Η παρουσίαση και η συζήτηση νομοσχέδιων στη Βουλή είναι μοναδική ευκαιρία για την κατανόηση του περιεχομένου, την ανάδειξη των ιδεολογικών προσεγγίσεων, των πολιτικών στοχεύσεων και επενδύσεων που ο κάθε νόμος επιδιώκει να εξυπηρετήσει .
Το σχέδιο νόμου με τον μακροσκελή τίτλο «Αναδιάρθρωση της Ελληνικής Εταιρείας Συμμετοχών και Περιουσίας και των θυγατρικών της» του υπουργείου Οικονομικών και η συζήτηση που ακολουθήσε, έδωσε στον επικεφαλής του αρμόδιου υπουργείου την δυνατότητα να περιγράψει, με γλαφυρό τρόπο τους λόγους, τις αιτιολογίες και τους στόχους του προς ψήφιση νομοσχεδίου.
Το ιδεολογικό οπλοστάσιο, στο οποίο προσέφυγε προκειμένου να επιχειρηματολογήσει ο κ. Υπουργός, είναι η κλασσική πηγή που χρησιμοποιεί η αυτό-προσδιοριζόμενη μεταρρυθμιστική και εκσυγχρονιστική κεντροδεξιά, δηλαδή το αναπόφευκτο της ιδιωτικοποίησης κρατικών αγαθών και υπηρεσιών προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι χρόνιες «παθογένειες» της αναποτελεσματικότητας, γραφειοκρατίας και το αφόρητο οικονομικό βάρος για τη διατήρηση του συστήματος, βάρος που επωμίζεται στις πλάτες των πολιτών.
Να πέσει το «άγιο Δημόσιο»
Η ανακοίνωση του Γραφείου Τύπου του υπουργείου Οικονομικών [1] περιλαμβάνει όλες τις εκτιμήσεις και επιχειρήματα που συγκροτούν την ιδεολογική και πολιτική αντίληψη που «νομιμοποιεί» την διαρκή επίθεση αποδόμησης και απομείωσης αξίας σε ό,τι περιλαμβάνουν οι έννοιες «κρατικό» και «δημόσιο» σε σύγκριση και αντιπαράθεση με τις «αρετές» του ό,τι νοείται και περιγράφεται, συνοπτικά, ως «ιδιωτικός τομέας».
Ο υπουργός περιγράφει και ονοματίζει τους αποδέκτες των κρατικών υπηρεσιών (πχ. αστικές μεταφορές) ως «ανυπεράσπιστους Έλληνες», επικεντρώνοντας την φροντίδα του στην κατηγορία του «μέσου πολίτη», υποσχόμενος ότι η μαγική ιδιωτικοποίηση του δημοσίου τομέα θα βελτιώσει την βασανισμένη ζωή του (από που έρχεται η απειλή; Ποιος είναι ο μέσος πολίτης;).
Κατά τον κ. Υπουργό, από την γενική κατηγορία των «ανυπεράσπιστων Ελλήνων» η κατηγορία των ταλαιπωρούμενων από τα λεωφορεία και τα τρόλεϊ (αυτός, μάλλον, προσδιορίζεται ως ο μέσος και απλός Έλληνας του υπουργικού αφηγήματος), χρήσιμο είναι να γνωρίζει ότι παθήματα και ταλαιπωρίες οφείλονται στο «άγιο Δημόσιο» και στη «βαθιά αντιλαϊκή προσήλωση σε αυτό»!
Η περιγραφή του Δημόσιου σαν αργοκίνητη αγελάδα και μάλιστα «άγια», δηλαδή. ανέγγιχτη, είναι μια αυτό-συντηρουμένη ομολογία ανικανότητας αλλά όχι και ευθύνης : τις δημόσιες υπηρεσίες δεν μπορούμε να τις βελτιώσουμε γι’ αυτό τις ιδιωτικοποιούμε, μεταφέροντας και την ευθύνη.
Να είναι η αιτία για την «μεγάλη μετατροπή» οι κατασκευασμένες και ανεκτές αδυναμίες του συστήματος (υποστελεχωση, αποεπένδυση, έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού, υποβάθμιση του στελεχιακού προσωπικού, δυσκίνητο ΑΣΕΠ για τις προσλήψεις, γραφειοκρατικές διαδικασίες προμηθειών χωρίς επιλεκτικές αναθέσεις κλπ.);
Ο μύθος της ΔΕΗ
Ο μύθος του αποτελεσματικού τεχνοκράτη (κερδο-προσηλωμένου) μάνατζερ ιδιωτικής κοπής και προέλευσης, που έρχεται ουρανοκατέβατος και καλοπληρωμένος να λύσει προβλήματα, έχει σκοντάψει με την πραγματικότητα, ιδιαίτερα όταν οι συνθήκες προσομοιάζουν σε καθεστώς «κρίσης» (το ΕΣΥ στην πανδημία covid, η ΔΕΗ στην ενεργειακή κρίση, η Hellenic train στα Τέμπη κλπ.).
