσουν και σε αυτές -αν και εφόσον είναι υπάκουες-, τότε τον δικό μας και άλλους τέσσερις πλανήτες να γεμίσουμε με φωτοβολταϊκά και ανεμογεννήτριες πάλι δεν θα φτάνει!
Αυτός είναι ο λόγος που η πυρηνική ενέργεια βαφτίζεται «πράσινη»… Όμως η δήθεν ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας ούτε ασφαλής ούτε βιώσιμη είναι. Αντίθετα, φέρει γιγάντιο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, λόγω πυρηνικών αποβλήτων αλλά και εξαιτίας καταστροφικών ατυχημάτων και διαρροών ραδιενέργειας, καθώς τα όποια συστήματα ασφαλείας έχουν δεδομένες αστοχίες.
Παράλληλα, η χρήση της πυρηνικής ενέργειας ευνοεί και ενισχύει τη συγκέντρωση εξουσίας, τη δημιουργία ισχυρότατων λόμπι. Συνεπώς και την ακόμα μεγαλύτερη εκτίναξη της τιμής της ενέργειας και, υπό τον φόβο τρομοκρατικών απειλών, τον περιορισμό της δημοκρατίας, αλλά και τη διάδοση των πυρηνικών όπλων.
Εδώ στη χώρα μας, η κυβέρνηση φλερτάρει με την πυρηνική ενέργεια. Από το 2022 γίνονται συνεννοήσεις για έμμεση ελληνική χρηματοδότηση νέας πυρηνικής μονάδας στο Κοζλοντούι, µέσω εγγυημένης απορρόφησης της ηλεκτροπαραγωγής της από τη χώρα µας για 20 χρόνια. Μάλιστα καταγγέλλεται ότι από περιφέρειες της Βόρειας Ελλάδας έχει ζητηθεί να γνωμοδοτήσουν θετικά για τη στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων του σχεδίου «Διαχείριση των εξαντλημένων πυρηνικών καυσίμων και των ραδιενεργών αποβλήτων της Βουλγαρίας», που προωθεί από τις 5 Μαρτίου το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Δεν μας έφταναν όλα τα άλλα θα γίνουμε και αποθήκη πυρηνικών αποβλήτων, στο όνομα της «ανάπτυξης» που επελαύνει με τις ευλογίες της ΕΕ, η οποία έχει στόχο την απεξάρτησή της από ορυκτά καύσιμα το 2050, αλλά από ό,τι φαίνεται με την εξάρτησή της από πυρηνικά.
Δυστυχώς, η προστασία του περιβάλλοντος, η φύση, η βιοποικιλότητα, δεν είναι πια προτεραιότητες. Η ρύπανση δεν γνωρίζει σύνορα, η ραδιενέργεια ακόμα περισσότερο. Η καταστροφή από τις ατομικές βόμβες του Ναγκασάκι και της Χιροσίμα είναι μικρή μπροστά στην καταστροφή που προκάλεσε το Τσέρνομπιλ. Το Κοζλοντουοι είναι δίπλα μας και όχι μόνο αυτό…
Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικός ο ενεργειακός δρόμος που επιλέγουν να βαδίσουν οι Βρυξέλλες βαφτίζοντας καθαρή ενέργεια την πυρηνική. Ο πυρηνικός εφιάλτης επιστρέφει με τις ευλογίες της ανύπαρκτης Ευρωπαϊκής Ένωσης που σήμερα ενσαρκώνει σε απόλυτο βαθμό όλα αυτά που απευχόμαστε (και) για τη χώρα μας.
Το αντιπυρηνικό κίνημα μαζί με το ειρηνιστικό πάνε μαζί και θα πρέπει να ενταθεί αν θέλουμε -κυριολεκτικά μιλώντας- να έχουμε επόμενες μέρες.
Ιωάννα Κοντούλη,
υποψήφια ευρωβουλεύτρια με την Ενωτική Πρωτοβουλία ΜέΡΑ25 - Ανατρεπτική Οικολογική Αριστερά
Ενεργειακή μετάβαση:
Η περίπτωση της Κρήτης
Γιατί μετάβαση; και γιατί Κρήτη; Η πρώτη ερώτηση είναι μάλλον ρητορική. Πρέπει να απεξαρτηθούμε από τα ορυκτά καύσιμα το γρηγορότερο δυνατό. Τα προβλήματα που συνδέονται με την κλιματική κρίση είναι καθημερινά και πολλαπλασιάζονται. Εξίσου σημαντικά είναι όμως και τα προβλήματα με τα ορυκτά καύσιμα που συνδέονται με την οικονομία: τα αστάθμητα κόστη αγοράς και μεταφοράς τους μας κρατούν οικονομικά και πολιτικά εξαρτημένους. Περιττεύει, αλλά θα το πω και ρητά: χρειάζεται αγώνας για να μην δοθούν νέες άδειες για εξορύξεις και να περιοριστούν, ωσότου καταργηθούν οι παλιές.
