Σχεδόν δύο εβδομάδες από την απόπειρα κατά της ζωής του πρωθυπουργού της Σλοβακίας, Ρόμπερτ Φίτσο, την περασμένη Τετάρτη (14/5), το ερώτημα αν υπήρξαν υποκινητές ή αν ο επίδοξος δολοφόνος κινήθηκε αυτοβούλως, παραμένει αναπάντητο.
Οι σλοβακικές αρχές κάνουν λόγο για πολιτικά κίνητρα. Ο αναπληρωτής πρωθυπουργός Ρόμπερτ Κάλινακ μίλησε για προσχεδιασμένη ενέργεια. Δεν είναι, είπε, άσχετο το γεγονός ότι ο επίδοξος δολοφόνος, ένας 70χρονος συγγραφέας, είχε θεαθεί επανειλημμένα σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις.
Μια εβδομάδα αργότερα, η ρωσική Υπηρεσία Εξωτερικής Κατασκοπείας (SVR) αναφέρθηκε σε «απολυταρχικές-φιλελεύθερες ελίτ», που κρύβονται πίσω από την απόπειρα με στόχο τον εκφοβισμό όσων έχουν «αποκλίνουσες απόψεις και ενεργούν προς το συμφέρον των χωρών τους».
Άλλες προσεγγίσεις, πιο απροκατάληπτες, αποτιμούν διαφορετικά. Θεωρούν την απόπειρα ανησυχητικό σημάδι αποδυνάμωσης της δημοκρατίας στην Ευρώπη, αποτέλεσμα της τάσης ισχυρών κύκλων της Δύσης να κηρύξουν σιωπή ασφαλείας για τις επιλογές του παγκοσμίως.
Κάποιοι συνδέουν την απόπειρα με τις πολιτικές του Φίκο. Δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για οτιδήποτε όσο διαρκούν οι έρευνες. Ξέρουμε, ωστόσο, ποιος θα μπορούσε να επιχαίρει. Είναι γνωστές οι θέσεις του Φίκο έναντι της ΕΕ, η κριτική του στο ΝΑΤΟ για την Ουκρανία, η αντίστασή του στις βλέψεις του νεοφιλελευθερισμού για τη χώρα του.
Η κυβέρνηση Φίτσο αποτελεί δυνάμει απειλή, επειδή συνιστά μια μοναδικότητα στην Ευρώπη, με ένα πρωθυπουργό που προωθεί π0λιτικές συνεννόησης με τη Ρωσία για να μη βρεθεί η χώρα του στο ουκρανικό τέλμα. Από τις πρώτες αποφάσεις του όταν ανέλαβε τον Οκτώβριο, ήταν να σταματήσει την αποστολή πολεμοφοδίων στην Ουκρανία, στην οποία η προηγούμενη κυβέρνηση είχε αποστείλει δεκατρία πακέτα στρατιωτικής βοήθειας ύψους 671 εκατομμυρίων ευρώ, περικόπτοντας κοινωνικές δαπάνες. Και δεσμεύτηκε να επανεξετάσει τις αμυντικές συμφωνίες της χώρας του με τις ΗΠΑ.
Εναντιώθηκε στην ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και κάλεσε τη συμμαχία και την ΕΕ να «αποκλιμακώσουν» άμεσα και να επιδιώξουν ειρηνευτικές συνομιλίες, ζητώντας από τη Ρωσία και το ΝΑΤΟ εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, ώστε να καταστεί ουδέτερη ζώνη ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση. Έχει δηλώσει ότι η σύγκρουση δεν μπορεί να λυθεί με στρατιωτικά μέσα, ότι η παράταση του πολέμου απλώς ενδυναμώνει τις θέσεις που κατέχουν οι Ρώσοι. Έλαβε σε απάντηση ένα καταιγισμό πληγμάτων στο στήθος, την κοιλιά και τα ισχία.
Ένα άλλο συμβάν των τελευταίων ημερών, αυτό της φονικής συντριβής, την περασμένη Κυριακή, του ελικοπτέρου στο οποίο επέβαιναν ο πρόεδρος του Ιράν, Εμπραχίμ Ραϊσί, ο υπουργός Εξωτερικών Χοσεΐν Αμίρ Αμπντολαχιάν και άλλοι αξιωματούχοι, περιμένει απάντηση.
Εμπειρογνώμονες επιρρίπτουν την ευθύνη στις καιρικές συνθήκες. Το ελικόπτερο, λένε, μπορεί να πετάξει ψηλά, όμως δεν υπερπηδά τους ορεινούς όγκους. Περνά ανάμεσα, με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει αν υπάρχει ομίχλη.