Η «εκσυγχρονισμένη» ΔΕΗ είναι η αιχμή του δόρατος της υπουργικής αφήγησης, αναδεικνύοντάς την με έκδηλη υπερηφάνεια ως «υπόδειγμα προς μίμηση», μειγνύοντας άκριτα τον στρατηγικό στόχο (κερδοφορία) μιας ιδιωτικοποιημένης επιχείρησης με μια αντίστοιχη κρατική/δημόσια (κοινωνικό όφελος). Το 2005 που η ΔΕΗ είχε το μονοπώλιο της ηλεκτροπαραγωγής στην χώρα η αξία της κιλοβατώρας ήταν 0.05€. Τώρα, με την αγορά απελευθερωμένη, και ιδιωτικοποιημένη, τα νοικοκυριά την πληρώνουν 0.14€/KWh, δηλαδή 3 φορές παραπάνω. Αντίστοιχα και ίσως ως εκ τούτου, το πρώτο τρίμηνο του 2024 η ΔΕΗ καταγράφει κέρδη 459 εκ € (το 68% του κλάδου).
Ποιο είναι το κοινωνικό όφελος του επιχειρησιακού εκσυγχρονισμού; Γιατί καλλιεργείται το παραπλανητικό αφήγημα ότι η επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα δεν συνάδει με την λειτουργία μιας κρατικής επιχείρησης;
H μετάβαση στη νέα «ευέλικτη» επιχειρηματικότητα
Οι βασικές παρεμβάσεις στο νομοσχέδιο είναι ενδεικτικές του τρόπου που η νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση αντιλαμβάνεται την «εξυγίανση» μέσω ευελιξίας, απλουστεύσεων και κυρίως απομάκρυνσης της όποιας συνδικαλιστικής παρουσίας, τόσο στην διοίκηση όσο στα πειθαρχικά συμβούλια:
1. Προσέλκυση στελεχών από τον ιδιωτικό τομέα με απλή διαδικασία πρόσληψης (μονομερής απόφαση του διευθύνοντος συμβούλου).
2. Ευελιξία στις αμοιβές των στελεχών (επιλεκτικές μισθολογικές αυξήσεις)
3. Ευέλικτες διαδικασίες προσλήψεων (ακύρωση του ΑΣΕΠ)
4. Ευέλικτες προμήθειες (κατευθείαν αναθέσεις)
5. Πειθαρχικά συμβούλια χωρίς τη συμμετοχή συνδικαλιστών.
Οχτώ θυγατρικές προβλέπεται να υποστούν την εκσυγχρονιστική θεραπεία, σύμφωνα με το «μοντέλο ΔΕΗ», απλοποιώντας τις προσλήψεις προσωπικού και την διαδικασία προμηθειών: Ελληνικά Ταχυδρομεία (και η 100% θυγατρική τους: ΕΛΤΑ Courier), ΔΕΘ, Οργανισμός Κεντρικών Αγορών και Αλιείας (ΟΚΑΑ), Κεντρική Αγορά Θεσσαλονίκης (ΚΑΘ), ΓΑΙΑΟΣΕ, Ελληνικές Αλυκές, Ανώνυμος Εταιρεία Διώρυγας Κορίνθου (ΑΕΔΙΚ) και Όμιλος ΟΑΣΑ Συγκοινωνίες Αθηνών (ΟΑΣΑ και οι 100% θυγατρικές του: Οδικές Συγκοινωνίες- ΟΣΥ και Σταθερές Συγκοινωνίες- ΣΤΑΣΥ).
Το νομοσχέδιο προβλέπει την αναμόρφωση και αναδιοργάνωση του Υπερταμείου και την υιοθέτηση ενός νέου μοντέλου διακυβέρνησης, καθώς και την απορρόφηση από το Υπερταμείο του ΤΧΣ και του ΤΑΙΠΕΔ.
Ιδρύεται Επενδυτικό Ταμείο, το οποίο θα αξιοποιήσει ως αρχικό επενδυτικό κεφάλαιό 300 εκατομμύρια ευρώ, δηλαδή το ήμισυ του ποσού που θα εισπράξει από την επαναμεταβίβαση των μετοχών της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ στο Δημόσιο (ακυρώθηκε η ιδιωτικοποίηση από το ΣτΕ).
