Κάθεσαι αγχωμένος στον υπολογιστή να πληκτρολογήσεις μια εργασία για το Πανεπιστήμιο, έχοντας πάντα το διαδίκτυο ανοιχτό μήπως χρειαστεί να τσεκάρεις κάποια πληροφορία. Ξαφνικά, εμφανίζεται μπροστά σου διαφήμιση για... δάνειο. Οχι όμως για οποιοδήποτε δάνειο, αλλά για φοιτητικό. Αναρωτιέσαι «μα τι γίνεται εδώ», σκέφτεσαι λίγο και η απάντηση έρχεται σχεδόν αυτόματα: «Είναι ο καπιταλισμός, ηλίθιε!».
To σχήμα έχει ως εξής: Οι τέσσερις μεγάλες τράπεζες, που ανακεφαλαιοποιήθηκαν εν μέσω μνημονίων με χρήματα του ελληνικού λαού για να μην χρεοκοπήσουν, βγαίνουν... παγανιά για ένα νέο κύκλο χρέους. Πού στοχεύουν; Μα φυσικά στα χρήματα της μεσαίας τάξης που επιθυμεί διακαώς να σπουδάσει τα παιδιά της. Τι προτείνουν; Αυτά που ξέρουν καλά από το όχι και πολύ μακρινό παρελθόν: Χρέος, με άλλα λόγια δάνειο. «Πάρτε 30.000 ευρώ για να καλύψετε το κόστος σπουδών σας». Τι αθώα που ακούγονται όλα στις διαφημιστικές ενέργειες...
Στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για τίποτα άλλο παρά για τη φυσική συνέχεια του νόμου που ψήφισε η κυβέρνηση τον προηγούμενο φθινόπωρο για την ίδρυση μη κρατικών (ιδιωτικών, για να μην κοροϊδευόμαστε) πανεπιστημίων στην Ελλάδα κατά παράβαση του άρθρου 16 του ελληνικού Συντάγματος. Οι σπουδές, που έτσι και αλλιώς στοίχιζαν ακόμα και στα δημόσια ιδρύματα (ειδικά αν σπούδαζες σε πόλη μακριά από τον τόπο καταγωγής σου), πλέον θα στοιχίζουν περισσότερο και με τη βούλα. Πώς θα πληρώσει τα δίδακτρα η μεσαία τάξη όταν δεν μπορεί να αποταμιεύσει ούτε 10 ευρώ το μήνα όπως δείχνουν οι έρευνες;
Θα ακολουθήσει το άκρως αποτυχημένο αμερικανικό παράδειγμα. Στις ΗΠΑ το φοιτητικό χρέος (που αναλαμβάνουν να καλύψουν συνήθως οι ίδιοι οι σπουδαστές) εξελίσσεται σε κοινωνική και οικονομική μάστιγα καθώς έχει ξεπεράσει προ πολλού το 1 τρισ. δολάρια! Τόσα χρωστούν οι Αμερικανοί φορολογούμενοι στις τράπεζες αλλά και στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ. Μιλάμε, κοντολογίς, για μια βραδυφλεγή βόμβα στα θεμέλια της αμερικανικής οικονομίας που κανείς δεν θέλει να αντιμετωπίσει. Κάτι ψέλλισε ο Τζο Μπάιντεν πριν από τις προηγούμενες προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ αλλά κατά τη διάρκεια της θητείας του λίγα πράγματα έκανε, το φοιτητικό χρέος παραμένει δυσθεώρητο, πραγματικό βουνό.
Αυτό λοιπόν το παράδειγμα μάς προτρέπουν να ακολουθήσουμε οι ελληνικές τράπεζες, πάντα υπό τις ευλογίες της κυβέρνησης Μητσοτάκη που αποδεικνύεται πιστή στο ραντεβού της με τα μεγάλα συμφέροντα, αυτό δα έλειπε.
Αυτό, από την πλευρά του, προτείνει και ο πάντα... σοφός ΟΟΣΑ. Διαβάστε πόσο ανώδυνα διατυπώνει τη σχετική πρότασή του: Μιλά για «διεύρυνση της διαθεσιμότητας των φοιτητικών δανείων, ώστε να βοηθηθούν οι φοιτητές και οι οικογένειες που δεν διαθέτουν τα μέσα να χρηματοδοτήσουν το κόστος της ανώτατης εκπαίδευσης». Κοινωνική πολιτική με δανεικά από τις τράπεζες! Εξαιρετική ιδέα. Και για ποιο σκοπό; Για τη φοίτηση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση η οποία, σύμφωνα με το Σύνταγμα, παραμένει δωρεάν (εκτός και αν δεν ισχύει το άρθρο 16, οπότε πάσο).
Η πραγματικότητα, δηλαδή, με την οποία πρέπει να συμβιβαστούν οι φοιτητές των επόμενων χρόνων είναι κάτι παραπάνω από δυστοπική. Για να σπουδάζουν θα πληρώνουν και για να πληρώνουν, επειδή δεν θα έχουν άλλους πόρους, θα πρέπει να δανειοδοτούνται, οι ίδιοι ή οι γονείς τους, ανάλογα με τις προβλέψεις της δανειακής σύμβασης. Στη συνέχεια, και αν καταφέρουν να μπουν στην αγορά εργασίας, θα πρέπει να εργάζονται πρώτα για την εξόφληση του δανείου τους και εν συνεχεία για οτιδήποτε άλλο, ιδιαίτερα στην περίπτωση που έχουν μπει οι γονείς ως εγγυητές. Με τους καθηλωμένους ελληνικούς μισθούς, πόσοι πραγματικά θα είναι σε θέση να τα καταφέρουν χωρίς να μεταναστεύσουν; Ρητορικό το ερώτημα...
Σε κάθε περίπτωση η τραπεζική αγορά τρίβει τα χέρια της. Η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων και η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής αφήνουν πολύ κόσμο εκτός των κρατικών ΑΕΙ, άρα το πελατολόγιο διευρύνεται. Από τον Σεπτέμβρη του 2025 δε, όταν ο νόμος περί ίδρυσης ιδιωτικών ΑΕΙ εφαρμοστεί και τυπικά, ποιος τις πιάνει τις τράπεζες. Οι χιλιάδες, κάθε χρόνο, υποψήφιοι πελάτες δύσκολα θα αρνούνται τον πειρασμό της δανειοδότησης των σπουδών. Τα πτυχία, άλλωστε, στο σύγχρονο καπιταλισμό, πληρώνονται. Γιατί όχι και στην Ελλάδα;
Φανταζόμαστε ότι σε μία δεκαετία από το τώρα, θα αρχίζει να συζητείται δημοσίως στη χώρα το ζήτημα των φοιτητικών χρεών. Αλλά τότε θα είναι ήδη πολύ αργά. Το ξέρουμε καλά, το έχουμε βιώσει και εξακολουθούμε να το βιώνουμε με τους πλειστηριασμούς των ακινήτων, οι τράπεζες δεν χάνουν. Ποιοι θα χάσουν; Οι μικρομεσαίοι που θα πιαστούν σαν τα ποντίκια στη φάκα του χρέους, όπως πιάστηκαν στη δεκαετία του 2000 και πιο πριν. Είναι τόσο προβλέψιμη αυτή η κατάσταση που άνετα μπορεί να μιλήσει κανείς για χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου.