«Δεν είναι αυτοκτονίες, είναι δολοφονίες», έγραφε το πανό της Πλατφόρμας Πληγέντων από τις Υποθήκες της Βαρκελώνης (PAH) στην κινητοποίηση διαμαρτυρίας έξω από τα γραφεία του Δήμου της Βαρκελώνης και της τοπικής κυβέρνησης, που βρίσκονται στην ίδια πλατεία το ένα απέναντι από το άλλο, μετά το τελευταίο τραγικό επεισόδιο από τις εξώσεις. Δύο αδελφές 54 και 64 ετών αυτοκτόνησαν πέφτοντας στον ακάλυπτο χώρο πίσω από το κτίριο που έμεναν λίγες ώρες πριν η Αστυνομία τους κάνει έξωση γιατί δεν είχαν πληρώσει ενοίκια που έφθαναν τα 9.000 ευρώ, με το Δήμο να δηλώνει ότι στάθηκε αδύνατον να επικοινωνήσει μαζί τους για να τις θέσει στην κατηγορία των ευάλωτων ατόμων και να μπορεί να τις προστατεύσει από οποιαδήποτε απειλή έξωσης.
Στη Βαρκελώνη βρέθηκε στο δρόμο μια 78χρονη γιατί μετά από 50 χρόνια κατοικίας σε ένα σπίτι όφειλε 88 ευρώ, ενώ στο Κάθιθ η τοπική ποδοσφαιρική ομάδα, με τη στήριξη των τοπικών συλλόγων, κινημάτων, του Συνηγόρου του Πολίτη και του κινήματος Υιοθέτησε έναν Παππού, αγόρασε το διαμέρισμα που ζούσε από το 1967 μια 88χρονη σήμερα ηλικιωμένη για να αποτρέψει την έξωσή της.
Το Συνδικάτο των Ενοικιαστών της Μαδρίτης προειδοποίησε ότι περισσότερα από 21.500 άτομα κινδυνεύουν να βρεθούν στο δρόμο ή να αναγκαστούν να φύγουν από την πόλη, γιατί τα κερδοσκοπικά κεφάλαια που έχουν στην ιδιοκτησία τους τουλάχιστον 1.000 κτίρια έχουν αυξήσει υπερβολικά τα ενοίκια ή προσπαθούν να διώξουν τους ενοικιαστές για να τα μετατρέψουν σε Airbnb. Μέσα σε αυτά συμπεριλαμβάνεται και η μεγάλη δίψα των μικροϊδιοκτητών για υψηλά ενοίκια, μετατρέποντας το στεγαστικό σε ένα έντονο και πολυδιάστατο ταξικό θέμα.
Το παράδοξο στη Μαδρίτη είναι ότι οι κάτοικοι που αναγκάζονται να αφήσουν το κέντρο της πόλης, σε πολλές περιπτώσεις και ακριβές συνοικίες, αναζητούν λύσεις στην περιφέρεια ή εκτός πόλης, γεγονός που δεν οδηγεί στην αύξηση της ζήτησης κατοικίας σε άλλες περιοχές και ιδίως στις πιο λαϊκές. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με το κέντρο της Βαρκελώνης.
Επιδρομή Airbnb - αντιστάσεις σε Βαρκελώνη
Η επιδρομή των Airbnb στα κέντρα των ιστορικών, τουριστικών και παραλιακών πόλεων της Ισπανίας εκτίναξε τα ενοίκια κατά 42% σε μια 5ετία, φθάνοντας κατά μέσο στα 500 ευρώ για ένα δωμάτιο, σύμφωνα με στοιχεία του Fotocasa. Χαρακτηριστικός είναι ο διπλασιασμός των ενοικίων στην Ανδαλουσία σε μια δεκαετία εξαιτίας της αύξησης του τουριστικού τσουνάμι, που έφθασε στα 33,9 εκατ. άτομα το 2023, με αποτέλεσμα στο κέντρο της Μάλαγα να υπάρχει μόνο ένας κανονικός ενοικιαστής για κάθε 11 Airbnb, ενώ συνολικά τα Airbnb καλύπτουν το 50% των ενοικιαζόμενων κατοικιών της πόλης. Στις Κανάριες αλλά και στις Βαλεαρίδες Νήσους το 50% των Airbnb τα διαχειρίζονται ελάχιστες εταιρείες.
Στη Μαδρίτη υπάρχουν 17.000 διαμερίσματα τουριστικής χρήσης και 8.000 δωμάτια ιδιωτών που προσφέρονται για τουριστική χρήση, αλλά μόνο 1.000 από το σύνολό τους έχουν τουλάχιστον μια τυπική άδεια, ενώ ο Δήμος και η Περιφέρεια της Μαδρίτης, που ελέγχονται από το Λαϊκό Κόμμα, αδιαφορούν.