Επειδή το ελληνικό δημόσιο έχει από καιρό αποστερηθεί της ικανότητας στρατηγικού σχεδιασμού, λόγω της υποστελέχωσης και ελλείματος επανα-κατάρτισης των στελεχών και οργανωτικών δομών, το Υπερταμείο θα προσλάβει διεθνή συμβουλευτικό οίκο που «θα εισηγηθεί για την πιο κατάλληλη εταιρική δομή και οργάνωση του νέου Επενδυτικού Ταμείου και η εισήγηση θα τεθεί προς έγκριση από τον υπουργείο Οικονομικών» (Η κατεύθυνση στην οποία κινούνται οι διεθνείς συμβουλευτικοί οίκοι, είναι γνωστή…)
Στις επενδυτικές δραστηριότητες του Ταμείου περιλαμβάνονται έργα στην Ελλάδα ή διασυνοριακού χαρακτήρα και επιχειρήσεις, ενδεικτικά στους ακόλουθους κλάδους:
- σε κλάδους αιχμής της ελληνικής οικονομίας με στρατηγική προτεραιότητα, όπως επενδύσεις πράσινης μετάβασης, κυκλικής οικονομίας, μπλε οικονομίας και τεχνολογικού και ψηφιακού μετασχηματισμού, καθώς και στρατηγικών και κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών,
- σε ενεργειακές επενδύσεις και στις αντίστοιχες υποδομές και δίκτυα,
- σε κλάδους μεταφορών και συναφών υποδομών,
- σε τεχνολογικούς κλάδους και σε επενδύσεις τεχνολογιών κατανεμημένου καθολικού (blockchain) και τεχνητής νοημοσύνης, και
- σε αναπτυξιακές και τεχνολογικές υποδομές.
Τέλος, με πρόσθετη διάταξη στο νομοσχέδιο προβλέπεται ότι το 50% των εσόδων που εισπράττεται από συμβάσεις αξιοποίησης λιμένων και λιμενικών υποδομών θα κατευθύνεται στην εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους ενώ το υπόλοιπο 50% θα μπορεί να διατεθεί για την υλοποίηση των έργων που περιλαμβάνεται στο Master Plan του κάθε Οργανισμού Λιμένος και εντάσσονται στο επιχειρησιακό πρόγραμμα αξιοποίησης του Ταμείου.
Το ΤΑΙΠΕΔ θα έχει το δικαίωμα να αξιοποιεί το 50% των εσόδων που εισπράττεται από συμβάσεις αξιοποίησης λιμένων και λιμενικών υποδομών προκειμένου να χρηματοδοτήσει την υλοποίηση των Master Plan άλλων λιμένων στο χαρτοφυλάκιό του.
Οι αρμοδιότητες του Εποπτικού Συμβούλιου του Υπερταμείου περιορίζονται, ώστε να αντιστοιχούν σε όργανο εποπτείας του Υπερταμείου και όχι καθημερινής διοίκησης (μετονομάζεται σε Συμβούλιο Εταιρικής Διακυβέρνησης ΣΕΔ) .
Επιπρόσθετα, η εκπροσώπηση του ελληνικού δημοσίου στο ΣΕΔ καθίσταται πλέον θεσμική και θα γίνεται από έναν από τους γενικούς γραμματείς του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, έναν από τους υποδιοικητές της Τραπέζης της Ελλάδος και τον γενικό διευθυντή του ΟΔΔΗΧ.
Η αξιοποίηση ακινήτων
Τριάντα έξι χιλιάδες ακίνητα θα «υποστούν αξιοποίηση», αφού ξεκαθαριστούν από την ΕΤΑΔ. Από αυτά περίπου θα επιλεγούν 1.000 τα οποία θα ομαδοποιηθούν σε επιμέρους πακέτα που θα περάσουν σε έλεγχο holding εταιρειών της ΕΤΑΔ, οι οποίες θα κηρύξουν διαγωνισμούς για την πώληση της πλειοψηφίας των μετοχών τους και του μάνατζμεντ σε ιδιώτες (το πρώτο πακέτο αφορά το ακίνητο Τάε Κβο Ντο στο Φάληρο).
Συμπέρασμα
Το προς ψήφιση νομοσχέδιο είναι το επιστέγασμα εφαρμογής δομικής νεοφιλελεύθερης παρέμβασης στο χώρο των κρατικών επιχειρήσεων και της περιουσίας του ελληνικού κράτους, υποβάθμισης της αποστολής και του ρόλου του δημόσιου ως αποτελεσματικού παραγωγού, διακινητή και ελεγκτή αγαθών και υπηρεσιών κοινού ενδιαφέροντος και ωφέλειας, που μόνο η κοινωνική και θεσμικά κατοχυρωμένη συμμετοχή διασφαλίζει.
Οι εμπνευστές και κατασκευαστές «πολύχρωμων τιμολογίων ενέργειας», οι κυνηγοί ταλέντων- golden boys, οι απωθητές κάθε συνδικαλιστικού δικαιώματος και συμμετοχής, μοχθούν για την απομειώση κάθε αξίας που μπορεί να παραχθεί, να καλλιεργηθεί και αναπτυχθεί σε ένα σύγχρονο, αποτελεσματικό, συμπεριληπτικό και δημοκρατικό κράτος.
Σημείωση:
Το νομοσχέδιο βρίσκεται στη διεύθυνση: https://minfin.gov.gr/k-chatzidakis-vathia-antilaiki-politiki-i-prosilosi-sto-agio-dimosio/