Δεν αποκλείουν, ωστόσο, «την υπόθεση δολιοφθοράς». Η μοιραία πτώση έγινε σε μια συγκυρία όπου δεσπόζουν η γενοκτονία στη Γάζα και η ανάκτηση από τους Ρώσους περιοχών του ουκρανικού εδάφους, τις οποίες είχαν εγκαταλείψει πριν ενάμιση χρόνο.
Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ υπέστη σοβαρό πλήγμα στη Μέση Ανατολή όταν το 1979 απώλεσε την επιρροή της στο Ιράν με την ανατροπή της ιρανικής δυναστείας και την επικράτηση της ισλαμικής επανάστασης. Μια τέτοια απώλεια δίνει σε μεγάλο βαθμό το «κλειδί» κατανόησης της πολιτικής μιας υπερδύναμης όπως οι ΗΠΑ στην περιοχή.
Χωρίς να παραβλέπεται μια άλλη σημαντική παράμετρος, που είναι η ανάδυση της Κίνας. Ο Εμπραχίμ Ραϊσί είχε συμβάλει σημαντικά στην αναβάθμιση των σχέσεων του Ιράν με την Κίνα. Η συμφωνία 25ετούς συνεργασίας των δύο χωρών υπογράφηκε τον Μάρτιο του 2021 επί προεδρίας Χασάν Ρουχανί, όμως άρχισε να ισχύει τέσσερις μήνες μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον Ραϊσί τον Ιανουάριο του 2022.
Ακολούθησε, ένα χρόνο μετά, το πιο σημαντικό γεγονός στις σχέσεις των δύο χωρών: η επίσημη επίσκεψη του προέδρου Ραϊσί στην Κίνα τον Φεβρουάριο του 2023 και η ειρηνευτική συμφωνία Σαουδικής Αραβίας – Ιράν, που υπογράφηκε στο Πεκίνο ένα μήνα μετά.
Έκτοτε το Ιράν κα η Κίνα έχουν ευθυγραμμιστεί σημαντικά σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, όπως στην εναντίωση στον «ηγεμονισμό και τον εκφοβισμό» των ΗΠΑ, που ρητά αναφέρεται στο ανακοινωθέν της συνάντησης Εμπραχίμ Ραϊσί - Σι Τζινπίνγκ στο Πεκίνο, στην υποστήριξη της Ρωσίας στο ουκρανικό, στην από κοινού συμμετοχή των τριών σε ναυτικές ασκήσεις στην Αραβική Θάλασσα και στον Κόλπο του Ομάν τα τρία τελευταία χρόνια.
Είναι, τέλος, με την ισχυρή υποστήριξη της Κίνας που το Ιράν εντάχθηκε στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης και στους BRICS+ το 2023.
Υπάρχουν συνωμοσιολογικές εικασίες σχετικά με τον ρόλο των ΗΠΑ και του Ισραήλ στο μοιραίο συμβάν. Συσχετίζονται με την απόφαση του Ισραήλ «να μην απαντήσει άμεσα, αλλά σε εύθετο χρόνο» στο καταιγιστικό, αλλά αναίμακτο πλήγμα από το Ιράν με πυραύλους και drones τα μεσάνυχτα του Σαββάτου 13 Απριλίου σε απάντηση της φονικής επίθεσης του Ισραήλ στην πρεσβεία του Ιράν στη Δαμασκό με τους έντεκα νεκρούς.
Παραμένουν αναπόδεικτες εικασίες. Όπως εκείνες περί δυσαρέσκειας της Δύσης από την επίσκεψη Ραϊσί στην Άγκυρα στις 24 Ιανουαρίου, που θεωρήθηκε μέρος ενός σχεδίου συντονισμένων δράσεων Τουρκίας, Ιράν και Σαουδικής Αραβίας προς απομόνωση του Ισραήλ.
Σε κάθε περίπτωση, είναι αμφίβολο αν τόσο στην περίπτωση Φίτσο, όσο και στην περίπτωση Ραϊσί θα υπάρξουν επίσημες καταγγελίες ακόμη και αν προκύψουν απτές αποδείξεις. Οι τόνοι θα κρατηθούν χαμηλά. Στα πρότυπα της επιλογής του Κρεμλίνου μετά το τρομοκρατικό χτύπημα στη Μόσχα στις 22 Μαρτίου, με τους πάνω 143 νεκρούς και τους εκατοντάδες τραυματίες, και στόχο να υπάρξει βίαιη αντίδραση της Ρωσίας και να προκληθεί διεύρυνση της σύγκρουσης στην Ουκρανία, με την άμεση εμπλοκή όλης της Δύσης στον «πόλεμο δι’ αντιπροσώπου» των ΗΠΑ με τη Ρωσία.