Η Κρήτη έχει ενδιαφέρον ως «μοντέλο», καθώς είναι νησί, άρα μπορούμε να προσδιορίσουμε σαφέστερα μεγέθη και όρια. Είναι, επιπλέον, αρκετά μεγάλο νησί ώστε να μπορούμε ευκολότερα να φανταστούμε την κλιμάκωση των προτάσεων που ακολουθούν, σε ηπειρωτικές περιοχές.
Σήμερα, όλες οι εγκατεστημένες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής στην Κρήτη (θερμικές + ΑΠΕ σε αναλογία περίπου 70/30) συμποσούνται σε δυναμικό λιγότερο από 900 MW. Ήδη, λειτουργεί η «μικρή διασύνδεση» (δυναμικότητας 150+150 MW), έργο της υπουργίας Σταθάκη, που έβαλε τις βάσεις και για τη «μεγάλη διασύνδεση» (500+500 MW) που υλοποιείται.
Θα πει κάποιος, γιατί να ασχοληθούμε περαιτέρω; έχουμε τις αναγκαίες μονάδες και αν υπάρξει πρόβλημα, θα καλυπτόμαστε από τις διασυνδέσεις. Πέρα από το άδικο αυτής της θέσης, (να πληρώνουν μόνο «άλλοι» περιβαλλοντικό κόστος και εμείς να απολαμβάνουμε) υπάρχουν ισχυρές αντιδράσεις.
Αντιδρούν οι μεγάλες εταιρείες ενέργειας που εκτιμούν ότι η Κρήτη έχει μεγάλο δυναμικό σε ΑΠΕ. Αυτές στοχεύουν στην εγκατάσταση φαραωνικών αιολικών και στη μεταφορά ενέργειας στην ηπειρωτική Ελλάδα, αποκομίζοντας μεγάλα κέρδη. Τα κέρδη είναι και η λέξη-κλειδί στην αντίδρασή τους.
Υπάρχει, εντούτοις και άλλη, διαφορετική προσέγγιση: Να στοχεύσουμε στην ενεργειακή αυτάρκεια της Κρήτης, αποκλειστικά από ΑΠΕ, καταργώντας τα ορυκτά καύσιμα. Αυτάρκεια δυναμική: να παίρνει σε περιόδους χαμηλότερης παραγωγής και να δίνει σε περιόδους υψηλής. Να φτάσει, στον στόχο της δυναμικής αυτάρκειας χωρίς τερατώδη αιολικά στα βουνά και περιοχές Natura, χωρίς θυσία πολύτιμης γεωργικής γης για φωτοβολταϊκά (Φ/Β).
Λίγα στοιχεία υπέρ της τελευταίας προσέγγισης: Μελέτη του Πολυτεχνείου Κρήτης τεκμηριώνει ότι στον οικιστικό ιστό των 10 μεγαλύτερων πόλεων της Κρήτης χωράνε (με όρους) φωτοβολταϊκά δυναμικού 8GW ή αλλιώς δέκα φορές τη σημερινή εγκατεστημένη ισχύ στο νησί. Σε αντίστοιχες προσεγγίσεις καταλήγουν και άλλες διεθνείς μελέτες. Σήμερα, κανένα δημόσιο κτίριο (εκτός μικρών μονάδων στα ΑΕΙ του νησιού) δεν έχει Φ/Β. Στέγες σε σχολεία, στρατόπεδα, νοσοκομεία, άλλα δημόσια κτίρια, δημόσιες εκτάσεις εκατέρωθεν του ΒΟΑΚ, είναι προνομιακοί αποδέκτες σε αναμονή, τόσο για την κάλυψη αναγκών του δημοσίου όσο και για τη μερική αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας. Μεγάλα κτίρια γεωργικών συνεταιρισμών ή κτίρια σε βιομηχανικές και βιοτεχνικές ζώνες, σε λιμάνια ή ακόμη και εκτάσεις με μεγάλες συγκεντρώσεις θερμοκηπίων, όλοι μεγάλοι καταναλωτές ενέργειας, είναι δυνητικοί αποδέκτες τόσο Φ/Β όσο και ανεμογεννητριών. Υπάρχουν ήδη δραστήριες ενεργειακές κοινότητες (που αξιοποίησαν τον αντίστοιχο ρηξικέλευθο νόμο) με εκπεφρασμένη διάθεση από πολλούς να τους μιμηθούν.