Πώς όμως είναι δυνατόν να συμβαίνουν αυτά σε μια χώρα που υπάρχουν 3,5 εκατ. άδεια διαμερίσματα και άλλα 2,5 εκατ. που χρησιμοποιούνται ανεπαρκώς ή περιστασιακά και προσωρινά; Απλά οι μεγάλες εταιρείες ακινήτων και τράπεζες τα κρατούν κλειστά για να διατηρούν τις τιμές στα ύψη, ενώ πολλοί δεξιοί δήμοι, με αυτόν της Μαδρίτης πρώτο από όλους, προχώρησαν σε μαζικές πωλήσεις κοινωνικών κατοικιών σε κερδοσκοπικά κεφάλαια που δεν θέλουν να ανανεώσουν τα κοινωνικά ενοίκια στις οικογένειες που μένουν, απαιτώντας στην καλύτερη των περιπτώσεων τεράστιες αυξήσεις, με αποτέλεσμα χιλιάδες οικογένειες να έχουν βρεθεί ή να κινδυνεύουν να βρεθούν στην εξώπορτα των σπιτιών που μένουν επί δεκαετίες.
Αντίθετα στη Βαρκελώνη ο σοσιαλιστής δήμαρχος Γιάουμε Κολμπόνι, που στηρίζεται από την αριστερά της Άντα Κολάου, ανακοίνωσε ότι ο δήμος όχι μόνο δεν θα εκδίδει νέες άδειες για Airbnb και λοιπές τουριστικές χρήσης κατοικιών και ότι δεν θα ανανεώσει τις υπάρχουσες, αλλά και ότι στοχεύει να έχει επιστρέψει στους πολίτες προς ενοικίαση τα 10.101 διαμερίσματα που ενοικιάζονται ως Airbnb έως το 2029. Επίσης ο σοσιαλιστής δήμαρχος της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Ισπανίας θα αυξήσει κατά 30% την κατασκευή ή ανακατασκευή κοινωνικών κατοικιών αυξάνοντας την προσφορά κατοικιών με στόχο να περιοριστεί η άνοδος των ενοικίων. Συνδικάτα ενοικιαστών της Καταλωνίας προειδοποίησαν όμως ότι όλα θα εξαρτηθούν από το πολιτικό κλίμα το 2028, δηλαδή εάν θα είναι οι προοδευτικές ή αντιδραστικές δυνάμεις στην κεντρική κυβέρνηση της Μαδρίτης ή την τοπική της Καταλωνίας.
Διάτρητη κοινωνική προστασία
Ομόφωνα η ισπανική βουλή ψήφισε τον Ιούνιο το διάταγμα της κυβέρνησης των σοσιαλιστών και της αριστεράς που προβλέπει τετραετή παράταση της απαγόρευσης των εξώσεων σε ευάλωτα άτομα εξαιτίας της αδυναμίας καταβολής στεγαστικών δανείων ή ενοικίων, δηλαδή έως το Μάιο του 2028. Το μέτρο αυτό συμπεριλαμβανόταν στην «κοινωνική ασπίδα» της κυβέρνησης την εποχή της πανδημίας, αλλά εξαιτίας της αύξησης των επιτοκίων και των δόσεων των στεγαστικών δανείων κρίθηκε απαραίτητη η παράτασή του. Ο τότε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Πάμπλο Ιγκλέσιας και η αριστερά είχαν πρωτοστατήσει στην υιοθέτηση του μέτρου.
Ο «Νόμος για την Κατοικία» που εφαρμόζεται εδώ και ένα περίπου έτος, που ψηφίστηκε μετά από πολυετείς πιέσεις από την αριστερά, απαγορεύει επίσης ρητά τις εξώσεις σε ευάλωτα άτομα εάν δεν τους προσφέρεται μια αξιοπρεπής και κατάλληλη κατοικία σύμφωνα με τις ευάλωτες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες του κάθε ατόμου. Γεγονός όμως που εξαρτάται από τις κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων, τους δικηγόρους που προστατεύουν τα ευάλωτα άτομα και τελικά τους δικαστές που κρίνουν. Παράγοντες που περιγράφουν και την Αχίλλειο πτέρνα του προβλήματος.
Η νομοθεσία και η κοινωνική προστασία υπάρχουν, αλλά αυτό δεν εμποδίζει την αύξηση των εξώσεων, που ξεπέρασαν τις 26.600 το 2023, κυρίως για αδυναμία καταβολής ενοικίων (75%), χωρίς να υπολογιστούν οι δεκάδες χιλιάδες ενοικιαστών που άλλαξαν κατοικία γιατί δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν στις αυξήσεις των ενοικίων. Οι εξώσεις συνέχισαν την ανοδική τους πορεία 12% σε ετήσια βάση το πρώτο τρίμηνο του 2024, αλλά μαζί τους φαίνεται ότι αυξάνονται και οι αντιστάσεις και κινητοποιήσεις της κοινωνίας, που απαιτεί πλέον την άμεση προστασία των θυμάτων, την πλήρη εφαρμογή των νόμων και την άμεση βελτίωσή τους.