Γιατί δεν ξεκινάμε από αυτά τα προφανή, χρήσιμα και χωρίς κοινωνικές αντιδράσεις; Γιατί δεν προωθούμε δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας σε δημόσιες εγκαταστάσεις, διαχείρισης νερού και απορριμμάτων, πρωτογενή παραγωγή; Γιατί δεν προωθούμε, εμφατικά, σχετικές έρευνες στο πλούσιο ερευνητικό οικοσύστημα του νησιού;
Αυτό που λείπει είναι η πολιτική βούληση για μεροληψία υπέρ του δημοσίου και των πολλών, έναντι των λίγων μεγάλων που η σημερινή κυβέρνηση ευνοεί.
Πέτρος Λυμπεράκης,
υποψήφιος ευρωβουλευτής με την Νέα Αριστερά
Προς ένα δίκαιο και -ουσιαστικά- πράσινο
ενεργειακό σύστημα
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Ενέργειας σε σχετική του έκθεση από το 2021 τόνισε πως η επίτευξη του παγκόσμιου στόχου του 1,5oC προϋποθέτει να μην γίνει καμία νέα επένδυση σε έργα και υποδομές ορυκτών καυσίμων. Το ίδιο μήνυμα ανέδειξε και η πρόσφατη έκθεση από τη Σύμβαση - Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (UNFCCC). Με σχέδια εξορύξεων και 8,5 δισεκατομμύρια ευρώ σε προτεινόμενα -ή υπό κατασκευή έργα- η Ελλάδα πρωτοστατεί ευρωπαϊκά στην ανάπτυξη του ορυκτού αερίου. Η κατεύθυνση της ελληνικής οικονομίας καθίσταται ιδιαίτερα ανεπαρκής αν λάβει κανείς υπόψη τον αναθεωρημένο στόχο της Επιτροπής για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 90% μέχρι το 2040. Ο στόχος προϋποθέτει τη μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων κατά 80%.
Η επέλαση της οικονομίας των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι ασταμάτητη. Το 2023, για πρώτη φορά στην ιστορία, καθαρές τεχνολογίες, όπως η κατασκευή μπαταριών, φωτοβολταϊκών και ηλεκτρικών οχημάτων, αποτέλεσαν τη ραχοκοκαλιά της οικονομικής ανάπτυξης σε χώρες όπως η Αγγλία και η Κίνα. Η ερώτηση δεν είναι «αν», αλλά «πόσο γρήγορα» θα μεταστρέψουμε τις οικονομίες μας από τα ακριβά, εισαγόμενα, ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα, στις ΑΠΕ.
Οι δύο πυλώνες του ενεργειακού σχεδιασμού της χώρας θα πρέπει να είναι 1) η ενεργειακή εξοικονόμηση, και 2) η ενεργειακή δημοκρατία.
Για την Ελλάδα, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Climate Action Network Europe, μέχρι το 2030, κάθε 1 ευρώ που επενδύεται σε μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας και εξοικονόμησης παράγει 3.7 ευρώ με τις συνολικές συν-ωφέλειες να αγγίζουν το 8.4% του ΑΕΠ της χώρας (τιμές ΑΕΠ 2022).
Παράλληλα, απαιτείται μια ριζική επέκταση των ενεργειακών κοινοτήτων, και ευρύτερα της συμμετοχής των πολιτών στην ενεργειακή μετάβαση. Οι Αναθεωρημένες Ευρωπαϊκές Οδηγίες για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (RED), την Ενεργειακή Αποδοτικότητα (EED) και την Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων (EPBD), όλες προβλέπουν την οριζόντια συμμετοχή των ενεργειακών κοινοτήτων σε όλους τους τομείς της ενεργειακής αγοράς (π.χ. ευελιξία και αποθήκευση, ηλεκτροκίνηση, ανακαινίσεις κτιρίων).
Χρήστος Βρεττός,
υποψήφιος ευρωβουλευτής με το κόμμα Κόσμος